; Re, . I, Fase

udumawati Fase, 1 and 2 @ ‘arigista Parvan, (Text) Prithivirdj Risa, (Tox Ditto (En

4 रि BIBLIOTHECA INDICA: थ

F T. RKS frotvection © PRrIBNTAL Wo

1, Part IT, Fase. 1-5 @ /6) each art IT, Fase, 1.

Fase. 1-6; Vol, IIT,

rti, (Text) Vol. I, Fase. 2 Vol. II, 8९. 1-5 @ each ¢ #

7 ५ Tustitutes of : 4 6 0 1४

> ie Veda Sarhhita 1, Fase. 5-10; 11, 1-6; वा, 1-7

न HK ष 5; 7, 1-6; पा, PUBLISHED BY, T Wy 6/ each Fase. ja ede ^ SIATIC METY OF BENGAL Sitra Vytti, (Text) 1-4 @ /6/ ench १ ASIATIC SOCIETY OF BE ॥ Ditto 0६८. 1-3 @ /12/ each 9 4 0; 025, Snernta Sarhh ; 0 1४ Nuw अिणप्रा्, No, 925, * Ditto Sarhhit 0/ each 1 1५ 6/ each 7 2 Cintamani,

Vol. TIT, Puse, 1- Fase, 1-5 @

6) e:

lish) Fase, 1-6 (ति I-14 ® 6

Text) F » (Text) Vol

चिकाण्डमण्डनम्‌ | TRIKANDA-MANDANAM |

Uibetan Series, @ 1! each + Voll, Ba

her-Phyin, Vol. 1, € 1) cach

1tos, ५ : hw oa | Rtogs brjod dpag hkhri if (ध), & Sans.) ॥ ५1. 1, Fase. 1-3; Vol. 11 Fuse. 1-5 @ 1/ each ‘ W ot YASI न rites BHASKARA-MIGRA, SOMA-YA\ Alamgirniimah, with Index. (oxt) Fase. 1-13 @ 6) ened

AN EXPOSITION OF THE SOMA-YAGA APHORISMS

Ditio Vol. 11, Pase, “Ol APASTAMBA Fase. 1-5, @ 1/12) ach 14 1१1 Akbarnimah, with Indox, (ext) Fase, 1-87 @'i) each WITH AN Ditto ॥ i 1 I ANONYMOUS COMMENTARY ENTITLED VIVARANA

hie Biblio: (7 Catalogue of the Porsi

Asiatic Society of Bens yof Arabic

EDITED BY MAHAMAHOPADHYAYA CANDRAKANTA TAKKALANKARA > Fascrconus I

se. 1-19 @ /6, ८ Manuscripts in t @ 1/ each “ ^ aud Appendix, Fase. 1-21 @

1/ each i ‘ah Books, (Text) Fase

CALCUTTA : | PRINTED AT THE! BAPTIST MISSION PRESS, AND PUBLISHED BY THE

12,

1-4@

1-9 @ /6

ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET, |

1898. न - ज

ngiri, (Text) plement, (‘Text

r-ul-Umara, Vol. I, Base Vol. 11 to Vol. ] Fas & XT& Index to Vol. LI, Fas XI & XI ‘ Index to Vol. 11, Fase, X, XI & XII ¢ each

„18 ४

The other Fasciculi of these wor ‘ks are aupplied,

out of stock, and complete

BY

copies canavt by

LIST OF BOOKS FOR SALE Maghizi of Wagidi, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each

Muntakhabu-t-Ta ikh, (‘Text) 7 1-15 @ /61 each CCL aaa Muntaklaba t-Vawarikh, (nglish) Vol. I, Fase. 1-7; Vol. Il, Fas

1-5 (@ /12/ each i = ine > ४ ऽका Sociery OF 3 ENGAL, r a, (Text) 11 7 / ९१८ र 2 शि i 0 No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, ase, Land 2 @ 1 AND OBTAINARLE FROM ए ॥ ४ ae | ष E ay y's Ltqin, on the 1 jences of the Koran, with Sapple- THK SOCIETY'S AGENTS, MESSRS. LUZAC & CO., 7-10 @ र var: G & + Fase, 1. ण 1 46, Greav Russen, Srreer, Loxpox, W. 0.) वमे) Mr. 0110 : ) Fase. 1-14.@ | ह "10 Harrassowitz, Booxsesten, LeteziG, Germany १ 1-7 @ 16/०५] ४ ~ क eee 2 ¢ $s i „ 1-6 @ |6/ each... 2 sete copies of those works marked rcith an asterisk * cannot be supplied—sora ie < 1⁄9, sah : i being out of ०८०८ ~ 1-9, Vol. 1, Fase, 1-8 @ /6/ each + 6 ane. 1 ; ओ BIBLIOTHECA INDICA, ४ Sanskrit Series. ASIATIC SOCT a ; eo 9 1 i प am: bien, bears in प @ Asiatic करतार, Vol. VI, Vols. 111 and XVH, and Vols, XT Advaita Brahma Siddhi, (Text) Has, 1-4 @ (61 ९७९४ = ^^ चष, 2. "ई 1, Asiatic Researcnt 3 1h dak aes ol Pci *Agni Purana, (Text) Fase. 4-14 @ /6/ each |... i 4 ॐ 2 ie Society from 1865 to 1869 (incl) @ /6/ per Aitaréya Aranyaka of the Rg Veda, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each ee, de ~ \ 870 to date @ )8/ per No. Aitaréya Brahmana, Vol. I, Fase. 1-5 and Vol. 11, Fase. 1-5 Vol. III, 5 : Fase. 1-5 Vol. 1V, Fase. 1-3 @ /6/ ह ~ 6 12 7 2, 1865 17), 1407 (6), 1868 1G), 1868 (8), 1870 ‘Anu Bhasyam, (Text) Fase. 1-5 @ /6/ each 1 14 100 17/99; ए ss o 1 (6), 1883 15), 19६५ (6), 1885 (6), @ /6/ eack ॐ: 11), 1891 (7), 1892 (8), ext) Fase. 1-5 @ (61 each... 1 14 a 7 (8), @ 1/8 per No. to 1 Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. 1, Fase. 1-5; Vol. II. Fase. $ @ if each ४ a ^^ 10 ¢ in each Volunie, (Text) Fase. 4-8 @ /6/ each 1, ४ ताय, (English) 9.1 —... ती 4 @ /6! eae! ४ र 1 ह $6 3 0 ह B, 1864, * : 2 ) Fase. 1-6 @ /6/ each - :. cg Be JOG sian in ine SimNGEO SHO 1 #Carurvarga Chintamani (Text) Vols. 1, 1-25; 111. Part I, Fase. 1- ५ Bapiiien in the Muxgam of b . Part 11, Fasc. 1-10 @ /6/each =... oe : 1; 0) | Fase, 2-14 @ /6/ ०१८. +1 eens and Birds of Burmab, by B, Blych (Extra No., Ditto gvalayana (Text) Fase. 1 to 11 @ /6, 2 (10 Maithili Language of North Bihar, by G. A, ¶ Ditto Cink na, (Test) Fase. 4-0 @ /6/ ८१८१ ... „ £ 4 [ति and Vocabulary (Extra No., Ditto तणा, (Text) Vol. 1, Fase. 1-7; Vol. UI, Fasc. क 1883) , ५ ay 1-4, पता} 111, Fase. 1-4 @ /6/ ench ' ^ 5 10 Tid 5. Ba 1888) ~ $ (11 Bhashynm, (Text) Fase. 1-3 @ /6/ each = .., £ 1 2 [शि of Fossil Verteb ह 3 Kala Badiavn, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each = ++ 1 § Bs Garalogite ० नूत an Tet fila Viveku, Fasc. 1 to 3 (1154 ४ 1 2 Si Jstilahat-us-Safiyah, ed Yat Katantea, (Tetx) Faso. 1-6 @ (12) each. ४) 5 £ ney on. the Iii 16/ each.” 33 Katha Sarit Sigara, (English) Fase. 1-14 @ /12/-ench „10 ` & ip! अत कि क. 2 Kirma Purana, (0; oe ae @ /6) cach ^^ ae 3 6 11. Khi ति ष i ५ ^ + 4 *Laliva-Vistara, (वजा) Fase. 4-6 @ /6/ each 1 ~ भन ~+ > F Engl | 12. Mab = ‘ata, पनमा फ्‌ IV, @ 201 each _... क ` ५0 soar tania (01 2 1 and. "Hewiisow’s Descriptions of New Tudian Lepidoptera, Badfouia Parijata, (Next) Fase. 1-11 @ /5) cach.» ^ 4 ॐ + Moores I-IIL, with 8 coloured Plates, 111 ow "18 Manntiki Sayeraha, (Text) Fase, 1-8 @ /6/ each ‘i 1 ४ 14. अन ie ph ” an aes *Markandéya Purina, (Text) Fuse. 47 bach 1 £ 15 Tibetan Dictionary, by Csoma de Kérds “10 starkandéya Purina, (English) Fase. 1-5 @ /12 cach 3 1४ 1 त i a ¢ ११ pect 4 Dargana, (‘Text) Fase. 7-19 @ /6/ eack 4 14 17, Kagmiragabdamrta, Part 1 च os se a ID NaradySmyti, (Text) Fase. 1-3 @ (6, 4 1 2 ~ Kagmirag! 5 Nvayavartika, (ext) Fase. 1-4 (@ /6/ a te L 8 Noti de = ए, 6 oy ^ UAV Fi ५ ° { of Sanskrit Manuscripts, Fasc. 1-26 @1/each wae Nisukta, (Text); Vol. 117, Fase: 1-6; Vol. 1V, Fasc. 1-8 @ /6/ each... ठ + Nepalese Buddhist Sanskrit Literature, by Dr. Rl. Mitra es = द + "+ | Fane, 2 ए wea Cheques, Money Orders, &,, must be made payable to the “Treasurer, # ~ Me २५ ग ॐ ‘Asiatic Society,” only. ^ व

Books are supplied by ४र-८. 2. ~

0

॥ MANDANAT APASTAMBA SUTRA DIUVANITARTIA KARIKA BADI MUDGARA KUTHARA KUMARA SWAMLIS SON TRIKANDA MANDANA BHASKARA MICRA A

SOMA-YAJT.

AN EXPOSITION OF TILE SOMA-YAGA APIORISMS OF APASTAMBA

WITH AN

ANONYMOUS COMMENTARY

EDITED BY BANDYAGHATEEYA MANAMAHOPADHYAYA CANDRAKANTA TARKALANKARA BHATTACHARYA Late Professor of the Government Sanskrit College, Calcutta,

Honorary Member, Asiatic Society of Bengal, Sc.

CALCU

PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS,

AND PUBLISHED BY THE

ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET

1908.

(. च्िकारमरडनः

| वा

4 . ` ऋपरपस्तम्बचध्वनिताथैकारिका |

वादिमुन्गरकुटारकुमारस्वामिख रिसुत-चिकाण्डमण्डन-

भास्करमिश्रसोमयाजिकूता | । ? QTear समलङ्कृता | y | ५ । राजकौयसंस्कतविदयालयाध्यापकचर- बन्द्यघटौय- | महामहो पाध्याय-

श्रौचन्द्रकान्त तर्कालङ्कार भट्राचारयेश

परिश्योधिता ।

| = | प्यातिकसमाजानुमनत्या

कलिकातामहानगय्यीं „+ anfag मिशन यन्ते सुद्धिता ।

y ष्‌ शाकाः १८२५ १

e \

oe

wig विकण्डमण्डननान्ना परस्यातो oat मुद्रयित्वा प्रकाशतां Ta: | यानि पुस्तकान्धवलम्बयेतस्य श्ोधनमुद्ररो wad, तानि तावत्‌ प्रदश्यन्ते | स्कं तावदस्मदौयं पस्तकं टौकासद्धितं क~चिद्धितम्‌ | दितौयं fafaen- प्देश्रादादतं टोकासमलङ्कतं ख-चिृपरिचितम्‌ | ठतौयं काशौ स्यसं्ुत- विद्यामन्दिरुएस्तकालयादानौतं gears ग-चिन्दाङ्खितम्‌। ae नयात्‌ dowd wa घ-चि्धोपेतम्‌ । पञ्चमं कलिकातावास्तवय siya ay प्रतापचन्द्र॒घोषमहाश्यस्य पुस्तकालयादधिगतं ada 3-—fas- fafaféeq | तेषु पञ्चमं एर्तकमतौव समीचीनम्‌ । दितौ यन्तु पस्तकं पाय्तादृशमेव समौचौनम्‌ | ges चास्मिन्‌ चत्वारि काण्डानि प्रकरणानि वा सन्ति। तानि च यथाक्रमं अधिकारिनिरूपण-प्रतिनिधिनिरूपग-पनराधेयनिमित्तनिगय- प्रकधिगकास्यानि । काग्डत्रयाणां ae प्रतिपाद्यविषयः तन्ननाननेव que: | चतुर्थकाण्डे तु पाकयन्लादौनामाटच्यनाटत्यादिकं निरूपितम्‌ । alsa प्रसङ्गादन्येऽप्यथी निरूपिताः सन्ति । प्रथमे काण्डे साद्धसप्ता्रौयुत्तरश्रत- संख्यकाः कारिकाः, द्वितीये सार्दाद्ादश्रोत्तरदिश्रतसंख्यकाः, za सार्दधानचत्वारि्रदधिकश्रतमिताः, चतुर्थ रखुकोनचिंशत्‌ सं स्यकाः सन्ति | मिलित्वा साद्धैचतुःसप्तय धिकपश्चशरतमिताः कारिकाः सन््यस्मिन्‌ ग्रये। परन्तु दतोयकाग्डान्ते श्रमादेकाधिकचत्वारिशदुत्तरग्रतसंस्या मुनिता ऽन्ति। र्वं दितीयक्राण्डे कंचित्‌ कचित्‌ पत्रे परथमक्राग्डमियुपरि मुजितम्‌ | रुपया छधोभिः त्तन्तयमेतत्‌ । alana इति प्रतिभाति । zattarnena पनरसाधिप्रसङ्गेन fafges निरूपितम्‌ |

[ति | वच्छे खस्थाने बङधविस्तरम्‌ |

=

इति प्रतिज्ञातस्य प्रायश्ित्तान्तरस्याचानु पलम्भात्‌ । ग्रन्थस्यास्य fa queaaramaniatafa at तच्च एष्पिकायां दश्य॑नादवगम्यते | परं uwamagete fares प्रसिदिमुपागतोऽयं यम्यः। कर्ता we कुमारखाभिखरिसतो areca: । तस्यास्य ane विकाशडमणग्डन इति नामान्तसरमासौदिति पुष्पिकादश्रेनादवसोयते | लद्ना्ैवास्य प्रसिद्धिः । कस्मिन्‌ समये यं भाख्करमिश् छाविरासौदिति न faa शक्यते | ख्ये तावदयं कका-रद्रदत्त-दामोदर-भवनाग-वामन- मर्‌ दाजद्धचमाव्यकार-मन्तत्राद्यणभाव्यकारादौनां, केशवसिदधान्त-कल्प- माव्य-मवभाव्य-लौगाच्तिकारिकादिग्रन्थानां wes कृतवान्‌ | तेऽपि ग्रन्थाः मर्यङलख अतोव प्राचीना इत्यत्र नास्ति सन्देहः | मदनपारिजातादिषु पराचौननिवन्धेषु॒यम्थस्यास्य॒समुदधेखात्‌ अचव्यकारिकाया sya यन्थोऽवमतिधाचौनः पामाणिक्वेति ज्ञायते । मर्थज्लता खल्वनेन वाज- चेयादिकारिकाऽपि विरचिता । वाजपेयकारिका तु दृेवास्नाभिः ॥ लकाः तु खनाम तैव प्रकटितम्‌ | अतः केन कदेयं टका विरचितेति नन्ञायते। परन्तु टौकायां सामाण्डरापराकंप्रयोगपारिजातादौनासुलधेख- दशनात्‌ टौकेयं नातौव ध्राचौनेति श्यते वक्तुमिति शिवम्‌ |

} ओचन्द्रकान्तदेवशम्मौ |

कलिकातामद्ानगय्धाम्‌ | श्राकाः १८२२ । aa मासि।

x .

wi

चिकाण्डमण्डनस्याकारादिक्रमेण विषयद्ह चौ |

1 ——S—————

अ। विषयः | BATA मघनेनामप्त्मादनान "त॑र पूव्वभिदशंने BAT... अस्मानुगमे yaw... its or अच्तानादश्ुचिना RH छते व्यवस्था अधिकारमेदाः aa afuaatfuat: ...

अनाडिताम्नेः पितुरनुन्ञया एचम्थाधानाधिकारः

अनेकफलस्य कम्भः प्रति फं कम्भण- आडत्यनारत्तिविचारः .... Re

आअरणिन। शनिमित्तम्‌ ... अरिखरूपम्‌ a ane अ्थंश्ौ चपशंसा ऋर्धज्ञानामावेऽपि कर्मममाधिकारः अवत्तद विर्ना शे व्यवस्था

ST | आधानस्य नित्यकाम्यत्व(ि ate: आरम्भानन्तर WANT यवस्था आद्िता्नः प्रवासे देशशकालपरिमागम्‌ ... आदिताम्नेः शवालामे अवस्था ... aifeaadare प्रवासः

पङ्कयः ।

7 ॥ ष्टाः! seat अवस्था ., ,.. .. शद्‌ उपघाते नैमित्तिकम्‌... Me RRR क। way का्म्मान्तर सन्निपाते यवस्था ... २१ कश्भमध्ये पतिपत्योरन्यतरमरगे यवस्था ... ३७ कम्मेलोपे नैमित्तिकम्‌ ~ काम्यकर्ममारम्भानन्तरं कामनानिडृत्तावपि AMAA... ie a काम्बनेमित्तिकाधिकारः =.“ ^ १५ काम्यसोमथागाधिकारौ ‘at te ५९ काम्यानामस्यदच्तिगत्वे दोषः ... me GRRE काम्येन faafafe: ... ... Eo ९५ काल्रौचादेरधिकारहेतुतम्‌ ... १९९ afaq waite दौत्तितस्य नाधिकारः ,.. २९ > 7 शणावयवयो गुणस्य बलवत्त्वम्‌ ... ६६ RRR गोप्रतिनिधिः ०५५ १.4 ee १२१ गौगकालवयवसा „., .. .. १९२४

ae

९५ जातेषटावधिकारचिन्ता Pe es | ae

Raqheny पिग्डपिटय चनान्दौसुखविधिः २३९ नत॑तोग्दतभनान्यौषवदेषिककरे aM... RRR

fray: | ver | ज्येष्ठस्य safes तदाज्ञया

कनिषस्याधानाधिकारः ... द ४६ व्येान॒न्नयापि कनिष्स्य विवाहे नाधिक्रारः ४८ ज्यो तिष्टोमस्याटन्यनाटत्तिचिन्ता वि, १५

ql दकच्िगाप्रतिनिधिः ... शम shea ARR दत्तकस्य पिच्रादिनामोचार्गे fate: „.. जल दुर््रद्मणलच्तणम्‌ =... Hi wa OR दू.रासन्नगुणयोरासन्नगुस्य saa... १२४ देशान्तरे wea व्यवस्था „^ ak as

ध। धरम्मप्रनासग्टद्ेषु दारेषु सत्खलपि

कामतोदारान्तरग्रहगम्‌ sii २०४

न। नदौीलच्तगम्‌ ध स a Reo नद्ारणिप्रतिपत्तिः ... ids bee RUE नि्यकम्भण्यपि सङ्कल्पः रः ४ ४९ नि्यकर्म्माथें कदाचिनचौर्थगापि Raya €R नि्यकर्म्मा यै datfatcagarturte चवयांनैनम्‌ ६९ नि्यकर्म्माथमप्रति्राह्यमपि प्रतिग्राह्यम्‌ RR नि्यकाम्यकर्ममाणि ... ws ae १४ नित्यानामल्पदच्िणत्वं न दोषावहम्‌ ,.. २३८ जिन्दितिकाने सोमादौ नाधिकारः क se

निन्दितदेशे सोमादौ नाधिकारः ८०

i,

(9)

विषयः | Vari | WRF | विषयः | faatafuaretarn ह om ९९ Ass १ एनः परिगयकार्गानि i ^ “AS a é | नूतनारगि्हणम्‌ ee Re RR एनराधाननिमित्तानि नन | , 5 नैमित्तिकाद्यधिकारः ... a Ps + < पएनराघानविधिः* ... bs od १५० नेमित्तिकाधिकारचिन्ता a an Ce Ti as पनराधेयनिमित्तानि ... or ve १५४ | ql एनराधेयविधिः „^. ए ah १५० १ | पच्तहोमातिपाते अवस्था os ^ ९२द्‌ द्‌ पनसतरूशन्दाधैविचारः =... ef ९५ ५ । परतितत्वातिरेशेऽपि करम्माधिकारः ५५ ^ ड्‌ प्रतिनिधिनिरूपणम्‌ ,.. ..^ ^ & १ । पतितस्य निषिडवजनेऽधिकारः .. ““ 9 प्रतिनिधौ मन्तस्योहाभावः ,.. ... १२९ < पतितस्य वैधकरम्मानधिकारः ... ध OR ९५४ € | ^ प्रथमारम्भ्टह्टौतकालादौनासुपादानम्‌' ... २४० ह १२ पतितस्य साधारगधन्मऽधिकारः इ अ | ARE पा्मुखेनाभिमत्थनम्‌ cae ue) Skea ३ पतितानां नामग्रहणं सब्रद्यर्यागशंसनादौ uta Haat कव्यता ... sa 93

न कव्यम्‌ ^“ ५4 oe Sky Say ४4 परेताधानम्‌ ... व re oa PAS eye © PRs पल्लौपरतिनिधिः "^" + ait Ate Re ५ पोधितस्य नियमाः .. 5a ies ८७ =... & मलौविश्रिषणाणि `" ee tee OS) RRS परोधितस्य एनराधानप्राप्तौ fade: ... WR wets RE पत्यधिकारे विशेषः 0. re ol Boas 4 an पत्यादीनां खयं चोमाधिकासो नास्ति .. ९५ द्द्‌ ॥ ८ ^ wor ^ 4 en es . ABH THAT: पव्या ALM BIW ,.. ARS, १ gat प्रोषितायां अवस्था .* ni १८४ + a ql पत्या रजखलादिते व्यवस्था... = ५९ मन्तोक्तत्ा यगो क्तगुणानां मध्ये मन्तोक्तागुगस्य परुः वाले मत्याः कम्माधिकारविचारः ^" ४९ Si १४ नता " रद्‌ पररिमाणरूपरयोम्ये रूपस्य बलवत्वम्‌ ˆ = २२४ =" ६ ना 4 x | परैष्छिदोषविचारः .. a ns gan us ई मलमासे कन्तैव्याकतैव्यनिगौयः ... भ ८१ | सिद्यज्ञस्यानक्लमङ्तवे at. “A aR or ५ मुख्यकालमुख्यसाधनयोः प्राधान्यचिन्ता ... १३५ a १५० पिच दोना पतित्वे पितामदादौ पिक्नादिमावना 99 शरू QR ग्टतपलौकस्य पलो खाने कुशपनो bs २०७ ५ द पि्रादनामसोममोधिल्वे व्यवस्था ८ ६४ a ४ भरः | +^ सलभासन विवा हाभाव रकाकिनोनागन्याधानम्‌ २०६

A

( <€ )

| =) wat |

ध ॥ wan | पङ्कयः। al अधिकारलच्तगम्‌ ,.. ik ait १० ९ यज्ञा्ैभित्तितद्रवयस्यान्यत्र विनियोगे दोषः ९० ५५ ९४ lr HAA ee is si RR ५ यक्ञोपवीतप्रतिनिधिः =f (1 १९२९ ow, € अपवर्गे rare: saa द sie 8 se aR याज्यानुवाक्यादि विरतौ यवस्था क) «gals १ अपवगेसाधनविचारः,. ,. oO ses ह al arate दिराचमनम्‌ ॐ ae Bo < विजछ्लयधिकारपथोजकम्‌ =... „^ RR | HEAT == ^ “^ We ९३ विधुसराभिहोतिगः कर्म्माणि .. ^ र्द र्‌ कोपरलक्तम्‌ श व RE, ty ध वेदिसन्नमनव्यवस्था „ ~ षद्‌ 0 1. eee BER. CARE NT ¢ ql at गोधुननाभष्िम्‌ ग 13 i MER - 5 शिखावत्वादौनामधिकारिविेषगत्वम्‌ ... aR on ध वि = प a । ARR होमसालम्रामस्पर्शाद्यनधिकारः .. = २४० a |> बदंययन्‌ oe ae ‘ द al नवसस्ेष्टिनिमिन्तसस्यनिरूपणम्‌ =. चन्द .. १६ सायंहोमादिलोपे पायश्ित्तम्‌ exe १९०५ ... ९४ न्धायस्यागतिकगतित्वम्‌ nies Per २४९ क ५ स॒ब्रह्मणयायां एत्नामनिरदेशे विशेषः ... अ्< ^“ ५ ॥ एवशब्दस्यापव्याधैता ,.. = ^ „ल १५९ ,.. चय दकरादिभिरग्न्यादि स्प यवस्था नि नशर te & प्रवासलच्तगम्‌ षि ity 0 १८४ sas Re खूतकादौ केषाखिनि्यनिमित्तिकानामननुषानम्‌ 982. १ wat दृष्धादृष्टाथतविचारः ,.. ` „.. धः aa € खतकादौ नि्यनेमित्तिकाचरणम्‌ a SE ss RE यश्-कौत्ति-खस्प्म्‌,., RRS aS सोमादिप्रतिनिधिः ... ८८ क १ 1 ies ry योजनलच्तगम्‌ hae, thas .. ROR te a सोमाधिकारः oe, Ae Mee Ree na NB वारुगलानस्य WARE ... ^. a = 88 खकालपूववकालस्यापि कदाचिद्‌ गौगकालत्वम्‌ rad ५५ ५ / शरावलच्तगम्‌ ४ re a २९८ ९९ च ॥ , प्रम्याप्रासलच्तगम्‌ ... ene ५९ १९७ ०१९ Re feaiat gw eA. ^ ae © 5 a eR ees Bip aes, Se सक लवेदस्य धम्मं MAT. प शः ate tis = eee ५ ३ TE ... ,. „^ न्ड < होमसमासे तन्नियमः AS a 0.11. + ४ ॥ = ष = र

(ग

चिकाण्डमण्डनोल्िखितग्न्धकारनामनामकारादिक्रमेण प्रज्नापनपचम्‌ |

SMA ६२ ।५॥ १२९० । १९ ॥ आख्लायन Wo । १९० ॥ ९६४८ ।२॥ कठ ४७। VM १९१९ । SN १२० । STA ६२ ॥ ARV ६ ॥ ९२५.।९॥ AVIV १४० ।५॥ १४२ । ५॥ ९४५। ४, ८ ॥ २३७। ७ ॥ कर्क ६८।२॥ ७०।३॥ WRI VN URI कात्यायन ९६२।२॥ EBL GH १९१२1 २९ ॥ १९७ । २॥ १२८ ।९० ॥ केशवखामौ ५८।९ ॥ afafa ६३ । qui दामोदर Yow! VV ॥ देवल dois बोधायन वा बौधायन १३।९९॥ €< ।८॥ 69 ।९॥ १०४।१५॥ ९०६ 1७, ८॥ १९१९९ ।९॥ ९२ ।८॥ we १९ ॥ ASO! Vo २२२। २॥ भरद्वाज १७ ¦ ५॥ ६७ । ७ ॥ Yeti 9 ॥ १०७ । ८ ॥ १९५ ।५, ई ॥ ११७} ८, १७ ॥ १२७ । ६ ॥ १३२ । ३॥ VST १९ । ९८द।

१९. ॥ २०७ । ८ ॥ भर्दाजख्चभाष्यछृत्‌ १२ 1.६ ॥ भवनाग ९९६ | ५॥

मन्तन्राद्यणभाष्यक्तत्‌ Oe | 9 ॥

मौमांसक ५३।६॥ ६8 । १९. ॥

लौगाच्ति ६७ । १९ ॥ १५९ । १८ ॥ १९९ । १४ ॥ २०१ । ९० ।

वामन ५८।६॥

श्रब्दानुसारी ३६ । ९९१ ॥ ४९ । < ॥

श्रालोकिनाय 8° 1 < ॥ |

AAAS १९१५ । २, ९८ ॥ ९५६ । ७ ॥

सूचक्तार १५४ । ५॥ A

चिकाण्डमण्डनोल्लिखितग्न्धनामाम कारादि करमेण प्रज्ञापनपचम्‌ |

अथष्वैणर्‌च ४२।५॥

WHAT २०७ । ५,८॥

कर्पभाष्य १४२ । २२ ॥

कातौयद्च १९१७ । २॥

कैशवसिडान्त ws | Fe ९२९ । ९०॥ कौमौतकिश्चुति ५७५। ११ ॥ | BAM १०४ | १५० ॥ छन्दोगपरिशि्ट १७९ । १३ ॥ १९१. । ९ ॥ तातप्रलोक १८७ । १२ ॥

बौधायनभाष्य १२५ । १७ ॥ भरदाजमाष्य १२५ ¦ ९ ॥

मवभाष्य YEO | VR Ul

भारदाजीयभाव्य ९७ ।१८॥ माध्यन्दिनश्चति ९०५ ।६ ॥ १५५ ।२६ ॥ FSU २९९ RE

लौगात्तिकारिका ४९।१९५॥

वातिक ४०।९५.॥

वेदान्त ५८।९॥

ध.)

चिकाण्डमण्डनटौको लिखितग्रन्धकत्तेनाश्नामकारादि- करमेण प्रन्नापनपचम्‌ |

BAT १२१ | AS ॥

श्यापस्तम्ब € । १७ ॥ १५५ । ९२ ॥ ९५८ । २९ ॥

आश्वलायन ११२ । १२ ॥ १५७ । ८ ॥

कक ५।८॥ ३७ । १० ॥ ६८ । ४,१८॥ १५८।५॥ ९९२ । ७ ॥

१९६३ ।४॥

कात्यायन १२।८, १९ ॥ २५।७॥ ४२।१५॥ ६३।७॥ ८५।४॥ १५०९ ।९० ॥ ९९० । १२ ॥ BRIA, ७, ९० ॥ ९९५ ।३॥ १९७ । ३, ४ ॥ १६७ ! १८ ॥ २०७ ।९० ॥ २२९ । LE ॥

कुमारखामौ ३। ९४ ॥

TM < । २, १७, १८ ॥

गोभिल २४९ । ७ ॥

गौतम ९८८ । ६ ॥

जैमिनि €€ 1°

दत्त २४ । ८॥ १८६ ।६॥

= ११५ ।११॥

देवमिश् १८५ । १५ ॥

देवथाक्निक ९९९. । WN VES! Ay २४० । १४ ॥

नारायग १८५ ।५॥

नौलकशट USE | ७ ॥

पारस्कर RRO । २॥ बोधायन वा बौधायन {Qi Qn ५९।८॥ ९५६ ।१२॥ ६७३ ।५॥ ASHI २९, २२॥ १८७ । ९९ ॥ १५८९६ । ९ ॥

4 REQ । १९॥ २२९ । EH

ग क = क कत Te eT

९

AMAA ५२१ ।१९ ॥

भगवान्‌ २७।६्‌॥

भरदान १९१२।१५ ॥ २९० । ६ ॥

भकतैयन्न २९ । ३ १५८ । 8 ॥ २५९. । ५ ॥ माष्यत्‌ RRR ASU

भाखरभदट्र १६० ।१॥

wT १५७ ।२॥

मण्डन २४१ ।१०॥

मनु ८।७॥ १२९ । २९ ॥ १५६ । १ ॥

माधव ८।७॥ १५९ । ७ ॥

मिश्र ९५९ । १९ ॥ १७९ । ८॥

सामार्डार ७० । १० ॥ ९७२ । १६ ॥ १८९ । ९॥ MATA २७।२॥ ५०।५॥ ५९१।१०॥ ५३।१२॥ १८९ । १॥ रेशुकाचाय्धे AOR । १८ ॥ : लौगाद्ि १७६ । 8 ॥

वादरायणि २९१।१८॥

टत्‌ १५० । ९६ ॥

शाक्य ८ । द, ८॥

Wiatay १०४ । २॥

see ३४ । ५॥

श्रांखायन १५८ | १७ |)

सुमन्तु ४६ ।१९॥

खच्रकारु ३०।५॥

इर्सखिामौ १५८ | ७ ॥

Barta ae) sh esi ei

चिकाण्डमण्डनटौकोलिखितग्रन्यनाम्नामकारादि- करमेण प्रन्नापनपचम्‌ | अथव्व॑परिशिट १३९ । २॥ HAT दद।१७॥ चऋाथव्वैण १५८ | १५ ॥ आपस्तम्ब १३० । १९ ॥ अापस्तम्बोय २९५ । ३॥ RINT १९०।९ ॥

" आश्चलायनदचभाव्य १०२।१८<॥

कम्मप्रदौप ९९१ । 8 ॥

कल्पतरु ४८ | १ ॥

कल्पद्च € । २, ६; १५ ॥

काठक WE! ३ ।

कात्यायनमौमांसा Oe | VO ॥ कालमाधव ८।९॥

ATMS Se । Re ॥

कृूम्भेएराण १९८१ । २९ ॥ १६३ । A ॥ = YR 1 ARI ’ Taaeafa १५ । ४ ॥

रद्यासंग्रह १२२ ।९५॥ न्दोगपरिशिदः १८४ । ९१ ॥ १९१ । २॥ १९८ । ५॥ २०७।१०॥ जेमिनिद्धच १८९ ! ५॥

AMTARS | १७ ॥ दानखण्ड १८९ । ९ ॥ दारनधन्भे १८७ | १८ ॥

ङ्ध १९९ । ३॥

Say do ।११५ ॥

देवजलानौयपद्धति ३४ । ६ ॥ देवयाक्िकग्ग् २२९ ।६॥ देवयाज्ञिकभाव्य Se | RL |

WHET २४।५॥ १०४९ ।२॥ नासायणत्ति ५९ । AVN ARIAS १९०।८॥ निदान ९९।२॥

निदागसरूच २०।७॥

पारखरण्टह्य २४९ । € ॥ प्रयोगपारिनात sé | २॥ प्रायच्ित्तप्रदौप १७६ | १८ ॥ वबङ्कचत्राद्मणभाष्य २०६ | २९ ॥ बौधायन ०.9 । १.५ |

नौधायनीय १३८ | 9 ॥

भाष्य २४० ।१४॥

HRTEM २०१ । ३ ॥

ATT १३९ । II

माध्यन्दिनश्ुति १०४ | १९ ॥

मानव १५६ । १३ ॥ २५९ । २॥ मिखरग्र्य १८८ | ¢ ॥

मौमांसासार ६२।१८॥

THAT ९५५ । २० ॥ १५७ । ११ ॥ ASUS ५५।१९२॥ ९० ।४॥ १६९ । २॥ AVL RO VV ve याक्किकमग्रन्य Vey | Ye |) सामाण्डारभाव्य RoE | By RB! AE

॥॥ a ( ९४ ) शुद्धिपचम्‌ | | * we | Uy | अश्म | Hey | वाह्यायनसति ५ । ६ ॥ So. ©. विवितिषन्तीति ... विविदिषन्तीति वादरायणद्धच ३९ ।२॥ (4. स्थिवम्‌ ... .. स्थितम्‌ वारा ३४ । 8 ॥ a | शन 14 मा क ... तथा वार्तिक १२ ।८॥ ३२ ।१७॥ ‘ १३... ४, पवतो ac ` पुवोपं विधिर ६३।९०,१९॥ ९८।१८॥ a ee Se oe ae ९५ ... Re. नित्यत्वाधी ... ... आठृत्यथी त्ति १५७ । १२, १७ ॥ १७९ ।१९८॥ ९ ... ५४ ... कदविष्ितो ... छदभिदहितो व्याकरगदछच ३०।१५॥ ३९ ... १० ... Sheth ... स्तोश्रस्राणि | Waa १९० | Re ॥ ३५ ... १ ... विश्रोषितो... .. विषितो शा दतं २०९।९६॥ SC FE एरषचमथ्ये. st न एरषचयमध्ये `. . > कोक ( EN ae 4. WME Sy ve 7 शति ४।१४॥ € ।द॥ ५७ ।१५॥ ६९ ।१२॥ ६२।७॥ vl ay ROR Ra SRN स hs) + a» aR ५ ८. ae ष LEN Sol Sa ८५।९२ Vert : eee oe see “ae ae : ape क ca, HR, oe . faa १२ ॥ १०९ । VR १९ ॥ ९९९ । १९ ॥ ९९२ । ९६ ॥ ARI RA gee. € ... सद्यनाम्‌ ... vee सद्मनाम्‌ Amiel १५० ।१०॥ Vion ११८ ।६॥ eel १३८ ... ३ ... oc ... ... Getatty ९०॥ ९९२ । द्‌॥ २९०।१०॥ २३९ । ९, २० ॥ MS २४ ya spe” oe pbs : ध ^ १७१ <= अतिक्रान्त ... ... ऋतिक्रान्त- संगर ८६।१््‌ ॥ १९९ । € ॥ २९४६ ।९९ ॥ ALS aan Jor ag ee खच २२० ।२०॥ १९८४. aa OR प्रोधितया ... ve प्रोषिताया सति ₹ । १६ ॥ YOURE । BRUARN २४।९०॥ ६६ ।७॥ ss १९७. ~, ` श शम्या ve शम्या €॥ ४६ ।३॥ र । १९ ॥ ८४ ।१०॥ १०३ ।९१९६ ॥ १८६ । ९) १९८ € way Vow ,.. ETRE RU १९५। ९५॥ REET २०॥ २०९।९४॥ IARI a ap aren a {ल Ret ae Re = यत tee oe इयत ah RW ei PKS: 50, CART ९ .. fear (रुवं wes) | wfaafaat १५६९ ।२॥ श 10९५. (मिताः) २4 vee कियता | २२५. a UR र fear. ve त्यादिना | RRO UE. fa, wee fare Ta | दर 2१. विशः .,. fait < AW Cit od ववो ~ शतो [| |

# BLIOTHECA INDICA: COLLECTION OF ORIENTAL WORKS

? THE ASTATIC SOCIETY OF BENGAL.

4 New Serins, No, 925 m “Ap \ N IRIKANDA-MANDANAM ny BHASKARA-MIGRA, SOMA-YAJI ८ - BING AN EXPOSITION OF THE SOMA-YAGA APHORISMS * OF APASTAMBA. with AN ANONYMOUS COMMENTARY ENTITLED VIVARANA EDITED BY MAHAMAHOPADHYAYA CANDRAKANTA TARKALANKARA, + ४ CALCUTTA: PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS y

1298, XG

जिकारडमरडनम्‌।

॥ प्रथमकाण्डम्‌ | ( अधिकारिनिरूपणम्‌ )

ओ्रौगणेशणय नमः। een

ओ्रौलच्मौनसिंहाय नम्‌; ।

( टौकाकारोपक्रमणिका ) BANYAN यस्य वामगा+ वामलोचना | wig: waar दिश्यात्‌ सशिवः ख fra: भिवम्‌()॥१॥ उचेगेतिजेगति सिध्यति धर्मत्ेत्‌ aa प्रमा† च वचनैः रतकेतरे त्‌ | तेषां प्रकाशनद् शख! चरोः सकाशा- त्तसात्तमेनमहमादरतो नमामि॥२॥

* यस्य स्थाद्‌ — इति Ge Yo पाठः

† प्रभा - इति we Wa: |

‡ प्रकाग्रनदृशा च — इति खण पाठः|

९ तस्मात्तमेवमद्मादरतो - इति we पाठः।

(९) सशिवः शिवया सदितः स yates fast म्ादेवः fad मङ्गलं दिश्ादित्यधेः |

— ॥

: arenas: सुधियां प्रबन्धो* | व्यास्याव्यपेचोऽन्यधियां निबन्धः | दुरूहशब्दाये विधानयुक्ता सा चेद्टया तद्वयनप्रयासः ॥२॥ चिकाण्डमण्डनव्याख्यामतः पद्‌ प्रकाशिकाम्‌ । wei स्युटप्रबोधाय क्वे स्खिशतयुक्तिभिः wen चिकीर्षितस्य गन्धस्य ्रलयूहापोहदारा परिषमाघ्यथं wfa- शिष्टाचारपरिकस्पितश्रुतिवो धितकन्नेवयताकं सखेषटदेवतानमस्कार- रूपं मङ्गलमाचरन्‌ भिव्यगिचाये निवन्धस्याभिधेयं प्रतिजानते ।

fad वागौश्वरौ' देवी aaa विनायकम्‌ | गुरुष्व! सोमयागस्य प्रयोगः प्रवितन्यते ॥ १॥

अियमित्यादिना।

नन्वन्वयव्यतिरेकाभ्यां व्यभिचारात्‌ मङ्गलस्य wari प्रति विन्न्व॑सं प्रति वा न arcwafafa चेत्‌। न, श्रविगौतगरिष्टा- | “agia age चैव विप्रस्तस्य न जायते”-- इत्यादिरूतिभिश्च मङ्गलस्यावण्टंकत्तेव्यतासिद्धौ तच फलजिन्नासा- यामथैवाद गतस्य दृष्ट्यैव फलस्य न्याख्यलात्‌ |

तच समािरेव फालं, fares दारमिति प्राञ्चः । aang fara एव मङ्गलपंलं समास्िस्ठ प्रतिभावुद्यादि कारणकलापात्‌ |

स ` । 1: ` = =60UOOtttCt~™S * निवड - इति we पाठः |

† ges - इति me एस्तकपाठः |

FA \ a

aa सृ्ततेनापि एकदेवतानमस्कारेणए सिद्धावपि किरणणवच्या- दिग्रनयेषु सत्यपि मङ्गले तददभेनाद्‌ बलवत्तर वि्नम्राचुयसम्भावनायां . तननिरासा्धैमनेकासां देवतानां नतिरिति न ae” । तत्र तावदुपासक्रानामतिप्रागरुू्यदाचौं भारतमेव नौति। वागोश्वरौमिति। वाचामोश्वरौं श्रषिष्ठाटदेवतां, argat वा gaa, देवीं द्योतमानां, भियं. लक्लीप्रदातलेन लन्तीरूपाम्‌ । तदुक्तम्‌ । काव्यं यग्रततेऽथृते इत्यादि । विद्या नाम नरस्य रूप- 6 मधिकं प्रयच्छन्नमन्तधैनमिति च। यद्वा, खेष्टरूपां भियं aera, वागोश्वरौं महासरस्वती, देवीं महाकालं संप्रणम्य । समित्यनेन साष्टाङ्गप्रणामोष्वन्यते । विप्रविघाताय farsa समाख्यया शरक्तिमल्वात्‌(९) तमपि नौति। विनायकमिति। विनायकं far राजम्‌ । श्रविघ्रो विघ्नकर्ता च इत्येते षड्धिनायकाः। विनायको विघ्नराज इति च वचनात्‌ | यतो विन्ञानोपलसिस्तमपि गन्थस्य म्रचरदवस्थाये" प्रणमति | gefafa ge garvarfaa | तस्येव महा-

*

प्रचरदवस््रतायं — इति we पाठः।

QQ) सिद्धावपौति मङ्गलाचरगस्येति te: | अथवा, तच फले सिद्धावपि सिद्धेऽपौव्यथः | फलविषयिरयां सिद्धौ स्यामपौति वा । किरणा- वल्यादिग्स्थादौ सत्यपि मङ्लाचरप समातरदश॑नात्‌ तच्च विघ्रपाचुयै सम्भाव्यते | पचुरो fe विघ्नः प्रचुरेगीव Agta ध्वस्यते न त्वस्येन | तः Rash बलवत्‌ पचर विध्रसम्भावनयाऽनेकदेवतानमस्कार इति areata |

(र) समाख्ययाऽलुगताधन नाम्ना विघ्रराजस्य faufarenfnnrng विघ्ठ-

विघाताय तमपि नौतीवर्धः।

ES चिकाण्डमण्डनम्‌ |

गरलात्‌ | जनकलेन सोमद्र यवान्‌ यागोऽभरिष्टोमास्यसतस्य प्रयोगः, प्रयु- व्यते श्रनेनेति प्रयोगो निबन्धेः मवितन्यते । परवौत्युपसगेदयोपेतस्य AGUA: खचद्बान्तरोक्तसकलधमपुर सृत विस्तारोऽंः८१) |

नतु दगरपू्ेमासाभ्यामिष्टाञन्येन यजेतेति श्रुतेः wa sige मासौ वक्तव्यौ । ata, श्राधानमेव प्रथमं निरूपणविषयं* न तु सोमयागस्यादाववसर इति चेत्‌ । सत्यं, महातन्त्े श्रल्यतन्तरनिवे- शनस्य(९) शास्तसिद्धलात्‌, लोके च तदेवाद्वियते यदेकक्रिययाऽनेक- कार्यसम्पन्तिसम्पादनद्‌चं बुधैरिति?) afgeta रौचणीयादिद्रारा पौणंमासतन्लनिवेशस्य लभ्यमानतया, प्रसङ्गा्ाधानस्यापि तच तच कवित्‌ निरूपणोयतेनाचरैव श्रादरो युक्तः, न तथा श्राधानादुपक्रमे पुनर्त््ष्टा दि विचारसम्मवः | एतेन श्रधिकारि सम्बन्ध विषयप्रयोजन- खूपानुबन्धचतुष्टयं द भरितम्‌ |

नतु Wal वा श्रे द्रष्टः श्रोतव्यो मन्तव्यो निदिध्यासितव्य इति yan सकलै दिकधुरौणानामात्मन्नानसाध्यपरमयुरषायीप-

* प्रथमनिरूपणविषयं - इति we पाठः|

(९) खत्रमापस्तम्बधरं, खतचान्तरागि बोधायनादिष््राणि । तदुक्ताधि- कार््यादिसकलधम्भपरस्वुत विस्तार Fae |

(२) वन्ततमितिकततव्यता | Hee महेतिकत्त्यताकरे, TATE अच्ये- fanaa यत्‌ निवेशनं Teach |

(द) यूककियया चऋनेककार्थय॑सम्पादनदच्तं यद्भवति, तदेव लोके नुयैरान्नियते इति Bate: |

= काण्डम्‌ | ; a

वगसुख्यो पायात्मानात्मविचार एव अयस्कर इति faga क्म- चितो लोकः चौयते दत्या fey धमाचिरादिमागेम्दगैनेन(र) च चृलफलकोऽयमारम्भ दति चेत्‌ । उच्यते । ये ठ्‌ नित्यसुखामि- afi येऽपि दुःखध्वंसं वा च्रविद्यानिदृत्तिं वा लिङ्गशरौरलयं वाऽपवगेमाहधस्तेषामपि शरोरपरियद्दाभावे श्रनिवाद्‌ एव । एत- दिरद्धायास्ह॒ वात्छायनसते््टवषैकाभिनौनौ विमो एवापवमै द्रति, तस्याः काममूललेनाप्रामाण् निश्चया द्ैसजैनाधिकर एन्यायेन(२)

aie कभ्भवचितो लोकः चौयते रखवमेवामुतच एरचितो लोकः च्तौयते इति छान्दोग्यो पनिषत्‌ पठितां शुतिनेकदैश्रमात्रेण पठति कर्म॑चित- इति | कम्भगा छष्यादिना चितः लोको भोग्यः श्स्यादिरिर्थः।

(२) केवलकम्मिणां धूमादिमार्गेण, देवताविक्ञानादियुक्तानां कर्मिणा- श्वाधिरादिमागंस गमनम्‌ | उभयत्रापि afer abate | धमा- fetal च च्छान्दोग्योषनिषदादिषु पठितौ, aden व्याख्यातौ च |

(द) स च न्यायो Ammar प्रथमाध्यायस्य ela? चतुर्थद्धने भाव्यकारादिभिदयुत्पादितः। तच्च fe दृष्टमूलकर्परतेन पामारखमतो- न तया श्रुतिकल्पनमिति सिद्धान्तितम्‌ | वात्छायनौयं कामग्रास््रमपि दृटमूलकमिति न तेन श्रुतिकल्यनम्‌ । अधिकरगच्च, विषयो विश्रय- खव पून्नैपच्तस्तथो त्तरम्‌ | नि्यचचेति पर्ताङश्रास्ेऽधिकरणं मत- भिदृक्घलच्तगम्‌ | विषयो विचाराेवाक्यम्‌ | विश्रयः संश्रयः । we प्तः प्रशताथविरोधितर्को न्यासः | उत्तरः सिद्धान्तानुक्रूलतर्का प- न्यासः | नियो वाकातात्प निश्चयः |

(~ चिकाण्डमणडनम्‌ |

RITA | एभागभकर्मोपभोगनिमित्तनेरन्तर्येए प्राणिनां शरौर- परियदहाभावोऽपवर्गं इति । श्रयञ्चापवर्गो निषेध(*काम्यवजेनान्नि- त्यादष्टानाच्च जायते नेतरथा |

(रनचिदमयुक्त, कमै तावत्क्मेणा पिटलोक दति फलान्तर- विधानेन निराकाङ्कलात्‌, प्रत्यृत एतदेव प्र्राजिनो लोकमिच्छन्तः भ्रजन्तौति, न कर्मणा न प्रजया, Aad: रतेनेत्यादिभ्रुति- सदससुसुकोः कमणां त्यागविधानात्‌। चरतो न कर्भसाश्चलमिति(२) चेत्‌। सत्यं। तथापि कर्मणां विविदिषावाक्येन ate उपादानात्‌। तथा fe, यथाऽश्ेन जिगमिषन्तौत्यत् गमनफले यामसंचोगेऽ्यो - पादानं, तथा तमेतं वेदानुवचनेन विविदिषन्ति यज्ञेन दानेन तपसा ऽनागरकेनेत्यनेनापवगेदिगेन ठतौयाञुत्या(* कमणां संयोग- एयक्काधिकरणन्यायेन^) तादर्थ्येन प्रयो गान्तरानुपादानात्‌(<) सक्तः

(९) निषिध्यते इति निषधो निषि इयर्थः ।

(२) नित्यावुखानादपवर्गे जायते saa शङ्कते नन्विति ।

(३) न काम्मेसाध्यत्वमपवरगस्येति रोषः |

(a) यच्नेनेव्यादि टतौवागुे्यथैः | श्रुतिर्दितौया च्तमता च fay वाकयं पदान्येव तु संदतानि। सा प्रक्रिया या कथमि्यपेच्ता स्थानं करमो- योगबलं समास्ये्यच दितौयापदं कारकविभ्युपलच्तगम्‌ |

(५) स च at मौमांसादश्र॑नस्य चतुर्थाध्यायस्य टतौयपादे wees बयुत्मादितः।

(९) weet सुक्तयथवेन । प्रयो गान्तरमनुदानान्तरम्‌ । नित्यविधिप्रर. णयाऽनुष्छितानाभेव निव्कम्मां सुक्तिसाधनत्रम्‌ | न तु सुत्यं तेषा

मब्ानान्तरमिव्य्ैः |

प्रथमकारम्‌ | ॐ

कमेसाध्यत्म्‌ । न च पदशरुव्या दच्छावेदनयोरन्यतरस्य Aaa” स्यान्न सुक्तेरिति वाच्यम्‌। तयोर पुरुषायेलात्‌, विधिश्रु्या पुरुषाथं- स्यैव waar, पदशरुत्यपे्चया तस्या बलौ यस्ात्‌(९) । तत्र कथं कमेण मोचः साध्यत इत्यपेचायां पूर्वोक्तोपभोगाभावद्वारेणेति स्वँ समञ्जसम्‌ । श्रस्ि चात्मनज्ञानस्यापि परम्परयोपयोगः(२)) (भश्रस्तु चात्मन्ञानस्यापि gman, व्यापारस्तु ase सति तज्जन्य- जनक दति । तच्च नित्यकर्मेवेति we ।

(९) Weyer धिषिदिषन्तौलि vegan । विवितिषन्तौति se विविदि- चैव भाव्यत्वेन प्रतीयते | विविदिषा च वेदनेच्छा । तच परछय्थस्य पाधान्यविवच्तायां वेदनस्य, प्रययार्थस्य प्राधान्यविवच्ता्यां चेच्छाया- माव्यतवं भवितुमति | अयमभिप्रायः | विविदिषन्तौलि विष्ये लट्‌ । मदटुनये च भावनेव विध्यर्थः | भावना च किं केन कथमित्यपेत्ितांश- चयवतौ | किमिति manag, केनेति करणाकाङ्गा, कथमितौति करतव्यताकाङ्का इति विभागः |

(२) तथाच wegen इच्छावेदनयोरन्यतरस्य मायत्वसम्भवेऽपि तयोर पएर- ara तदुपेच्छ॒विधिश्रुया वेदनफलस्यापवभेसयैव भाव्यतवमव- धायते | अपरुषाधं विधेः पवत्तकत्वायोगादिति भावः |

(३) सूक्ताविति fe | ्ानकम्भगोः समुचयेनानुष्टानान्मो त्त इति मते- नेदम्‌ | अथवा । देद्ादियतिरिक्तात्मन्ञा्नमन्तरेण कर्म्मावुाना- योगात्‌ कर्म्माव॒ष्छानमन्तरेण च मुक्तवसम्भवात्‌ देद्ादि्यतिरिक्तात्म- ज्ञानस्य परम्परया सुक्तावुपयोगः।

(४) यमेव क्रियायोगो ्नयोगस्य साधक इति खतिमाधिव्याह अस्तु चेति। चकारो age अस्तु वेति तु समौचौीनः प्राठः । तवेति छ्चानमित्यर्थः |

ae चिकाण्डमण्डनम्‌ |

aa तयापि धरै युराणए-न्यायमौ मां सा-धर्मशास्त्ाङ्गमिधिताः | वेदाः rata विद्यानां धर्मस्य च चतुदेश ॥ इत्यादिवाक्यैः भमाणएलेनो पकतप्तानां सदाचारसदहितानामेषा- मभ्वसनोयतया ata प्रतिपादितानामेव कर्मणामनुष्ेवतया प्रसिद्धौ तद्धिन्नशाक्यादियन्धानामिवास्य न धर्म प्रामाण्छमिति चेत्‌ । न, इदानौन्तनानामपि माधपरश्तौनां मन्वादिवदेदानामेव ध्म भामाण्छमम्युपगन्ृणां SHA ग्ाकयवैलचष्ठतया तत्मणौतानां शतिरूत्यविरुद्धानां कालमाधवादि निबन्धानां व्याख्यायन्धानाञ्च कविदेकान्तरितच्च इन्तरितञ्च^ (९) सदाचाराधिकरणन्यायेन(र) घमं mara निर्विवादम्‌ | ATT तिं Wat Wey भरुतिकल्मनम्‌ ।

* द्यन्तरितच्च - इति नास्ति क पुस्तके |

(९) afr रतिः सदाचारः खस्य च पियमात्मनः | रुतचतुविंधं पादुः amet लच्तणमिति मलरूतिमनुरव्ाह सदाचारसदिताना- मिति | ्ात्मतुैकल्तपिकविषयतय Fe समुक्तेखः |

(a) watt प्रामाखमेकान्तरितमनुमौयमानश्रुतिसापेच्तत्वात्‌ । वयास्या- म्न्थानां ae दयन्तरितं, यास्येय््तितन्मूलुलभयसापन्श्वात्‌ |

(ड) स च न्यायो Mates प्रथमाध्यायढतौयपादगतः। सदा- चामराणां प्रामाण्यं द्यन्तरितं, आचारेण रतेः, तया च श्ुतेरलु- मानात्‌ । ` यत्रेदमुक्तम्‌ । अचारात्तु सतिं ज्ञात्वा Wes श्ुतिकल्य-

4 नम्‌ । तेन pated तेषां प्रामाण्यं विप्रव्यते इति ।

पथमकारडम्‌ | é€

Tam सदाचारस्यापि sacar सखौकरणात्‌ किमुत तत्रणोतानां गन्धानाम्‌ । ga दि प्ररृतस्यास्य aU: wat: | तेन का्पोपजो्यपरामाण्स्वास्य कचित्परमत्यचेदमूल- कत्वं क्रचित्‌ खप्रत्यचेदमूलकलं चावण्यमभ्बुपेयम्‌ | न चैवमस् awed तथापि निरथेकमेवेति(* वाच्यम्‌ । श्रष्टकादिखतोनामिवे- स्वपि नानाग्राखासमधिगस्चानेककल्यखनोपस्यितानेक-कर्मोपष्टंभक- तत्तदिकन्यानामङ्गप्रधानकमेणां तत्तदधमेणाश्च विप्रकी तया श्रलस- पुरूषैरल्पमत्या सुखेन बोद्धुमशक्यनात्यरमकरुणया सवेसङ्गहारथोऽय- AIT |

स्यादेतत्‌ । ननु तयापि सखाध्यायविधयुत्यापिताध्ययनविधौ उपादे यखाध्यायगतस्यैकलस्य विवचितवेन(९) खपू्वनपरिग्डहोतसख वेदावयतकश्राखायामेव खाध्यायशक्तौ पारम्प्यलयेकवेदस् दयोस्त- याणं वा प्रत्येकं एकै कग्राखाऽ्ययन विषयवेन प्रतिज्ञाता, न लन्या | way सति wae दृष्टाथेता सङ्गच्छते । श्रन्यथाऽदृष्टा्थता- Way स्यात्‌ । तथा कन्पद्त्राणमपि वेदाङ्गलेनाष्ययनं खाध्याय- वट्‌ wafer) एव्चानेकद्तराथंसंयरदः किंफलायेति चेत्‌ । सत्यम्‌ | च्रधिकारिपरतेनाच वैषन्यात्‌(९) ! न चापस्तम्बष्वनिता्थ-

* किमु - इति कण पुस्तके |

(९) वेदमूलकतया प्रामाण्ये वेदादेव निर्वाहे किमेतत्‌ पगयनेनेति ara: | (२) खाध्यायोऽध्येतव्य इति खाध्यायगतमेकलवं पश्ेकत्ववदुपादेयगततया विवच्ितंमिति ata: | (a) तथाचाधिकारिमेदाभिप्रायेणानेकसतार्थसंग्रह इति भावः | 0 <

as ° चिकाण्डमण्डनम्‌ |

कारिकाखिति वच्छमाणत्ात्‌ कथमेतदिति“ वाच्यम्‌ । ख्ष्चधि- करणन्यायेनास्यापि सुवचलवात्‌(९) । तदुक्तम्‌ | तस्िद्धिजातिसारूपयप्रशंसालिङ्गग्मतः | षड्भिः सवेच ग्ब्दानां गौण न्तिः प्रकल्पते ॥ द्रति । यद्वा, खाकाङ्घष्यान्यतः पूरणाय शाखान्तराधिकणणन्याय'२)- मूलकोऽयं संग्रहः ॥ १ ॥ श्रवान्तर प्रकरणान्या द,

तचाधिकारकालादि प्रथमं प्रतिपाद्यते | खवान्तरमतं वश्ये सामयागं कचित्‌ कचित्‌ ॥ २॥

तच्चेति । श्रधिकारोनाम कमेजन्यफलभो कुलम्‌ । wie फलेभ्य- उपरि क्रियते अनेनेत्यधिकार इति युत्यत्तेः । aa सोमप्रयोगे, waa श्रधिकारः कस्मिन्‌ कर्मणि कस्याधिकार इति निरूपणम्‌ । कालोवसन्तादिः। स च, कालदोषोऽधिकारस्य हानिं वितनुते क्षित्‌ । इत्यादिना वच्छते । श्रादिपदात्‌ पल्यादि निरूपणम्‌ | प्रथमं, प्रथमपरिच्छेद इति यावत्‌ | प्रतिपाद्यते उच्यते! तया सोमयागं

(९) अनेकखतायैसंग्रहे fe बोधायनादिसच्ध्वनिताथंकारिकाखित्यपि वक्तुसुचितमित्यभिमानः।

(a) तथाचापस्लम्ब््ध्वनितार्थानां बाङल्यात्‌ तथोक्तमिति भावः। wey- धिकरणन्यायश्च, Aria प्रथमाध्यायस्य चतुरं पादे yeu at |

(३) श्एलान्तसाधिकस्णन्ाय्च' मौमांसादश्ंनस्य दितौयाध्यायस्य चतुर्थ- पदे विन्तितः।

प्रथमकाण्डम्‌ । RR

भ्रति जान्तरमतम्‌ | खूचान्तराणि बोधायनादौनि, तेषां मतं aga, कचित्‌ साकाङ्घादिखले, परतिपाद्यते। बोप्ाकरणमनि- यमग्रदगैनाथे ॥ २॥ प्रसङ्गाभङ्गायाद,- प्रसज्गाद्रिहोतैशिपश्चाधानोपयोगि यत्‌। तचापि लेशतः किञ्चित्‌ प्रवश्ये तच तच च ॥ ३॥ प्रसङ्गादिति | प्रसङ्गात्‌ प्रसक्गसङ्गत्या(५। श्रभ्मिहोचं तन्नामक- कमेविगरेषः । दषटिदंगरूमासाययरेच्यादिः । पप्रररग्निषोमौयादिः। श्राघानम्‌। एतेषु उपयोगि यत्‌ देशकालद्रयप्रतिनिष्यादि। तत्र- वच्छे । एतदपि न साकच्यनेत्याह । तत्रापो ति । लेग्रतः सक्घुपेण । सावेविभक्तिकस्तसिः । न तु करमेणापोत्याह । तत्र तेति । तिन्‌ afer प्रसङ्गे ॥२॥ तच प्रथमो दिष्टमधिकारं निरूपयति" अधिकारास्तिधा नित्यकाम्यनैमित्तिकत्वतः | ते च श्रौता्थवादोत्यकल्यत्वेन faut पुनः ॥ ४ ॥ श्रधिकारा tf कमणां चेविष्यादधिकारस्यापि तेविष्यमिति भावः | नित्यारौनां लक्षणानि aga पुनस्ते श्रधिकाराः stard- वाद्‌कल्पलेन चिविधा भवन्ति । एतदुक्तं भवति । ate चरं निव पेदित्यादिः श्रौतोऽधिकारविधिः। प्रतितिष्ठन्ति इवा यएताराकी-

* नास्त्येतत्‌ कण THF |

(९) सढतस्योपेच्तानकतवं vag ।

= ~ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

रुपयन्तौत्यादिराथवादिकोऽधिकारः । विश्वजिता यजेतेत्यादौ eat’) विधिरित्याचद्यम्‌ ॥४॥

श्रय पिदयन्ने अरधिकारचिन्ता। तदथंमिदं विचायते किं पिदयन्नोदगाङ्गसुत नेति । aa मतभेदेनोभयमपि सिद्धान्तयति ।

पिद्रयन्नस्य चा ङ्गत्वमापस्तम्बेन दूषितम्‌ | साधितं तु भरदाजरूचभाष्यकता BA ॥ ५ ॥

पिटयज्ञस्येति । पिदयन्न दति तप्मख्यगास््रात्कर्मेनाम(र) | शङ्गलं दशोङ्गलम्‌ | कात्यायनोऽपि । प्रकरणएलिङ्गा ुग्रहवचनाना- दिताभ्रि्ुतिभ्योऽनङ्गमिति पूरवेपच््ेणानङ्गलमाद | शुतेरिति। इतौ पञ्चमोयम्‌ । wy: पिदभ्यो निष्कीय waa: मरतनुते द्रति ya) कात्यायनस्ठ॒ aR वा समभियादार'दिति सिद्धान्तमाह ia

* पञ्चमषणस्लोकौ व्यत्ययेन लिखितौ ग० पुस्त |

(१) कल्यते इति कल्यः । कल्य इति तु समौचौनः पाठः | विश्वजिता यजेतेत्यादौ फलश्रवणाभावात्‌ निष्फले च नित्यातिरितो पररत्यसम्भवात्‌ तत्ततूफ़लविशेषकल्पनायाञ्च विनिगमनाऽभावात्‌ सर्वेषामिच्छागोचरः

. स्वगे शव पलत्वेन कल्यते । तेन सर्ग कामस्य तचाधिकारः | स्परटमिदं मौमांसाद शंनस्य चतुर्थाध्यायस्य टतीयमादे |

(र) tae मौमांसादश्ंनस्य प्रथमाध्यायस्य चतुर्थपादे ततूपस्यच्चान्य-

4 श्ास्मितयस्मिन्‌ खे विचारितम्‌ |

प्रथमकाण्डम्‌ | RR

एवमङ्गलपक्चे ्रधानपिदयन्नयोरयिकारसाधरम्या्माह |

आधानं नित्यमेवेष्टं पिटयन्नोऽपि are: | कैिन्मौ मांसक्षैः काम्यः पिढठयन्नो निरूपितः* ॥ & ॥

श्राघानमिति । श्राधानं नित्यमिति चाज्िकसिद्धान्तः। इवि- away पाटात्पुरुषोययो गिलात्‌ | feats तु aat- ऽधिकार विनियोगन्ञापनेति | तेनाङ्गहोनानामणयिकार द्रति । एवमाधानपिदयज्ञयो नित्याधिकारसुक्ता मतान्तरेण काम्याधिका- रमाद। वैशिदिति। वातिकमते पिण्डपिहवन्ञस्यानङ्गलपक्ेण काम्यलम्‌ ॥६॥ |

मतान्तरेणाधानस्यापि काम्यलमाह |

आधानस्यापि काम्यत्व' बोधायनमताद्‌ भवेत्‌ | सवैकामार्थमाधानमिति तेन निरूपितम्‌ ॥ ७॥

श्राघानमिति†। बोधाचनौये श्राधानस्य काम्यलमुक्त, तेनो- भयोः काम्याधिकारोऽपयस््ेव ॥७॥

श्रयेदं भूयते | पौणमास्यां dare यजेत, वसन्ते! ज्यो तिषा यजञेतेत्यादि च। तच ay चिन्नित्यकाम्याधिकारः, केषु चित्का- स्यनेमित्तिकाधिकारः, केषु विन्नित्याधिकार द्रत्याद।

† इत्यमेव पाठः wats । परन्तु चयाधानससेति — इति भवितुसु चितम्‌ | { वसन्ते वसन्ते - इति wo TRH प्राठः | <

== 1

१४

दिप्रकाराधिकाराणि कर्माण्यन्यानि कानिचित्‌। ज्योतिष्टोमोनिरूढश्च पशुः शौचामणौ तथा ॥ ८॥ चातुर्मास्यानि eta पौरौमासोऽभ्रिदोचकम्‌ |

वाजपेय इतौने स्यनित्याः काम्या इति दिधा ॥ ९ ॥

दिमिकाराधिकाराएौति। नित्यकाम्यमेदेन दौ भ्रकारौ। शअन्यान्याधानभिन्नानि । कानिचित्‌, न सर्वाणि श्राययणदौनां नैमित्तिककाम्यलस्य वच्छमाएलात्‌ । तान्येवाद । च्योतिष्टोम- दरति । दभेप्रणेमासाभ्यां खगैकामो यजेत, स्ाराज्यकामो वाज- Waa यजेतेत्यादि तत्तदाक्येषु फलश्रवणादिति भावः ॥<॥ ल्यो तिष्टोमे नित्यकाम्यवस्य विग्रेषमाद |

ज्योतिष्टोमस्य चाप्य्िष्टोमसंस्थस्य नित्यता | अथ वोक्थ्या दिसंस्थस्यापौच्छन्त्यन्ये तु* नित्यताम्‌॥१०॥

ज्यो तिष्टोमस्येति। श्रगिषटोमः सामविगेषः समाप्तौ यस्य सो- sfretadet व्योतिष्टोम; । स नित्यः । अन्ये लग्रिष्टोमादयो- ऽनित्याः काम्या इति थावत्‌ । मतान्तराश्रयणेनाद । श्रय वेति । खक्चादौनामपि derg पाटान्नित्यतेति भावः Ween

वसन्ते वसन्त इति वी प्याश्रवणात्‌ नियतनिभित्तकत्राच ल्योतिष्टोमस्य नित्यलम्‌ । कामनाऽपौनलाच्च काम्यलम्‌ । तत्र नित्यते Masta wees वेति मतभेदेन पच्द्यमाइ |

a -------- ~ ` ~ ~

+ * अन्येऽपि, - इति He Go ए्तकयोः Ws |

परथमकाणडम्‌ | १५

ज्योतिष्टोमस्य नित्यत्वादाइत्तिः प्रतिवत्सरम्‌ | अथ वा MAST स्यान्नित्योऽप्याभानकमवत्‌ ॥ ११ ॥

न्योतिष्टो मस्येति । प्रतिवत्सरं वसन्तं" प्रायेत्यैः) रथ वा श्न्दो- fan) वीप्सा श्राद्रार्या(९ | पुरुषसंस्कारलेन गौतमरूतौ संस्थानां पाठात्‌ नित्यानां सहृदेवानुष्ठानं दृष्टान्तेनाद । श्राधानेति॥११९॥ art नित्यसिद्धिमार |

काम्यवुद्धा यदैतानि कर्माणि कुरूते तदा । तेनैव नित्यसिदिः स्यान्न नित्यार्था। एथक्‌ क्रिया ॥ १२॥

काम्येति । स्पष्टम्‌ ॥१२॥ Y बाचित्कामनिमित्ताभ्यामधिकारस्तच्ोदादरणएमाद |

कचित्कामनिमित्ताभ्यां सदहिताभ्यामधिक्रिया । यथेवाग्रये! यागे यथा जाते्टिकमंणि ॥ १३॥

कचिदिति । aa श्ररत्कालोननवश्रस्यागमो निमित्तम्‌ । तद्‌श्रनं

* वसन्तं वसन्तं, ~ इति कण पुस्तके प्राठः | † निद्या, - इति ग° पुस्तके पाठः | तच्चैवाययणे, - इति ae पुस्तके पाठः ।

(९) तथाच एरषसंस्वारस्याधानवत्‌ सरदनुरानेतैवोमपततेः न नित्यस्यापि न्धोतिष्धोमस्य परतिवत्सरमाढत्तिः। वसन्ते वसन्ते इति ate तुन निबमलार्था किन्त्वादराथंति भावः | ea

६६

चिकाण्डमण्डनम्‌ |

९९

कामः। एवं पुचोत्यत्तिनिमित्तम्‌ । प्रूतलादिकं कामना । तच सङृदनुष्टानेनोभयमिद्धिः५ ॥१२॥ aa नेमित्तिकाधिकारः एवेति एकदे शिमतमाद 1

केचिन्निमित्तमाचेशेवाधिकारमि हाघ्रुवन्‌ | पूततेोत्पत्यन्नवाप्तौ*कामाभावेऽपि सिध्यतः॥ १४ ॥

केचिदिति। प्रूतलान्नवाप्तौ 1८९) श्रातुषङ्गिकं फलम्‌ । तन्तु कामनां विनैव सम्भवति ॥१९४॥

उद्धिदादिष्वधिकारखरूपमाइ |

अन्ये नैमित्तिकाः केचित्‌ यागाः काम्यास्तथाऽपरे । काम्यनैमित्तिकाः केचिदिति वैधं प्रकौर््तितम्‌ ॥ १५॥

aa इति । उक्थ्या दिभ्योऽन्ये विश्वलिदादयः। सत्ायागृर्या-

* एच्रोत्मत्िनैवान्नापतिः, - इति me wah पाठः | t पृतलान्नावात्निः - इति He पुस्तके पाठः |

(१) काम्यते इति कामः फ़लम्‌ । कामना इयच्रापि छदविद्धितो भावो- इव्यवल्‌ धकारे इति न्यायेन फ़लमेवार्धैः | तथाचैतन्मते आग्रयगेष्टि- stafea नेमित्तिकौ काम्या च । इयोरधिकारयोः संबलनात्‌ सछंदनु्ानमिति aa: |

(२) एतरपृतत्ममन्नावाप्िशेययैः | वद्धि भगुरिरल्लोपमवाप्योरुपस्गयो रिय नेनाकारलोषः ॥

प्रथमकाण्डम्‌ | १७

wat विश्वजिताऽतिराजेरेत्या दिवाक्यनीमित्तिकलम्‌ । wat श्येन यागादयः । उपसंहरति दतौति ॥११५॥ afaad भर दाजमतमाद |

काम्यताऽपि हि सोमानां वैकतानामगेषतः | नित्यतोक्ता भरदाजेनाधिकारमरसैर्विना॥ १६ ॥

काम्येति । श्रगेषाणाभित्यगरेषतः वकृतानां विश्वनिदादौनां सर्वेषां यागानां नित्यकाम्यलं भर द्ाजसूचोक्र, श्रधिकारमखा रेद्रा्माधि- नादयः, तान्‌ वजयिला | तेषां नैमित्तिकलमेनेति भावः ॥१ ६॥

निमित्तमधिकारकमुक्त ^), तच्चोभयनिष्ठम्‌ श्रन्यतर निष्ठं ate योर्यधिकार जनयतौत्याद |

जायापुरुषसम्बन्धि निमित्तमधिकारकत्‌ | जैवनादि यथा होमे गेददादहादि वा यथा ॥ १७॥

जायेति | उदादरति । जौवनादौति । उभयसम्बधि यावन्नौ- वनं दोमाधिकारनिमित्तम्‌। तेनैकतरण्टतौ नाधिकारः। यदा ana: सन्ति, तदा, तदाडरपतनौकोऽप्यभिदहो चमादरेदि ति वचना- दभनिोतरेऽधिकारः, न तु दभपूणेमासादौ, तथा व्यवदहाराभावादिति तन््रने | चन्ये द्‌ पूणम साग्रयणद्दो मनन मित्तिकेष्टि्वपि श्रपनो क- स्याधिकार tere: । गदा दोऽपि उभयनिमित्तम्‌ । पाणियद- णद्धि aed कर्मसु तथा द्रयपरिगरदेषु चेति wa: ॥१७॥

(९) अधिकारकमधिकारहेतुः | 3

(~ चिकाश्डमण्डनम्‌ |

च्रन्यतरस्थोदादइरणएमाद | कचिदन्यतरस्येन निमित्तेनोभयोरपि | साधारणोऽधिकारः स्याट्‌ भार्यासद्कमणेश्टिवत्‌ ॥ १८॥ कविदिति। भार्थासंक्रमणेष्टिराहिताप्े दिंतौयपाणिगरहणोत्तर- माललाता दष्टिः। wa यष्टुगतमेव^ निमित्तसुभयाधिकारकम्‌ ॥९८॥ क्चिदेकस्यं wae वा श्रधिकारकमुदाहरति | कशिदन्धतरष्यं वा eae वाऽधिकारकम्‌ | यथा मांसाशने वाऽश्रुकमेखन्टतभाषणे ॥ १९ ॥ afefefa मांसाशनादि इयखमेकस्यं वा तब्रातपतोत्रात-

ware: प्रयोजयति, दरति भावः ॥१९॥ प्रधानकममेण्णधिशतस्यापि णएकर्मष्छधिकारान्लरं भवतौत्थार |

afeafranas चाधिकारान्तरं भवेत्‌। Fa गोदोहनायेषठु पशरुकामोऽधिकारभाक्‌ ॥ २० ॥

कचिदिति। गोदोहनेन पश्टकामः प्रणयेदिति वचनात्‌ ie ०॥

श्रय निषेधवाक्येषु fetta फललान्तस्याश्च sai प्रत्येव arene! स च रागतः meat वा भवति। अ्रतस्तम्परत्येव निषेधग्रास्तमधिकारहङ्गवति न सर्वा नित्या |

4 यष्टुपञ्मेव, ~ इति We एसतके पाठः | † अधिकारमुदाहरति, - इति ख° Gea पाठः । † समथैतवात्‌, - इति ग० TRH प्राठः ।

ih

ॐ

प्रथमकाण्डम्‌ | xe

fafady* प्ररत्तः afatiufearcar | मन्त्रश्रन्येऽपि भावार्थे विदानेवाधिकारवान्‌ ॥ २१॥ निषिद्धेविति। विदत्ञ्चाधिकारितावच्छेदकमिति वच्छति | दवि Stadt मन्ताभावादिद्रल्म्यात्ेस्यात्तदथैमाद। मन्त्र दति ॥२९॥ masta! जु्ो ति, wheat कमे कन्तव्यसुपवासवता! बद्धकच्छेन कतेव्यमित्या दिवाक्यैः कालौ चादिमल्नौवनं निमित्तम- धिकारकमित्याद | होमादौ कालश्ौचादिमन्निमित्तन्तु” जौवनम्‌। | अभ्निहोवादिकं तस्मात्‌ काले शौचे" विधौयते ॥ २२॥ होमादाविति। श्रादिपदाददशेषूेमासादि । दितौयादिप- दादभुक्वादि । उपसंहरति । श्रभिद्यो्रादिकभिति ॥२९॥ श्रकाले ङतमङृतमिति न्यायेन सिद्धमकाले शतस्य ga: करणम्‌ । श्रप्वित्ा दिते ate: । तदथं मतान्तराभिम्रायेण(९) पचद्रयमुपन्यस्यति।

* निषेभ्येषु, - इति क we एस्तकयोः पाठः | वं परच टौकायाम्‌ | | न्युनेऽपि, - इति क० we एस्तकयोः पाठः|

† यावल्नौवनमभिदोचं, - इति we पुस्तके पठः |

§ मुभयवासवता, - इति Ge पुस्तके पाठः |

|| जौवितम्‌, - इति ग ° पुस्तके पाठः |

¶ तस्य काले शौचं, - इति awe we एस्तकयोः पाठः |

(x) कालश्च श्रौ चचे्ादिविग्रहः । (a) अन्तर्न्दोमेदार्थः | मतमेदाभिपरायेणे्धैः | is

3 ० चिकाग्डमण्डनम्‌ |

अन्नानादशुचिः कमं छत्वाऽशुचिधनेन वा | नावतेयेन्युनः कमं प्रायश्चित्तेन शुध्यति ॥ २३ ॥

श्रज्ञानादिति । श्र्विधनेन, तिगात्मा धनं जाया WE यस्य चतुष्टयम्‌ दति | सरणात्‌ | चोरितद्रवयसयैवाण्यचिवमिति वच्यति । नावत्त- येदिति। हृतस्य पुनः करणं नास्तोति वचनात्‌ । तथा च निदानद्धत्रम्‌। श्रङ्गमपरिसमाप्े प्रधाने क्रियते परिसमाप्ते तु न) कतव्यमित्यादि ॥२३॥ पचचान्तरमाद |

अपरे त्वशुचिद्रव्यक्चादिकछतकमणः। siete: सवधा कायेत्येवमाहुविपितः ॥ २४ ॥

श्रपरे fafa । स्यष्टम्‌*। Wate) परस्यां बाख्यायां न्नाना- ज्ञानयवस्ाभेदेन विकन्यमाह्ः । तथयाचाज्ञानादशएटचिना कर्म- fot ज्ञानोत्तरं प्राय्चिन्तमान्नं नाटत्तिः। ज्ञानात्करणे g पुनरा- इत्तिरिति ॥२४॥

भरसङ्गात्‌ कचित्कमंणि दौ ्तितस्यानधिकार माद |

# नास्त्येतत्‌ कण पुस्तके | † इत्यमेव पाठः wars | कभ्मणि छते, - इति तु भवितुसुचितम्‌ |

(१) प्रधानपरिसमापतेः Yer बेगु्येऽवगते, एनः Hata कर्तव्यम्‌ | समाप्ते `तु प्रधाने नाढत्तिरित्य्ः |

प्रथमकागडम्‌ | २९.

दौशितोऽनङ्गभृते्िहोमपश्वादि नाचरेत्‌ | होमेष्टिपशुमथ्येऽपि काम्यं कर्मान्तरं न च ॥ २५॥ निन्य नैमित्तिकं तन्त्॑^ प्राप्तकालं समाचरेत्‌ |

दौचिति दति । दौचितो न जुहोतोत्यादिवाक्यात्‌ पुरुषाधं- सतद्ोमादौनां वाधः करियते । न लङ्गश्वतददोमप्रायश्चिततष्यादनां बाधः। श्रय प्रत्ते नियतं दोषविग्रेषादित्यधिकरणन्यायेनाइ | होम दति। कर्मान्तर निषेधेन गुणन्तरन्तु भवति । प्राप्नकालमिति । पञ्च्यादौ क्रियमाणे Zareragia समागते मघ्ये सायं सोमं समाणेव Wuenaanfa: | एवमभचिदो चार्सुद्धरणे कते सन्ध्याका- wordt सन्ध्यां वेव दोमः ie wl

विग्रेषमादइ |

send! wera यदि सन्निपतेत्‌ कचित्‌ ॥ २६ ॥ तन्ये तन्न AUS तत्समाप्य तदा चरेत्‌ |

saad दरति । यथा होमे क्रियमाणे रासभान्तरा(९गमने समायेवेष्टिः । श्रैडकवरादारौनाञ्चान्तरागमनेऽल्यतन्तं प्राधञ्चित्तसु- दकधारारूपं Bea कर्मठधिकार दति भावः । एतदुक्तं भव- ति। तते कर्मणि नित्यं नेमित्तिकं वा कर्मान्तर श्रल्यतन्तं समा- aad वाऽऽपतति तदोत्तरकर्माधिकाराथ वाद्रायणिन्यायं बाधि-

~ इति me एुस्तके पाठः। † तन्त्र, - इति we एस्तके प्राठः । णवं परत्र टौकायाम्‌ |

(१) रासभस्य अन्तरा मध्ये गमने इवर्थः |

EE चिकाण्डमण्डनम्‌ |

लाऽऽगन्तुकं faa tre कर शम्‌ । मरन्तन्लपाते * ठु शर्गङ्गं मरधानीङ्गेनेति न्यायेन wed समाप्य तत्कायमिति te at

समानं तन्त्रमपि पश्चादेव कामिति एकदे शमतेनाह ty कैशित्पश्चिष्टिमध्येजन्यत्पश्विश्यादि समागतम्‌ ॥ २७ ॥ तन्मध्ये तन्न कत्तव्य ¦ पाश्चात्यं कार्यमिष्यते |

कैञिदिति । श्यषटम्‌ ॥२७॥

छतम्रङृतियागलञ्च विरृतिष्वधिकारप्रथोजकमित्धाइ | परयुक्तप्रकतेरेव विङृतावधिकारिता ॥ रट ॥ नायं नियम इत्यन्ये यथाकामं प्रयुच्ञते १ ।

मरयुकतेति। दगेप्ूणमासाभ्यामिष्टा<्येन यज्ञेत, एष वाव प्रथमो- यज्ञोयज्ञानामित्यादि। वचनात्‌ ॥२८॥

एकदेशिमतमांह । नायमिति । शरहटतसोभयागस्या तिराा- दिकं, श्रहृतदभेपूणेमासस्यापि पजेन्यादिकामनाथां कारोर्थादिभं भवति । श्रपरा व्याख्या । श्रसोमयाजिनोऽयद्निषोमौयविकारा- मतभेदेन विकल्पिता इति ।

एवं श्रयते । ge जाते वैश्वानरं दाद ग्रकपां निवेपेदिति । aa संश्रयः । श्रनेकभायदेकस्यामपि पुत्रोत्पत्तौ एकस्या एवाधि-

इत्यमेव पाठः was । महातन्तपाते, — इति तु भवितुमुचितम्‌ | † इत्यमेव पाठः स्व॑र | रकदेश्रिमतेना दति तु मवितुमुचितम्‌ | {.# कां तत्‌ समाप्यैव, — इति ग° एस्तके पाठः । ९ प्रयुज्यते, - इति क° ग° एस्तकयोः पाठः | S|) यज्ञानां यज्न्योतिषोम इत्यादि, - इति क gee पाठः |

प्रथमकाण्डम्‌ | RR

कार उत सवांसामायधिकार दति । तननेकस्या ब्रतलोपनिमिन्तमे- कस्या व्रातपतो तिन्यायेन ore wad निराकरोति । वन्गौनामेकपनौनामेकस्याः* पुचजन्मनि ॥ २९ ॥ सर्वासां तेन जातेन जतेष्टावधिकारिता | बह्णौनाभिति। एकपन्नौनामित्यवधारणे() षष्ठो ॥९८॥ नतु भादणमेकजातानां येकः पुत्रवान्‌ भवेत्‌! खव ते तेन पुत्रेण पुचिणोमतुरत्रवोत्‌ ॥ द्रति मनूक्ेरेकस्य भरातुः पुत्रे जाते सवेषामणधिकारो न वेति सन्देडे सिद्धान्तमाद | MTU यद्यनेकेषामेकस्योत्य ते सुतः ॥ ३० ॥ स श्वैकोऽधिकारौ स्वात्‌ जातेष्टावितरे न तु । भ्रादणामिति ॥२०॥ ननु जतौ विगरषश्रवणात्‌† games चापत्यवाचकातेन पुमान्‌ Gime way इष्टलात्‌ केचनायुत्यत्तौ कन्याजनने चेयभिष्टिः स्यान्न वेति सन्देहे सिद्धान्तमाह | केचजादिसूुतेत्यत्तौ पुचिकातनयोद्धवे ॥ ३१ ॥ यमौ जातौ पुमांसौ चेत्‌ तयोरेकोऽपि वा पुमान्‌ ।

* Ravi, ~ दति ग ° पुस्तके प्राठः | † द्रव्यमेवं पाठः sets | विग्रेषा्वयात्‌, - इति तु भवितुसुचितम्‌ |

(a) निध्रारणा्ेत्यथः | x

२४ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

दहितुजनने वाऽपि न जातेष्टि विधौयते ॥ ३२॥ छत्व Saray कुर्यान्मारुतौमिष्टिमप्यथ |

चेचजारौति। स्पष्टम्‌ ween प्रायञ्चित्तससुच्चयाथैमाहह। यमाविति।

मरुदेवताकञ्चरुद्रव्यकोयागः ॥२ २॥

यमयोमेरणे विगेषमादइ | AAA मरणे Gla वा यमयोद॑योः ॥ ३३ ॥ पुमानन्यतरः सोऽपि तस्तच्रापि सेव दि ।

मारुतौ ति। ्रधिकारात्‌ यमयो रित्यध्यादारः। एकव मारतो | न जनननिमित्तजातेष्टिः | एकलिङ्गयो भिन्नलिङ्गयोवां यमापत्य- Mae केवला मारुतेष्टिरित्य्थः ॥२२॥

एवं साधारणमधिकारं निरूप्य विगेषाधिकाराथे प्रतिन्नापयति | रवमुचा वचेषक्तेघधिकारोपयो गि ॥ ३४ ॥ पुनः agua: सोमस्याधिकारौ निरूप्यते |

एवमिति । उच्चा श्रसाघारणणः, अग्निदोचादिषु श्रधिकारोप- योगिनः । श्रवचाः साधारणः | ययेकस्याः पुचोत्पत्तौ सर्वासान्ञा- तेष्टावधिकारोपयोशिनः। तेषु श्रधिकारोपयोगिषु afar फलभुक्तौ उपयोगो येषान्तेषु उक्तेषु, प्रसक्तानुप्रसक्ततयेति wie: | पुनः ्रृतमेव aga सोमाधिकारिणं निरूपयिव्यामः । सक्घेप- meas यानि श्रधिकारिविगरेषणानि नोक्तानि, तानि उपल- चणेन ज्ञातव्यानोत्य्धैः | यथा पवित्रपाप्ादि ne en

TURRET |

तच सोमेज्याऽधिकारिविगेषणणन्याइ | अदिताभ्निः शुचिः शक्तः सश्रजलोऽपतितोदिजः ॥ ३ ५॥ खगे' कामयमानोऽन्यत्‌ यत्कि्विदा फलान्तरम्‌ |

श्रदितान्निरिति। सिद्धा्िमन्तमेव सर्वकरनां veda ततः भाक्‌) । एवं fed क्तत aga श्रपतितलं fad चाधि- कारितावच्छेदकम्‌। wager तच्नप्तमित्यादि वचनात्‌। argue राजन्वैश्ठानाभिति भुतिरिति काल्यायनोकतेदिंनानामेवा धिकारः | खगेकामत्मप्यधिकारितावच्छेदकं, ज्योतिष्टोमेन खम॑कामो aa तेत्यादिवचनात्‌ । यत्किञ्चित्कामनाव्मपि तत्‌ । ओोपु्रका- मनयाऽपि सोमेऽधिकारः, ओराद्पुत्रायुष्कामानामयेवम्‌ इति वचनात्‌ ॥२५॥

ननु फलससु चये सति श्रनेकफलोदेगेन wane, उत परतिकाममाटत्तिरिति। तच पूरवपक्चमेव(९) सिदधान्तनेन Saha |

अन्यत्कवामयमानोऽपि स स्वगं वाऽपि केवलम्‌ ॥ ३६ ॥ समुचितं वा युगपत्‌ सर्गादि सकलं फलम्‌ | निष्कामोऽप्येनसोभीतो वसन्तास्यनिमित्तवान्‌ ॥३७॥

श्रन्यदिति। सखर्गादन्यन्युचादि | खगे वा केवलं कामय-

(९) सिद्धाभिमन्तं जनं परेव कतूनां पटत्तिनं॑तु ततोऽभिसिदेः wey द ^: कतुप्ररत्तिरस्तौ र्थः | (२) च्ाग्रद्कितयोः पच्तयोः प्रथमपन्तम्‌ व्यनेक पलो टै ्ेन सरत्मयोग द्रति wafafa यावत्‌ | 4

13 ३ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

मानो यथा निरपेचः" स अधिङ्घतो भवतोत्यर्धः॥ ag on

तथा, समुचितं खग॑पश्वादि सकलं we) युगपत्कामनावानधि- कारौ प्ययिणेत्यपरेषां सिद्धान्तः (९) । मित्रविन्दा शरीरा द्रभित्ायु- श्कामसयेत्यादावययेवम्‌ | एवं सोमस्य काम्यलसुक्ा नित्यनेमित्तिकल- ware । निष्काम दति। कामनाभाववतोऽप्यधिकारः। विधेर्भा- ग्याकाङ्गानिदल्ययैमाइ | एनस दूति । एनः पापम्‌ | एतेन उपा- तदु रित्चयस्योत्पत्‌ स्यमानदुरितप्रतिबन्धस्य वा भाव्यलसुक्तं भवति(९)। वसन्त दति श्रवणणत्‌ वसन्ते निमित्ते ज्योतिष्टोमस्य विधानादसन्त- कालनिमित्तमप्यधिकारितावच्छेदकम्‌ ie on

* निरुपेच्ं, ~ इति Ho TER पाठः |

(९) फलं caked । (र) सकलप्रलकामना न युगपत्‌ किन्तु पर््यायेगेयन्येषां सिन्त इवर्थः | (a) अयमर्थः। agaa भावनेव fad: | भावना चोत्पादनापरपव्यीयो- भावयितुर्यापारः | सा च किं केन कथमियं श चय मपेच्तते | किमि- व्याकाङ्कायां फलं भव्यतयाऽन्वेति | निष्फले प्रत्ययो गात्‌ । केनेत्या- काङ्कायां धालर्थोयागादिः करत्रनान्वेति । aes: | भावनैव fe भावेन फेनान्वयमच॑ति । धात्वर्थः करणं तच लाघवात्‌ सन्निकर्मतः इति | कथमित्धाकाङ्कायामङ्गनातमितिकर्तव्यतयाऽन्वेति | way, प्रयानादिभिरपकारं सम्पाद्य दशपूगौमासयागीन खरं भावयेत्‌ लगैकाम- इति खमेकामो दशर पुं मासाभ्यां यजेतेति विधिवाक्यस्य बोधः | निव्य- कम्भणि वु फलाश्रवणात्‌ उपात्तदुरितच्तयो वा अकरणभाव्यनिद- प्रतिबन्धो वा फलतयाऽचिति । तदुक्तम्‌ । wat के चिदुपात्तसय दुरि- we प्रचच्तते । अनुत्पत्तिं तधा चान्ये प्र्यवायस्य मन्धते | नित्यक्रियां सथा चान्ये अगुसङ्फलां श्रुतिमिंति |

प्रथमकाग्डम्‌ | Re

मतान्तरमुपन्यस्यति | यदा वसन्तकाला दिजौवनाखखनिमित्तवान्‌ | सोमेन यजते ब्रह्मविद्याओेषतयाऽथवा * ॥ हे ॥ यदेति । Para”) वसन्तकाल नजौ वनमयिकारितावच्छे- द्कमिति भावः। श्रपवेच्छुलमप्यधिकारि विगेषणमाद । सोमे- नेति। बह्मविधाऽङ्गनेन क्मेणोमो चसाधनलं स्युटौरतं भगवता श्नं प्रति | तद्यथा । : “कमेण शएद्धददयोत्रद्मयुद्धिसुपेव्यति" | “कर्मणैव fe संसिद्धिमाखितालनकादयः” । इत्यादि बहभिर्वाक्ेगौतायामन्यचापि च। स्वग कामयमान carey यानि विगेषणानि(९, यथास्वं † पर्यायेण बोध्यानि(२) pe ८॥ परिषेचरादि दौषनिटत्यथ॑मधिकारिविग्रेषणान्तर सर्वसाधार णमा । अधिकारदशाप्राप्तपुरुषान्तरवजिंतः। कचेवस्यागतेरन्यव्यमा शेस्तिभिर्युतः ॥ २९ ॥ श्रधिकारेति। अ्रधिकारदग्रायां प्रापतं पुरुषान्तरं, तेन वजि- area) सत्यधिकारे पितरि च्य सोदरे aah सति

* श्रोषतया च वा, - इति we पुस्तके ms) प्रोबतयाऽपि वा, - इत्यपि पाठान्तरमस्ति ग ° wae |

† इत्यमेव पाठः wats) तानि यथासम्भवं ~ इति तु युक्ताम्‌ ।

(९) वसन्ते वसन्ते इति वौप्याश्रवगादिर्थः। (र) उक्तानौति शेषः | (३) तथाच विग्रेषणानाभेकीकमधिकारितावच्छेदकमिति भावः |

X

ह = विकाण्डमण्डनम्‌ |

श्रधिकारो नास्तौति तद्भाववत्तमधिकारितावच्छेदकमिति भावः। qe”) विदत्वमप्यधिकारितावच्छेद कमित्यच पच्चचयमाद। wala । वच्छमारेरतुपदम्‌, Wa कन्तेरवस्वायान्दगायाङ्गते वियमानेस्तिभि- विभरषरेचुक्तोऽधिकारौ ॥३९॥

तान्येवाइ | स्वाध्यायविधिसंसिद्वकछत्सवेदाथवेदनः। यदाऽध्ययनसंसिद्वानुषेयमखमाचवित्‌ ॥ ४० ॥

खाध्यायेत्या दिना । सखाध्यायोऽध्येतव्य दति विधिचोदितषडङ्ग- सकलखशशराखाऽपरर्यायवेदाध्ययनसंसिद्धार्थज्ञानवत्वमधिकारितावच्छे- दकमिति भावः। as, विधिवाक्यानां विधायकलेनायंवाद्‌ानां स्तावकतेन, मन्त्राणां स्र कलेन, नामधेयानां परिच्छेदकलेन ध भ्रामाण्छमिति सकलोऽपि ated प्रमाणभित्यन्यत्र विस्तरः) तचचार्प्रत्यायनद्ारा, न दच्चारणमातरेण प्रमाणएम्‌(९) | एवं चाध्ययनं इष्टाम्‌ ।

दितौयं पचमाद । यदेति | खाध्याय विधुत्य पितादुरेमात्ो- पयो गिखाध्यायाथ॑न्ञानव्वमधिका रित्व(रमिति भावः। तेनाध्ययन- garda युक्ततरं भवतौत्यभिप्रायः ॥४ ०॥

(१९) मौमसादश्रेनस्य verge प्रथमे पादे ऽधिकारछिन्तितः। लत च विदुष warfare इति स्थितम्‌ |

(२) ae प्रमागमर्थ॑परत्यायनद्वारेति सम्बन्धः । विधेयप्राधान्यविवच्तया तच्चेति treaties |

(दं) अध्धिकारितावच्छेदकमिति, afuarfetateafate arse: |

प्रयमकाग्डम्‌ | RE

aaa पमा | यद्ाऽध्ययनसंसिद्धविन्नानरदितोऽपि सन्‌ | नातौवाधिक्रियाश्रन्योभर्चुयन्नादिदरभनात्‌ ॥ ४१ ॥

यदेति | तादृ ्ेद्‌ाध्ययनवक्लेवाधिकारि विगेषणं asia WaT! तेनाधेजञानाभावे कमष्ठधिकारो नास्तोति वकु न युक्त fafa wa) तदं सन्मतिमपि दगरेयति। भढवन्नादौनां दर्भ- नात्‌ । तक्तनिवन्येषु * मावयरूपेषु दृष्टलादित्यथैः । waist यसौ फलसिद्धिः |

ननु श्रप्रत्यायनदारा मन्त्राणां दृषटाथैलमिति aga: | तद्भावे तु सिद्धसुद्वारणमातेणादृष्टमेव। न ततोऽन्यद्‌ दृष्टसुपलभा- ae येनादृष्टकन्यनमन्याय्ये भविति । casas fay जेमिनि- सिद्धान्तः." इति चेत्‌ ) sat) श्रनुष्टानदेतुग्धतानुेयख्मरणार्कालं

* भचेपपञ्चनामकमाव्यकार तेष तत्‌छतनिबन्धेषु, ~ इति wo पुस्तके पाठः | तत्‌ छत निबन्धेषु इवयेलावन्मातरं we पुस्तके | भ्तपपच्चनामक- माव्यकारहातेषु निबन्धेषु, - ceive तत्‌ छतनिबन्धेषु, - इयस्य टीका- रूप xfa प्रतिभाति।

(९) स्यादिति te) मौमांसादश्रंनस्य॒दितोयाध्यायस्य दितीयपादे अर्थाभिधानसामथ्यान्मन्ताणां विनियोगो जैमिनिना सिद्धान्तितः | अथंज्ञानवत णव कम्भगधिकारे स सिदान्तस्तयेवावतिरते | ep. ज्ञानरदितस्याधिकारपच्ते तु fest मन्यते । प्रयो क्तरथन्ञान- FAT मन्लाणामथंप्र्यायनासम्भवादिति भावः | .

£ र विकाग्डमण्डनम्‌ |

करणमन्ताएं वदन्तो मन्त्रपरयोक्ुरेव मन्लजन्यग्राब्दबोधं मन्यन्ते | ay वयं न व्याम | किन्तु ओतुरेव मन्यामहे | शब्दोच्ार एस्य परं प्रत्येव श्राब्दबोधजनकलखाभाव्यात्‌ | न हि खस्िन्नेव शान्द- बोधाय वाक्यप्रयोगोऽचेवान्‌ भवति | वक्तुस्तदर्थावबोधस्य रब्दप्रयो- गात्‌ प्वमवश्वंभा विलात्‌ | न WAR वाक्यरचना युज्यते । इत्- करोऽपि(, “श्रविशिष्टस्ठ arate: (मो ० शश्र र्पा० Bo Me)” दति लौकिकस्य वैदिकस्य च वाक्यस्यार्थावबोधं निर्विशेषं नुबन्‌ Mara श्राब्दबोधमभ्युपगच्छति। VII, लोके tg: शाब्दबोधः मन्त्रेषु उच्चारयितुरिति वैष्पयापत्तेः |

किञ्च, Rata मन्त्रतः शाब्दबोध इत्ययमर्थामन्तगत गत्वैव we लभ्यते । प्रायेण fe aa मन्ता: सम्बोध्यविषयाः । तथादि । दषे AS See मन्तः शाखाच्छदने विनियुक्तः। तत्र साकाङ्खलात्‌। ame सम्बोध्येकविषयलाद्‌ दितौयायोगबलाच्च शाखे, च्छिनि- सौत्यध्यादहाचम्‌^९) | ara दति सम्बोधने प्रथमा, सम्बोधने चेति व्याकरणद्ूच्रविदिता। सम्बोधनं ज्ञापनम्‌ । <8 लोजं ला ॒दिनद्धि दति शाखां प्रति sats: | मन्तं प्रयुज्ञानोज्नापयति। तत्‌ gat श्ाखाऽनुजानाति। शाखाशब्देन तदभिमानिनौ देवता श्रमे- देनोपचयंते। aay छेदनस्य तज्ज्नापनस्य च तायो न विरुध्यते ।

QQ) मौमासाद्ध्कारो जेमिनिसपत्यथैः |

(२) त्वाशब्दस्य संबोध्यमानाधवाचित्वात्‌ श्राखे - इति सम्बोधन परदाध्या- छार: । त्वा - इति दितौयायोगबलात्‌ द्िनश्नोति क्रियाध्याहारः इति भावः।

प्रथमकाणटम्‌ | ६९

“श्रभिमानिव्यपदे शस्त विगेषानुगतिभ्याम्‌ (FoR meg are wee)” दूति वाद्रायण्ष्ूे agrendt च स्पष्टमेतत्‌ । विष्णो दव्य रचसखेत्यादौ दूपपादमेतत्‌(५।

ननु देवताविग्रहचेतन्या दिकं नवके) निराकृतम्‌ । सत्यम्‌ । निरारतञुसूत भाख्यलता | न तु RABAT) भ्तयुत खू्रकारस्य देवता विग्रहा दिकमभिमतमेवेति विस्तरभयान्नाच् प्रपच्यते | किञ्च, स्तो तगरस्तौया ऋचो (९) देवतास्हतिपराः सत्यदेवताः प्रत्येव तहुण- बोधकाः | लोके दि स्तोता गचपद्यादिभिः सत्यं सतौ ति । सत्यश्च awd चमत्कारच्नञानानः wea) वैदिकेऽपि fe तथा भावम्‌ । न च स्तोगशस्त्ाणि गादगशंसितोः स्हत्यगुणएबोधं we: कुवन्ति । aq श्रायादिःदत्यार्दिसम्बोधनानुपपत्तेः। किञ्च सातत्येन wat न TSAI धस्तद सन्धा नस्णुरणासम्मवात्‌ । स्तत्यदेवतार्यावबोध- वादे तु न विरध्यते। किञ्च sem ead, “मन्त्रान्तेन कर्मादि- सन्निपातः स्यात्‌ सवस्य वचनार्थलात्‌ (मौ ०९२चर०द्पा०५स्‌०)' दत्यस्िन्नधिकरणे करणमन्तेषु तदन्तेन कर्मादिसन्निपातः सिद्धा- न्तितः। मन्त्राथेस्मरणस्य प्रयोकुगतलवादे मन्तो दारणं ततोऽधै- स्मरणं ततः क्ति क्रमः। ततश्च तेन“ व्यवधाने भिद्धान्तव्याकोपः। मन््वोध्यदेवताशान्दबोधवादे तु न काविदनुपपत्तिः। यदुक्रम- दृष्टार्थमेव स्यादिति । तदपि न। देवतागतग्राब्दबोधमादायेव

(१) तत्र विन्णवादौ नां देवतानामेव साच्तात्‌ सम्बोध्यतवादिति भावः। ` (a) मौमांसादग्रंनस्य नवमाध्यायस्य प्रथमपादे नवमद्ते |

(३). प्रगोतमन्तसाध्या स्तुतिः स्तोचम्‌ । अप्रगौतमन्तसाथ्या स्तुतिः शस्त्रम्‌ | (४) तेन अर्थस्मर्ेन |

eS चिकाण्डमण्डनम्‌ |

इृष्टाैलसम्भवात्‌ । जपानुमन्णादिषु तु भवन्मतेऽ्दृ्टलात्‌ |

न च ओोढदेवतागताथैज्ञानस्य कथं दृष्टं देवतानामप्रत्यचच- aq दति वाच्यम्‌ । afe लोके परवुद्धेरपरत्यक्चलात्‌ वाक्यस्य परम्रत्यायकतयाऽदृषटा्थलम्‌ । श्रनुमानादिना परक्धिन्नयन्नानस दृष्टलभि तिचेल्लो कवदेदेऽपि quar |

दूरयासतु विगेषः। लोके वाक्यरचनायाः प्रयो ्धौनलाद्ज्ञानं विना तदसम्भवात्‌ प्रयोकुर्थन्नानन्नान्तरौयकमस्ति। न त्‌ तात्य विषयीग्धूतम्‌ । मन््ाणां त्वपौ रुषेयलेन नित्येसिद्धतया तत्रयो- AISA नावश्वकम्‌ । तयाचागुत्यन्नानामपि मन्तप्रयोगो न विरुध्यते । न दि वहुरयेन्नानं ओ्रोतुरथैवोधे प्रयोजकम्‌ । श्रयुत्य- कञश्कसारिकाययुदौ रितगद्यपयेभ्योब्ुत्पन्नानां श्राब्दबोधात्‌ | येतु भाखयादियन्था वक्तुरथैज्ञानमिति न्ञापयन्ति । तत्फलाश्यद्‌ यद्ेतु- aad न तु अ्धिकारितावच्छेदकमिति सवेमनवद्यम्‌ । यदि च नैवं मन्यसे चेदु नो यमानस्य वटोरुपनो तमा चस्य च वटोमेन्लविधिः कथं सङ्गच्छेत । न हितस्य waar कथमपि सम्भाव्यते । दूति दुसरापो हतर ङ्गिणो । ।

नलु खाध्यायोऽघेतव्यदति विधौ वार्तिके alae स्ाध्यायेन फलवदर्थज्ञानं gaifefa वाक्याधौ मो्मांसामारे चाधोतेन सखाध्यायेन यच्छक्यं समौ हितं तत्कु्यादिति वाकयाथैः । ^) स सवौ- ऽयारधिकः । वास्तविकस्त॒ खाध्याथोऽधयेतव्य इत्यसिन्‌ वाक्च श्रष्य-

यनकरणिकायां भावनायां खाध्यायस्य कमलम्‌ । तच्च योग्यतया ———— ve :

(९) समाधत्ते स इत्यादिना |

पयमकाग्डम्‌ | RR

प्राप्यलम्‌ । तेनाध्ययनेन खाध्यायं matte fa सुख्योऽथः । न च श्रनथैकस्य प्राप्यलायोगा दाक्यान्तरे णायेव्लज्ञाना दौ दृशं वचनं युज्यते श्रधोतेन खाध्यायेन aad ग्न्ुयान्तत्कुरयादिति वाच्छम्‌ । तां चतुभिरम्विमादत्ते। उरू प्रथखेति प्रथयति । र्द्रा गादेपत्य- सुपतिष्ठते । इत्यादि श्रौत ङ्गिकविनियोगाभ्यामर्थवन्तानिश्चये न तत्कल्यनं युक्तमिति we ॥४९॥ ्रन्यान्यप्यधिकारि तावच्छेद कान्या ।

श्िखावानुपवौतो च साताचान्तोऽस्पृशन्‌ परम्‌ | अत्मा नच्वाशुचिद्रव्यं श्र द्रादौनविलोकयन्‌ ॥ ४२ ॥

भरिखावानिति । भि खिलं बद्धभरिखलघ्यापृपलचणम्‌ । उपवौ- तिलञ्च सव्यांसो परि ्टतयज्ञोपवो तिलम्‌ | “विशौ बयुपवोतो च यत्करोति न तत्तम्‌"” | दूति सरणात्‌ । aaagq वदः स्वेशरोरजलसंयो गितम्‌ | यद्यपि सप्तविधं qa waa, तथापि वारुणमेष() सवेकरमाङ्गम्‌। शल्ञानानामपि स्व॑षां वारुणेन च मानवः। कमेति कर्माणि विधिवतसवद्‌ा fea” ॥ दति श्राग्रेयात्‌ | ददं च हतसन्ध्यादिलस्या पलक्षणम्‌ | “सुखात: सम्यगाचान्तः रतसन्ध्या दिक क्रियः |

(२९) मान्त्रं मौमं तथाऽऽपनेयं वायव्यं दिव्यमेव च | areal मानसदधैव सप्तखतानं परकौरिितमिति wat सप्तविधं खानमुक्तम्‌ |

(a) वारणं चावगाहं स्यादिव्यायुक्तेरवगा TART वारणम्‌ | 5 \

4 ॥

कामक्रोधविदौनश्च पाखण्डस्पगेवजितः | जितिद्धियः सत्यवादौ सवेक्मेसु शस्यते" ॥ दरति Sarat वारादात्‌। रतसन्ध्यलश्चानुदितदहो मिभिन्नानामेव विग्रेषणम्‌ । श्रलुदितदहोमिनां * तु उदयात्ागेवोद्धरण( wart होमोत्तरं सन्ध्यावन्दनमिति धमेदत्रात्‌ । द ग्रमे मौधरोऽणेवमाइ । उद्धत्य सन्ध्यावन्दनं ततो होम दति देवजानौयपद्धतौ । युक्तं तु, ‘ “सन्ध्याहोनो ऽग्र चिनित्यमनदेः wag” | दति । दव चनेन शएचित्रसन्पादनदारा सर्वकरमाङ्गलात्‌ प्रातःसन्ध्योत्तरं समसुद्धरणं होम । भ्राचान्तशनब्देन कतदिराचमनत्वसु च्यते | कर्मा - wa दिराचामेदिति wa: । परं श्रात्मानमश्चिद्रवं समाजेन्युपा- नदादौन्‌ असयृशन्‌ अधिकारौ भवति। शद्रादौन्‌ । आदिना न्नेच्छादौनपि श्रविलोकयन्नधिकारौ । एतच्च दिडमाचं प्रद- अंतम्‌ । तेन छताइतवासः(१) परिधानमप्राणायामसपन्नौकलादौन्यु- क्तानि भवन्ति ॥४२॥ aa सपत्रौ कलमधिकारप्रयोजक मित्युक्तम्‌ | तदथं पौवि- गओेषणान्याइ | खाध्यायमाचं त्यक्ताऽन्ययजमानोक्तलषणाः। भायः सन्तौह यावत्यस्ताभिः सर्वाभिरन्वितः ॥ ४३॥

* ऋअनुदितद्धोभिना, - इति me पस्तके पाठः |

(QQ) होमाथेमसूगदधरणमिव्य्ैः | (2) taste नवं gai सदं aq धारितम्‌ । aed तदिजानोयात्‌ देवे frat च कम्भणि द्युत्तलच्तं वास च्यादतवासः।

प्रथमकाण्डम्‌ | ३५

सखाध्यायेति । साध्यायव्यतिरिक्र-यावदटिशेषणएविशो षितो चज- मानस्तयेव लकच्षणोपेतायावत्यः पल्यः ताभिः सर्वाभिः" सदितोऽधि- कारौ॥४२॥

पक्चान्तरमाद |

यद्वा सवया च्ये्ठभार्ययैव समन्वितः | यदाऽऽधानादु पयूढकाम पलौविवजिंतः ॥ ४४ ॥

यदेति । सवणंज्येष्ठभार्यया सदितोवाऽधिकारौ न तु सर्वाभिः | सवर्णानामणनेकले व्येष्टाया एव साहित्यं द्योतयितुं ज्येष्ठाग्रहणम्‌ |

ठतौयं waare । यदेति । श्राघानानन्तरं ऊढा विवाहिता कामाे(९) या vat, तया रदितोऽपि श्रधिकारौत्यथः ॥४४॥

श्रधिकारिनिूपणसङ्गत्या पल्यधिकारे वैषम्यं वक्तुसुपक्रमति ।

रवं सिद्धेऽधिकारित्वे! can: किञ्िन्निरूप्यते | तुल्य रुवाधिकारः स्वादम्पत्योरुभयो मिथः ॥ ४५॥

* सर्वाभिः, - इति नास्ति कण पुस्त | + सिद्धेऽधिकारत्वे, — इति क ० एस्तके पाठः |

(९) कामाथ विवाहिता न धन्भार्भित्यथैः। कामार्थमेव या विवाहिता सेव कामपलनलयु्ते | (२) अधिकारित्वे सत्यत्र खरूपराये' खाये वा त्प्रययो न भावे इया श्रयः |

= = चिकाण्डम गडनम्‌ |

win यजञेतेत्यादिना कामनायां स्तौपुंसोर विगेषादुभयोरपि यागेव्वधिकाराद्‌दग्धाश्चरन्यायेनान्योन्याकाङ्खयेव afew: WIA तुल्याधिकार पच्चमाद | तुल्येति* । फलिसंसकारण्डतक्मेख पत्या श्रपि कटेन तुल्याधिकार cat) aa वपने ्फश्रुणोऽपि सा हित्यदभेनादपने नास्तोति ॥४ ५॥

न च, चय एवाधना; खता इत्यस्यानिर्धनलेन त्यागे नाधि- कारइति । स्तौधनानि षडित्यादिसूत्योपेतद्व्यलात्यागेऽपि ठुल्या- धिकारमाद।

age तु तयो स्तुल्यं द्रश्यत्यागे प्रचक्षते | यद्वा त्यागं पतिः कुर्यात्‌ wat तमनुमन्यते ॥ ४६ ॥ अधिकारेऽपि वैषम्यं प्रोक्तं शब्दानुसारिणा |

adafafa | तुच्याधिकारपचेऽपि मतान्तरेण gaat वेलच्छमाद | यदेति । त्यागं खसखलपरि हार परव॑कं पर खलोत्पादन- eq इन्द्रायेदं न ममेति, cae त्यजामोति eo वा, खामो छर्यात्‌। vat तमनुजानाति । सत्यपि साधनल + खतन््तवाभावात्‌

* इत्यमेव पाठः सर्वत्र । तुल्यद्रति, — इति तु समोचीनम्‌ | wa परत्रा- प्यनेकच | \ ॥।\ rapa पाठः Has । सधनत्वे, - इति तु भवितुसुचितम्‌ |

4 (९) बपने प्या अधिक्रारो नास्तोति भावः ।

पथमकाग्डम्‌ | Ro

निर्धनले नग्रन्दोचारणं यजमानखेवेति ara) । दति wer- लुसारिरद्र द त्तमतम्‌ * ॥४ él तुल्याधिकारमुक्ता षदाधिकारपक्तमाह | प्राधान्येन fae: सन्‌ यजमानोऽधिकारवान्‌ ॥ ४७॥ पल्लो तत्परतन्त्ा सत्यङ्गमूताऽधिकारिणौे | तस्मादिरुहधर्मत्वे पतिधर्मं बलाधिकाः ॥ ४८ ॥ आधान्येति । सखनिष्ठः खतन्तः । सं च प्राधान्ये ya Raaay gras) विचार प्रयोजनं, फलिसंस्कारा ये are- निका उभयोरान्नातास्त एव स्यः नेतरे । saan sas जरतो पायनोयमस्नोत दत्यिन्‌ सूत्ाख्यावसरे। ककत पाध्यायैः ॥४७॥ तस्मादिति | सदाधिकारादेव डेतोयंत्रान्योन्यधर्मविरोघस्तत्र यजमानधर्मा एव भवेयुः । प्राधान्यात्‌ ॥४८॥ ननु पद्येऽपि कर्ममध्यएवान्यतरण्टतौ च्रधिकार विघातात्तत्ैव संस्थापनोय मित्येकदे शिमतं दूषयति | न्ियेतान्यतरः पत्योयंदौश्वादौ विसं लिते | अवशिष्टः प्रकृवौत तत्समा प्ति यथोचिताम्‌ ¦ ॥ ४९ ॥

* श्रन्दानुसारौरुडदत्तमतम्‌.- ति कण पुस्तके पाठः। शब्दानुसासौन््र- दत्तमतम्‌.- इति Ge पुस्तके |

† इत्यमेव पाठः eas | इर्येतत्‌ख्जव्याख्यावसरे,- इति तु भवितुम चितम्‌ |

{ यथोचितम्‌ — इति me पुस्तके पाठः |

(QQ) मत्याः सधनत्वपच्तेऽपि भार्व्याएचश्ेयादिवचनेस्तसा अखातन्त्यस्योतता- त्वात्‌ न ममेति व्यागो यजमानस्येव न तस्याः । पत्यानिर्धनत्वपच्ते तु छतरामेव तथेत्यभिपरायः।

«<

३ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

चियतेति। यदौष्यादौ । श्रादिपदात्‌ पश्वादयः । विसंस्थिते श्रपरिषमाक्ते | पत्योरदेग्पत्योः। saat: जाया पतिर्वा । श्रवशिष्ट- स्तयोरेकः । यथो चितान्तत्तत्कर्मलो पयुक्तामपि | इदं परक्रान्तकमे- विषयम्‌ । नाप्रक्रान्तविषयम्‌ ॥४९॥

देशान्तरे यषटुटतौ श्प्रक्रान्तमपि कञ्चित्कालं * कन्तयमित्या द | arated यावददेयुर्वेदिकाधिभिः। aaa कारयेत्तावद््रि होचायुपस्थितम्‌ ॥ ५० ॥

देशान्तरेति | उपखितं काले प्राप्तम्‌ । श्रादिपदेन नित्ये्टि- रा्रयणं च । पतौ पदं यष्ुरष्युपललणम्‌ ) पतौ प्रासस्य बज्ञवादि- सन्मतत्वाभावात्पन्नौ यणम्‌ ॥५०॥

एवमेव mare काम्येव्ववतारयति | रवमिश्चद्निदोचादि प्रकान्तं कमं किञ्चन | wa पत्यौ यथाशास्त्रं पलौ परिसमापयेत्‌ ॥ ५१॥ काम्यं कम॑ HET सन्‌ वौतरागस्ततो यदि | कामाधिकारश्रन्योऽपि तद्वश्यं समापयेत्‌ ॥५२॥

एवमिति । एवमवण्यं समापयेदिःतयुत्तरक्नोकेनाचयः । प्रक्रान्तं मारन किंचन नित्यं नैमित्तिकं च । ते पत्यौ । श्रन्तरेति fia: | Vat यजमानो वा । यथागतं सुग्दण्डस्याधस्ताल्षमिधधारणादि- शास्तमनतिक्रम्य यथा समापयेत्‌ तथा काम्यमपि प्रारग्धं सदन्तरा

~+ किचित्कालमित्यादर्ंएस्तकपाठः |

प्रथमकागडम्‌ | RE

दश्याटिरूपकामनायां सिद्धायां तदुत्तरं कामनाविरहेणाधिकार- श्येनापि प्रारब्धं समापनयजेव । न लन्तरा त्यागः । गिष्टवि- गरदेणात्‌ | दोषश्रवणाचच । यद्वा, पूवैवचनमपि काम्यपरतयो- नेयम्‌ ॥५९१॥ ॥५२॥

तुल्या धिकारसदाधिकार पचो पष्ट! पचदयमाद | काम्यत्वे दम्यतौ कामं कामयेते प्रथक्‌ Tae | यदा कामयते खामौ नावश्यं कामना * feat: ५३॥

काम्येति । कर्मण दृति te) कामनाविषयते सति

उभयोरपि युगपदायुख्ादिकामनायामेक एव काम्येष्या दिप्रयोगः कालभेदे ठु श्रयगिति | श्रन्यतराधिकारे तु उभयोरप्ययिकारो- ऽनुपदं aad | fade पच्चमादइ । सदाधिकारपचे agta काम्याधिकारः। कामनाः स्तिया aad निश्चयेन a सन्तीति शेषः । तस्याः पारतन्त्यादिति भावः ॥५२॥

नित्यक्मष्ठा हिताग्रेयेयाऽधिकारं विनियोग दति षाष्टसिद्धान्ते- are |

यस्तिरोदहितशक्तिस्तस्याधिकारो न नश्यति | का्म॑स्ववश्यकार्येषु ACTA नश्यति ॥ ५४ ॥

न्तम अदश पुस्तकच्येऽप्येकवचनान्तपाठदशरंनात्‌ तयैव निवेशितः | टका - कारमते तु कामनाः, — इति बङ्वचन।न्तः YTS! |

*

(९) मौमांसादश्नस्य were ठतौयप्रादगतसिद्वान्तमाशि्याहेवर्घः |

aE e चिकाण्डकण्डनम्‌ |

aftafa । waaay fradfafaatata यावत्‌ । क Ag । श्राधानानन्तरं चचुर्नाग्रादिना तिरो हिताऽन्तरिता शक्तिः सामथ्यंमाज्यावलोकनादिरूपं चस्य तादृगरस्य पुरुषस्याधिकारोन नश्यति । नित्येषु यावच्छक्यन्यायात्‌ | यद्‌ तु निल्येष्वपि श्रारम्भ- शाम्य नास्ति तदानोमधिकारलोप इत्याद । नष्टशक्रेरिति॥५४॥

ननु नित्येषु केषु चित्‌ यावल्नौ वानेयनेनोपदेगेऽपि जोष्य क्म्ठनधिकार दल्येकदेगरिमतं द भेव waft देयति |

यावल्नीवादिसंकल्यकारिणः क्तिलोपने | अधिकारस्तदन्तः स्यादिति जालोकिनाथधौः* ॥५५॥ यावदिति तदन्तः साम्थैपयन्तः । मनुव्याणमेवाधिकारः च्रारमसामथ्यादितिं प्राक्‌ प्रयुक्ेतोरविशिष्टलात्‌ | श्रालोकि- नायो fa: ॥५१५॥ पूवोक्तमेकदे शिमतं दूषयितुमाह | यावल्लौवादिसंकल्यादू ह चेच्छक्तिलोपनम्‌ । । तथापि नाधिकारस्य इानिवर्तिकदभेनात्‌ ॥५६॥ यावदिति । श्रषामर्थैऽपि यथा कथञ्चित्‌ नित्यं कन्तैयमेवेति भावः ॥५६॥

+ .्लोकिनायधौ,- दति क एस्तके प्राठः | श्रालीकनाथधौः, - इति Te पुस्तके पाठः | 4 † ayaa, - एति क०; ख › पर्तकयोः पाठः |

परथमकाणडम्‌ | ४१

एतदयं याज्निकमम्मतिं eats |

प्रायेण याज्ञिका चारोऽप्येवमेवोपलभ्यते | न fe संकल्पितं कालमसंपूरय त्यजन्ति ते ॥५७॥

प्राय्तेति। श्राचारस्यापि wi इ्न्तरितप्रामाष्लेन निश्चया- दाचारग्रहणम्‌। aaa fanzata न हौति। याकन्नौ- वादिरूपं कालं ware समयुणेमकषवा न व्यजन्ति yon

ननु यावन्नोवादिसङ्घन््े मानाभावःत्रतयहं यथाकालं नित्यानां प्रयोगसङ्कन्पाश्रयणेनेव निर्वाहाय * यावच्छक्ति नित्यानां करणमिति पूवेपचचमागशरद्ध निराकरोति | ।

यावज्नौवादिसंकल्यो न्यायप्राप्तो न यद्यपि | तथापि वचनात्प्राप्तस्तस्मात्‌ कर्त" स युज्यते ॥ ५८॥

यावदिति ॥५८॥ पत्चद्यमप्यपसं हरति |

wind तु dad ततः शक्तिविलोपने † । युक्ता द्शनमेदेनाचाधिकारास्तिनास्तिता ॥ ५९ ॥

एवमिति । एवं यावन्नौवादि रूपे । द्‌परनभेदेन mre किवात्तिक- # इत्यमेव पाठः सर्वच | निरी द्ात्‌ - इति तु भवितुसु चितम्‌ | + श्क्तेविंलोपने, ~ इति ग ° Wea पाठः | ९ 6

= zg चिकाणमण्नम्‌ ।

श्रास््रभेदेन । श्रधिकारस्य श्रस्तिता नास्तिता च Fa) इनदान्ते श्रूयमाणस्य तलप्रतय य्य परत्येकमभिसमबन्धः ॥५९॥

अरश्रत्याऽभावप्रसङ्गादाद)

अशक्ता याजमानं चेत्यत्नौकम च लुप्यते | न तावता AAT स्यादथवैणखबतः ॥ ६० ॥ श्रशरह्येति | याजमानं पुरुषाथैरूपम्‌ | न क्रलङ्गम्‌ । पन्ी- कर्मापि तादृशं योन्नाबन्धनादिरूपम्‌ | क्रव्धन्तु समाख्यया ऽष्वयुः करोति ie oll ननु त्यागस्य याजमानलेन at पूर्वन्यायेन त्यागलेप- द्रति yaad दूषयितुमाह * |

त्यागन्तु सर्वथा कुर्यात्ताप्यन्यतरस्तयोः | उभावप्यसमर्थौ Vaya: कश्चन त्यजेत्‌ ॥ ६१॥

त्यागमिति । त्यागं सर्व॑या खयमेव, vata Wives क्यात्‌ । waa श्रगरक्तावुपासो तो पसपैणाग्रक्तावासनमध दति aaa RAT: | श्रन्ताग््तौ लाह । तदेति । यजमा- नम्य तत्रापि त्यागेऽथग्रक्तौ सखाभिला विशेषेण तयोदं्पत्योरन्यतरः

* द्धिंतुमाष्, ~ उव्यादश्ं एस्तकपाठो न समौ चनः |

(९) तथाच शालोकिनाथमते या वच्जौ वादि संकल्पकरगानन्तरं शक्ति nt नस्ल्येवाधिकारः | वात्तिकमते त्वस्तौति यथायोगं बोडव्यम्‌ |

uh

परथमकागडम्‌ | chy

एकः पत्नौ यष्टा वा। उभयोरसाम्थं तु आध्वर्यवे नियुक्तः aga श्रस्ाम्यपि श्रध्वैयुः त्यागे भ्रधिकरोति॥६ १॥

श्रयेदं feat asada सर्वासामधिकार दति प्रागुक्त WaT कनिष्ठाया alae श्राज्यावेच्णसम्भवात्‌ कथमधि - कारद्रति पूरवेपचं दूषयति |

सर्वे खस्वक्ियाशक्तिमाचेशैवाधिकारिणः | तस्मादनेकभायस्य ज्येष्ठा Wawa यदि ॥ ६२ ॥ कनिष्ठाऽन्धाऽपि नित्येषटिहोमादावधिकारिणौ | करत्वर्थाज्येक्षणादौनि Ata कुरूते यतः ॥ &इ ॥

वं इति । सव खामिपलोलिजः खखकर्मपामर्थेनेवाधि- कारिणः। कमेषामथ्यञ्च wast समाख्यया वचनयो गा | पत्योस्त फलयोगादचनाच | तदुक्त, कमणि पुरुषाणां प्रधानं खामौ फलयो- गात्‌ ^ । पुरुषयो गिमन्त्संखारयोर्यागे सामर्थ्यात्‌ । वचनविरोधा- way Tf) तत्राज्यावेचणस्य केवलक्रवधैलवा दिमतेनो त्तरमाह | तस्मादिति। यस्रातसामथ्यैमधिकारकं, तसात्‌ अन्याऽपि कनिष्ठा पौ संस्कारकम॑सु त्यागे चाधिकारिपयेति भावः ॥ ६२॥

न चावेचणे चवकसद सम्भवेन नाधिकार द्रत्यत श्राद्‌।

क्रवयति | सता † निष्यन्नलादिति भावः ne २॥

श्राज्यावेचएस्य पुरुषाथंतावादिमतेनाह |

* खामिफलयोगात्‌, - इत्याद एुस्तकपाठो न समौचौनः | † प्रास््नर्धस्या, - इ्यादरंए्तकपाठो न समो चनः |

४8 चिकाण्डमण्डनम्‌ |

अन्ये त्वाज्येश्षणादौनि * सुप्रजासत्वफलान्वयात्‌ | | सर्वाः कुर्यरिति arg: तस्मादन्धां त्यजन्ति ते ॥६४॥ aa लिति। शरूयते fe सुप्रजास्वादिरूपं फलं aman” पुरूषारथंताऽऽज्यावे्तणएस्य | तच्च सर्वारामपि नान्ानाम्‌ ॥६ ४॥ श्रधिकारिताविघातकनिरूपणेन तदवच्छद्‌कान्याद |

परौषशिदोषसम्माप्तौ न यष्टव्यं कदाचन | स च दोषः प्रपञ्चेन सम्यगचाभिधौयते ॥ ६५ ॥

परौष्टेति । न यष्टव्यम्‌, श्राघानादिकमपि न ज्र्यादित्यैः | शेषं Wey ॥६५॥

दोषलच्णणान्याइ | दष्टं पौणेमासे षटं सोमेज्यामभिसङ्गदम्‌ | afaers विवाद्दं च प्रयोगे प्रथमे स्थितम्‌ ॥ ६€ ॥

दशंष्िमिति । एतन्निषेधा पालनमेव परिवेटतलमिति † भावः । aa naa निमित्तानि न तु ससुच्चयः। तद्यया । छृतद परैजनक- aerate दश्ऽधिकार दति यथातथमू्यम्‌। तथा च छताधानजनकमोदरवच्नेऽपि तयोरशृतपौणंमासादिकयोः सतो रेतस्य पौणंमासादौ नाधिकार दति भावः। निमित्तेन पुनराधानो-

* gal त्वाज्येचणादौनां — इति गण पुस्तक पाठः।

† - इत्यमेव पाठः सर्व्व | सुप्रजव फलान्वथात्‌, — afa तु भवितुमुचितम्‌ | wa परचाणननेयम्‌ |

५४ दमेव प्राठः aaa | परिवैततत्वमिति, — fe तु भवितुसुचितम्‌ |

प्रयमकाण्डम्‌ | ४५

त्तरमकृतदर्शादिवेऽपि तयोर्नातिप्सङ्ग दति सूचयितुं प्रथमे दति ne en

न कु्याज्ननके ST सोद्‌रे वाऽप्यकुर्वति | क्षेचजादावनोजाने विद्यमानेऽपि सोद्रे ॥ ६७ ॥ नाधिकारविघातोऽस्ति भिन्नोद्रयेपि चौरसे। पट्न्धमूकवधिरपतितोन्माददूषशे ॥ &८ ॥

wa सोदर दति श्रौरसः सोदरो are: | तथा च वच्यते । चेत्रजादाविति। चेतजादौ सोदरे इत्यनेनान्यः | ्रादिणब्देन कन्यावस्ायां जातः ॥ ई ७॥

सोदरस्येवौ रसस्य भिन्नोदरत्वेऽपि विघातकलमाग्रद्धा परिद- रति । भिन्नेति । चकारः समु चये |

श्रय तयोराधानादिषु अरधिकारिले सत्येव दोषो नान्ययेत्याद ।

पद्धति । पङ्गनिरह्किः। एकेन द्वाभ्वांवा। एवं सर्वत्र । watt Sawa: | मूको वाक्‌दोनः। बधिरोऽथोत्रः। पतितः पातित्या पादककमेकारोौ । उन्मादोऽपसमार्‌ः, तदेव दूषणं यस्य ye ८॥ संन्यस्ते छिन्नरहस्तादौ यद्वा पण्डादिदू षणे | जनके सोदरे AT कुर्याद वेतरः कियाम्‌ ॥ ६९ ॥

(९) जनकषादिमिद्ादौ हते सेव दादावधिकारो न लते । cae

amie परथमानु्ाने बोध्यम्‌ `| यदि तु जनकादौनां एनसाधाननिमित्तमुष-

निपतति, तदा तेषां एनराधानोत्तरं दर्णा दिकरणात्‌ पूव्वैमपि ewtager न विरुध्यते दति भावः |

E= चिकाणडमण्डनम्‌ |

संनयति । daa श्रा धाना्यरुलैव प्रत्रजिति । किनहस्तादौ | श्रादिशनब्दात्‌ नासिकादिः। यदा | प्रकारान्तरेण समुच्यनिवार- णार्थः वागहणम्‌ । तेन॒ म्त्येकं निमित्तता । षण्डः प्रसिद्धः | श्रष्टविधनपुंसकग्रहणाथै श्रादिपदम्‌ | ae सोदरे श्रौरससोदरे एवं विधे सति cat पुत्रः कनिष्ठवन्धवा wai सव कुर्या- feat: ॥६९॥ तयोरसू्नधिकारित्वान्रैतस्याधिक्रिया तिः | AT अद्ाविहीने सत्याधेयं तदनुज्ञया ॥ ७० ॥

तयोरिति । तयोस्तच्ानधिकारादिति) श्रय सोदरस्य विगेष- माद | Se cial we पृवौक्तदोषर दिते ae सोदरे agri Da सति कामतोऽकारिणि, wt प्राधेवाधिकारः ॥७ ०॥

तादृशे पितरि तु श्रनुज्ञयाऽपि नाधिकार इत्याद | पितुः सत्यप्यनुन्नाने नादधौत कदाचन | पितर्यनाहितान्नावप्यादधौता् वा सुतः ॥ $e Ul अभ्मिहोचच्च जुहयादिति लौगाक्िकारिका।

पिहुरिति । लौगाच्विमतसुपन्यसति । पितरौति । भरनुज्ञ-

येत्यष्याहारः | “gama frat तु आधानं सवेदा भवेत्‌” | इति । सुन्तखरणात्‌ | तथाच विहितप्रतिषिद्वलादिकल्पः ॥०९॥

; एतदर्थं कटसमातिमाद |

(a) argh श्रद्धाविद्दौने |

प्रथमकाग्डम्‌ | ४७

पिता यस्याग्रजो * खाता न कुर्यादा पितामहः ॥७२॥ तपोऽभ्निदोचं ast वा सर्व! कुर्यात्‌ कठाशयात्‌ । पितेति । तप श्राधानम्‌ ॥७२॥ श्रय सोद्‌्रगतनिमिन्तान्याइ |

योगश्णस्त्राभियुक्ते वा कुजे वा वासने जडे ॥ ५३ | mae TIT दुष्येत्परिविन्दन्न चानुजः।

योगेति। योगः gas) कुजो भग्रष्ष्ठः। वामनो we: । जडो Fz ॥७२॥

age: WAS: | एषां श्एचिल्ऽपि कर्मानरलमसामर्थ्यात्‌ । न दि wifey दष्टिवे्यादौ खुगासादनादिसम्भवः। तदच च खुगा- दिपरिमाएवाधेन कार्यानुपपन्तेेति दिक्‌ ।

देशान्तरस्थे सत्यपि wae नानधिकारः इत्याद । STATA न ज्येष्ठो न्नायेताहितवानिति ॥ ७४ ॥ कनौयानधिकारौ चेदाद्धौताविचायरन्‌ |

देणन्तरस् इति ॥७४॥

भरो षितच्येष्ठस्य तु कालविगरेषप्रतौचयेवाधिकारः दत्याह प्रोपितस्तु यदा sae न्नायेतानाहितानलः ॥ ७५ ॥ षड़त्सरान्‌ प्रतौक्षेत अादधौतानुजस्ततः |

#

यस्यायजो, — इति कण पुस्तके पाठः | + छतः, - इति me पुस्तके पाठः |

2 चिकार्डमण्डनम्‌ |

sitfaa इति। अचरत्योविषो हेमाद्रौ कन्पतरौ च ज्ञेयः । विस्तरभयान्नो ते ॥७१५॥

परौष्टिदोषस्य मतान्तरेण तैकल्पिकलमाद | यद्दा पापं भवेज्ज्येष्ठात्‌ प्व भार्यापरिग्रहे ॥ ७६ ॥ यागा ग्नि चे तन्नास्तौत्यादह कशिन्मतान्तरम्‌ |

यद्धेति । यागः श्राधानप्रणमासादिः | एतद्ध श्रनुज्ञापरम्‌ |

“सोदराणान्तु सर्वेषां परिवेत्ता कथं भवेत्‌ | दारैन्ठ परि पिन्देरन्ना्ि्योतेण Aa” ॥ इतिं

स्मरणात्‌ | ददं च विवादे प्रायञ्चित्ताधिक्चज्ना पनाथं वचन- fafa केचित्‌ ॥७६॥

न कुर्याज्जनवो sae दति प्रागुक्तस्यापवादमाद | पितरि Fae वा देश्न्तरगतेऽपि वा ॥ ७७ ॥ छअधिकारविधातस्तु न पुचस्योपजायते |

पितसोति। श्रचापि देशान्तरपुरस्कारेण वड्वर्षादिकाल- प्रतौचणं ज्ञेयम्‌ ॥७७॥,

व्ैकल्पिकमधिकारि विशेषणमाह | छष्णकेशः समुत्पुन्नपुचोऽगन्याधेयमा चरेत्‌ * ॥ ७८ ॥ खचान्तरेघनुक्तत्वान्नियमो नेति केचन |

छृष्णकेश दति | aman दति ग्ररौ रबलो पलचकम्‌। saga इति, तामा भिषमा शासते तन्तवे ज्योतिप्नतौभिति gage

* मारमेत्‌, - इति कण एस्तके पाठः | f

पथमकाण्डम्‌ | ४९

पुच्ोऽजातः स्यादिति गतौ श्रवणाज्जातपुत्र दत्यवस्था विगरेषो पलच- कम्‌ । सा च घोड्ग्रवर्षादूषध्वति | तेनाष्टाचलारिंग्रवर्षाणि ब्रह्मच चरेदिति wien भवति | रत्यनुयदाय मतान्तरमाह | नियम दति । छतान्तरेषु तनदूल्डतशरुतिवचनेषु । * यद्‌ दरे श्रद्धोपनमेदयादधोतेति श्रवणात्‌ wos

afaaal विनैवाधिकारमाह |

व्यभिचारवतौ योषा देषिणौद्रोदिणौ च या ॥७९॥ आधाने सा परित्याज्या न वा त्याज्या! मतान्तरात्‌ |

व्यभिचारवतौति । देषिणौ भ्तदरेषिण्ौ । दरो दोऽप्रियभाषणं कर्म च । श्राधाने श्राधानोत्तरभाविकमेखु च । परित्याज्या च्रन- धिकारिणीति भावः) मतान्तरमाद। न वेति । मतान्तरात्‌ सदहाधिकारवादिमतादिव्यथैः loci

अधुना यजमानासन्निधाने कचित्क्मेणि पत्या च्रधिकार Tare |

देशान्तरगते पत्यावग्रिहोचादिकं तथा ॥८०॥ कत्विक्‌समाहिता ¦ पलौ कुर्याव £ तु सौमिकम्‌ |

* यथा, - इति we पुस्तके अधिकः पाठः| + नाधिकासो, - इति we Ges पाठः | GaAs, ~ इति ग° पुस्तके प्राठः। न वा त्याज्या इति पाठान्तरतया तच्च लिखितमस्ति | { समायुता, — इति गर पुस्तके पाठः | ९ त्रैव, — इति we We एस्तकयोः पाठः । 5

we चिकाण्डमर्डनम्‌ |

देशान्तरेति । afaetarfeatata 1 श्रादिना परूेमासादि

wi नित्यम्‌ । खलिगिति । “निक्तिानौन्‌ warty परिकस्स्यतिविजं तथा” ।

इति वचनात्‌ । सोमसंस्थां निषेधति । नैवमिति ॥८०॥

रुद्रदत्तमतमाह | पिदयन्नाभरिहोचं च* प्रकुते्टिं विनेतरत्‌ ॥ ८१॥ पश्चिज्यासोमयागादि याजमान! कियाऽन्वितम्‌ | alfafa प्रोषिते नास्तोत्यक्तं शब्दानुसारिणा ॥८२॥ याजमानक्रियाश्रन्यं दविंहोमादि fara |

पिदरथन्न इति । एतत्‌चयं विनाऽन्यत्किमपि न भवतौत्यथेः | याजमानक्रियाऽन्वितमित्येतेन वच्यमाणाययणे नो दिस्तम्नपचो भव तोति भावः ॥८१॥

ननु तत्रापि are याजमानस्य विद्यमानवेन तद शन्यलात्‌ कथमधिकार दत्याग्रङ्धां परिहरति |

यजमानेति | याजमानक्रिया पूणेपाजग्रहएविष्णुक्रमणादयः | तच्छून्यं कूर्यात्‌ ॥८२॥ उदेशत्यागमाचेण याजमानेन संयुतम्‌ ॥ ८२॥ कुर्यादवसरप्रा ्तत्विक्‌ पलौसमन्वितः ||

* faeratsfaets 3, - इति ग ° पुस्तके पाठः | + पावमान, — इति ae पुस्तके पाठः |

‡ शतौसमोपतः, - इति te TRH पाठः |

3

प्रथमकाणडम्‌ | ५९

देवतोद शत्यागात्मकथाजमानसदितं तु काले काले छलिक्‌ कुर्यात्‌ amas vat कूर्यादित्यधैः vse = उभयासन्निधानेऽपि पूौक्तचयाणां कमणां * श्रवश्चकरण माह | पत्यां रजसखलायां वा प्रखतायामथापि वा ॥ ८४ ॥ सवमेव † नियुक्तः सन्‌ कुरयाहत्विग्यथोचितम्‌।

पल्यामिति । श्रपिश्ब्दात्पतितायाम्‌ । वाग्रब्दो विकल्पे । सवे"

aa arg । ऋलिगध्वयः | यथोचितं ब्रह्मादयः खं खं कमं

त्यः । तद्भावे चयो द्वौ वा एको बा भरचरेत्‌ । तदा बौधायन-

निष्कृतिः ॥८४॥

रुद्रदत्तमतसुपसंदरति |

अतोऽभ्रिहोचं निल्येष्टिः पिठयन्न इति चयम्‌ ॥८५॥ |. कक्तव्य प्रोपिते पत्यौ नान्यत्‌ स्वामिक्रियाऽन्वितम्‌ |

श्रत दूति । स्पष्टम्‌ ॥८१५॥

waa द्‌ विंदोममाद |

प्रवसत्यादिताग्नौ यद्याययणमुपागतम्‌ ¡ ॥ CS ॥ afar तरौदिस्तम्बमिति पक्षं £ समाश्रयेत्‌ |

* कर्म्मणां, ~ इति नास्ति क ° पुस्तके |

+ yatta, - इति me पुस्तके पाठः । † यद्याग्रयय उपागतः, - इति गण पुस्तके पाठः | ९ ae, - इति Ge पुस्तके पाठः |

Ee ॥

प्रवसतौति we ell

ज्ेमित्तिकौनाभिष्टौनां गौणकालाभावाल्लोपप्रसक्तावाद | ्ेमित्तिकासत* जातेषटिटहदारेषिपूविकाः ॥ ८७॥ स्वाम्ागमनपयेन्तसुतकरष्व्या DAI |

Apafaat इति। yfaat इत्यत्र बह्नौ हिः, पुरुषोपया- तपाः । Bava: खरूपेण | तासां स्याने quisfacfa नेति भावः॥८७॥

कर्मौपयातरूपासु विगरेषमाद | प्रायशितते्टिसम््रा्तौ कुर्यात्‌ पुर्णाहतिं बुधः ॥ ८८ ॥ उद्वाते्युपसम्म्ा्तौ जुह्यात्‌ दादश्णहतोः |

प्राय्ित्तेति । भ्रायञिन्तेष्टयः त्रातपत्यादयः । बुध दति । प्रभुः प्रथमकन्यस्येत्यादिना निषिद्धं quisfaqaaa प्रयमपच्तसा- मर्थऽपि बुर्यादिति भावः | उदातेष्टौ विगेषमादइ ।† weal मिचायेत्यादयः ॥८८॥

प्रोषितस्य पुनराधानप्राप्तौ निणेयमाद | अग्न्धाधेयादिकं प्रात्तसुभयानुगमादिना ॥ FE ॥ खाम्यागमनपयन्तसुत्‌ कष्टव्य मसं श्यम्‌ |

+ sera पाठः was | नेमित्तिकासतु, — इति तु भवितुसुचितम्‌ । + aa, उद्वेति, - इति भवितुसुचितम्‌ | Af अचर, दादश्ाङ्लयो, - इति भवितुमुचितम्‌ |

परथमकाण्डम्‌ | wR

श्न्ाघेयमिति । श्रादिना सवैः पुनराधाननिमिततैः | श्रसं- श्रयं ददिलेखोन कायं इति भावः। यस्योभावप्नो श्रभिनिन्तोचदि- व्युभयानुगमः प्रसिद्धः ॥८९॥ तादृ शस्छले पुनराघधानो त्कर्ष श्रमयुत्प * नेमित्तिकमादइ | मथित्वा पावक सर्प्रायश्चित्तं ! विधाय च ॥ €० ॥ मिचायेत्यादिभिर्हत्वा दाद शनुगमाहतौः। मयिलेति | सवेप्रायथित्तञ्च हो म विगेषः। चकारः ससु खये ॥५०॥ पुनराधानोत्कर्षादावपि vain नित्यं कायेमित्याद | ofan यथाकालं नित्ये्टिज्च समाचरेत्‌ ॥ ९१ ॥ आ सखाम्यागमनात्तिषठेदागत्याथादधौत सः | afagiatafa ne vil केश्रवसिद्धान्तानुसारेण रसद्रद त्तमतसुपन्यस्य मतान्तरमत्रोप- दिश्रति। aq केश्रावसिद्वान्तात्‌ प्रोपितस्याचिषु क्रियाम्‌ ¡ ॥९२॥ अवश्यं भाविनौमुक्ता४ऽधुना वश्ये मतान्तरम्‌ | एवमिति ne २॥ * अनुत्मतये, — इति क ° पुस्तके पाठः | † aad प्रायश्चित्तं, - इति ae एुस्तके पाठः |

† करियाः, — इति क° we पुस्तकयोः पाठः | § अवश्य भाविनौरुकता. - इति He We पुस्तकयोः पाठः | ~

चिकाण्डमण्डनम्‌ |

काम्याः क्रिया न कर्तव्याः स्वामिनि प्रोषिते सति॥९३॥ नित्या Afafaat कार्या प्रवसत्यपि भर्तरि |

काम्या दति । aa भिन्नवाक्यलान्न vaca” ॥८ २॥

-नित्येष्वपि कचिद पवा दाथेमादइ | तचापि नैव कत्तव्याः feat: सोत्तरवेदिकाः ॥ ९४ ॥ चधानपुमराधाने न स्तः पत्यौ प्रवासिनि ।

† सोत्तरषेदिकाश्चातुमामस्यपश्चादयः | नित्यनेमितन्तिकताभ्वां ara निराकरोति । ्रघानेति ie ४॥

नन्वाधाननिषेषे आ्राधानोत्कषैः स्यादित्या परिहरति |

उभयानुगमादो तु प्रात्तेऽपमयाधेयतः पुरा ॥ ey ॥ न किच्िदग्मिहोचादि कर्तव्यमिह दशने |

उभयेति । श्रादिपदात्पृणेमासेष्टिः । तदभावाद्धारणञ्च न भवति । इह देने एतन्मते ॥< ५॥ श्राद्यलमप्यधिकारितावच्छेदकमिति वक्तु साम्नः प्रवासमाद।

धनान्यजजयितुं युक्तः प्रवासो छयभ्िदोचिणः ॥ <६ ॥ yate सम्भवेदिज्या तौ्ाद्थन्तु न व्रजेत्‌ ।

हि लिखने पत्तिक वर्गात्‌. ~ इति ग“ प्के पाठः | † अच, तच्रापौति, - इति भवितुसुचितम्‌ |

(a) खामिनि प्रोषिते इति प्रवसव्यमि भर्तरौति नं एनरुत्तं भिद्रयोर्वाक्य- योरपादानादिति मावः |

पथमकाण्डम्‌ | ५१

धनानोति। अ्रदितापनर धेलिष्छया प्रवासोयुक्तो भवति ॥९ ६॥

ततापि Square) धनेरिति। यागस्याधैसाध्यलात्‌) परिशेषात्‌ सिद्धाथंमनुवदति। तौति । श्रादिपदाल्सुददभेना दि कार्यान्तरा णि। qaqa” महाफलद तो यंख्लाना दिजन्यमपूरै न स्यात्‌ तदिधायक- वाक्यानां सङ्गो चापत्ति*ेत्यत श्राह |

ब्रह्मा विष्णुः श्वः खये गोवि प्राः पिठदेवताः। ॥ ९७॥ अभिषोचिहे सन्ति व्रततौधंतपांसि च ।

ब्रह्मेति । ब्रह्मा दिगरदणं देवतामाच्रो पलचणाथंम्‌ | पिटदेवताः कव्यवादनलाद्‌यः ॥९ ७ ॥ व्रतानि एकादश्वादौनि । तौर्थानि पुव्करादौनि। तपांसि पराकादौनि। वरश्वानर्यादिदारा श्र्िहोचरसंज्ञवां क्म ere fa श्रधचिहोचो | age’ विदन्ते । aga ase । “एवं सति गदस्थस्य 2B सन्य्िहोचिएः | देवता ब्रह्मविष्खौश्रा इनद्रोपेन्राद्‌ यस्तथा ॥ श्रमिदोतेण qe दि नित्रति तोधैमालिका । ब्रह्मादितपेणं नेव न तपो न जपादिकम्‌” ॥ इति ॥

* पत्ते, - इव्यादर्भएस्तकपाठो नातौव समोचौनः।

+ ब्रह्मा rapa wre atte feta, ~ इति पाठान्तरमस्ति ग पुस्तके |

{ नासू्ययमंगरः क° पुस्तके |

(a) र्तस्य आहिताग्नेः |

ee) / = = = चिकाण्डमण्डनम्‌ |

aqt aq वणेयन्ति | “og* चेन्मधु विन्देत किमथ पतं व्रजेत्‌ | इष्टस्यार्थस्य worst को विदान्‌ बलमाचरेत्‌† ” ॥ दति न्यायेन तोर्ङेा्येप्वासो न भवति । शर्या यैमत्यन्ताव- श्रककार्थाधञ्च प्रवासोऽस्येवेति | उक्रच्च | “gprata म्वासम्तु UGTA कथञ्चन" | दति । तथा । eq विना च निमित्तेन ASTIN न ब्रजेत्‌” । इति। तपो ग्रहणेन आयचित्तमत्यारायनिर्दिंटतौयैललानक्रो रादिपरि माणएगमनाथेप्रवासाः प्रत्याख्याताः । ब्रतय्रहणाच एकादश्वादिष्वपि होमाङ्गशतस्दकव्यभक्षणदविःगेषभक्णे न त्रतलो प्रसक्तिरिति ध्येयम्‌ | बरह्मादिचजनेन गोब्राह्मणपरिचयैया पिददेवताटघ्या ब्रताचरणेन तौ्खानेन तपेन TEA, तद्‌ ब्रिहोत्ादिकर्मेणा जायते दरति । चथा । यावानयं उदपाने aia: संतो दके" | तथाऽतेति | सत्याञ्च प्रवासानुन्ञायान्देशतः कालतश्चावधिमाद।

अग्मिहोवेण रहितः पन्धानं शतयो जनम्‌ ॥ < ८ ॥ anfeatfa: प्रयायाचेदप्रिहोचं विनश्यति |

aa ,- इति ग्रन्थान्तरे पाटः | † यलमाचरे्‌ ,- इति ग्रनथान्तसोयः पाठः ।

= + य्रथमकख्डम्‌ ए

अन्द्‌ खयमजुद्नट्यो हावयेहत्विगादिना ॥ ९९ ॥ तस्य स्ात्पुनराधेयं पविचैष्टिरथापि ar |

श्रद्निदोतेणेति द्वाभ्याम्‌ । गणविध्याश्रयणेना्िदो चग्नन्दोऽभि- वात्तौ । साथिग्रवासे दोषाभावन्नापनाधें रदित इति । प्रतं योज- नानि यस्मिन्‌ ॥९८॥

साम्िकोपल्षणायै आदिताभरिरिति । श्रनयैक्यादुवेलमपि

wae भवतोति न्यायात्‌ |

श्रब्द्मिति | अजुह्त्‌ wang । ` तच्च प्रवासाद्शक्या वा भवति ॥९<॥

केनापि इतना aes खयं दोममङुर्वतः पुनराधेयं नैमि- fat er) earace विकन्पमाद । , परितरष्टिरिति । wat तु, प्रवासदेतुना पुनराघेयमशरक्रतया ufaafefifa अवख्ित- विकल्यमाह्ः । एतेनार्थार्थमपि चतुः कर शात्मकयोजनस्य maar प्रवाससतन्म्ये चान्दपयन्तं प्रवासो न कायं दत्यभिदितं भवति ।

एवं हि श्रयते । यावन्नोवं दशरप्ूमासाग्यां यजेत । रि दर्षाणि cigdarat) जौ वा विरमेदिति । aa िंश्तूसंवत्स-

न + (4 waa aged दश्॑पूणंमासयो रोवाकरणशुत कर्ममाचयत्ि Gala

पत्तावाद्‌ |

ze: सङ्कल्पिते काले जौरोतवे विंण्दान्दिके ॥ १००॥ पर्णे सति निवर्तेत होमसोममखादयपि |

* पवित्रे्धिमिथापि वा, - इति क° पुस्तके पाठः | 8

=| 3 चिकाण्डमणग्डनम्‌ |

केशवस्वामिना at स्यष्टमेतन्निरूपितम्‌ ॥ १०१॥ तस्मात्‌ चेताग्रिनिष्याद्यं नाभरिद्दोचादि किञ्च न। यद्वा नेष्िविकाराः स्युः सव्वेमन्यद्धवेदिह ॥१०२॥ यद्वाऽप्रिहोषमेव स्यात्‌ पशुसोमादि न fafa | चिंशदिनादिभिर्वाऽप्रिहोचाद्युपरमोऽस्विति ॥ १०३॥ वेदान्ते पुरुषार्थाधिकरणे प्राह वामनः।

इषटेरित्यादि चतुभिः। <8: Tiare । wea भ्रयमप्रयोगे परिग्दोते । atta जोरा वा विरमेदिति विदि- तकाले | श्रगशक्तावस्यायामिति यावत्‌ । तथा, विंशत्‌ संवत्सरात्मके काले परणं सति, दोमोऽगिहोत्ं सोममखाद्यपि सकलं कर्मजातं निवत्त॑ते 1

ददं केश्रवखामिना स्यष्टसुक्तम्‌ | ॥१००॥ ॥१०१॥

तस्मात्‌ चेताभ्भिसाध्यं किमपि न भवेत्‌ । (५) धारणं तु प्रति- पत्या श्रथेवत्‌ |

पच्चान्तरमाद |

(९) यदि होमादिकं किमपि न भवति तदा किमर्थमभियन्नपाचादौनां धारगमि्याश्ङ्खयादह, धारगमिति। प्रतिपत्येति | आदिताभिमभि- facet यज्नपालैशचेति श्रय गटतस्याडितगररयज्ञपातेरभिभिश दाहो-

fafea: | सा तेषां प्रतिपत्तिः । तदथं तेषां धारुणमिति भावः | 3

परथमकाण्डम्‌ | ve

यद्वेति । दृष्टिविकाराश्चाहमास्यादयो ae) दर्वंहोम- सोमविकाराश्च भवेयुः। नेभित्तकष्टौनां स्थाने gusta: ॥ १०२॥

श्रवा, पश्सोमविकारा न स्युः, द्‌ विहोमाच्रिद्योचादिकं भव- त्येव |

mana सम्मतिं द्यति |

जिंशरदिति। श्रादिपदात्‌ सकलमपि ॥१९०३॥ दति वेदान्ते पुरूषार्थाधिकरणे वामनेन साधितमित्यथैः |

काम्यसोमाधिकारिणएमाद |

कुटुम्बभर णायालमन्नं यस्य चिवत्सरम्‌ ॥ १०४ ॥ काम्येन सोमयागेन यज्ञेतासौ न चेतरः | कटुमबेति । यावन्तो यजमानस्य खग्टद्यानृगवादयः। gen agave विज्ञेयं भरणारेणम्‌ | इति । चिवर्षाधिकङ्कटुम्बभरणाय द्रव्यवान्‌ काम्यसोमानुष्टाने श्रधि- wat भवति नेतरः ॥१०४॥ नित्यन्तु सौभिकं यथालभगुणोपेतं कन्तेयम्‌ । तत्र यावच्छक्य- न्यायोपष्टम्भा्यमा ह |

* रुतस्मात्‌ पू, वैवाधिंकाधिकालो यः स fe सोमं पिवेन्नरः, - j xagatanatea ग ° Gea |

== ० विकाण्डमरडनम्‌ |

तावदन्विहौ नोऽपि कुयानित्यन्तु सौमिकम्‌ ॥ १०५॥ यथालब्धगुणोपेतं यथासम्भवदक्षिणम्‌ |

तावदिति॥१०१५॥

गुण श्ररुणणदयः। गेषं wa! यच्च यज्ञपाोंयं वचनं, तत्काम्यसोमपरम्‌ | नित्याकरणे दोषश्रवणात्‌ |

तमेवा |

योऽनाहिताग्निः शतगुः सदसगुरसोमपः ॥ १०६ ॥ नासावच्चा दियोग्यः स्यादित्येवं प्राह देवलः |

य दूति । गोपदं द्रव्यादेरुपलच्तकम्‌ । गोव्यतिरिक्रद्रयसाध्य- ल्वादाधानादेः॥१०६॥

sat पूजा । आदिपदात्‌ आद्धनिमन्त्रणादि । देवलयदणं पूजार्थम्‌ |

श्रपाङ्केयाधिकारोपजौ विविषयमाह | यथार्थ'* fafad दरव्यमन्यच विनियोजयेत्‌ ॥ १०७ ॥ आद्वादौ स्यादपाङ्गेयो भासयोनिं च गच्छति।

यथा्थेमिति | यायं यथाप्रयोजनं यज्ञाथमिति यावत्‌ । अन्यच कुटुम्भरणादौ । श्रादिपदादालिन्यादौ ॥१९० ७॥

भासः श्टगालः। काकयोनिमिति वा पाटः। एतेन यावित- a 3

* यज्ञाथं,- इति me पुस्तके पाटः |

प्रथमकाण्डम्‌ | ६१

द्रयेणापि नित्यं विधेयमित्युक्तं भवति । यच्च anni याचितं za मित्यादि निदानवचनं, तत्‌ काम्यपरम्‌ | श्रय सत्यधिकारे नित्यक्मेणामकरणे दोषभ्रवणा दवश्यमनुरे यलमाइ | निर्धनोधनसाध्येषु नित्येथिकूतो यदि ॥ १०८ ॥ Saige: कुमार्गेरपौश्चर्थ धनमर्जयेत्‌ | निधेनेति चतुभिः ata: ye cH कुमारैः प्रतियदा दि भिन्नः । तदुक्तम्‌ । “सप्त वित्तागमा crater: क्रयोजयः | प्रयोगो विप्रयोगश्च * anfaae एव च" ॥ दूति । चौयस्यापिपरसक्तौ विभिनष्टि। चौर्यादिति। परखं नाददौ- तेति way | BITS FART मेषौकष्णाजिनादिकम्‌ ॥ १०९ ॥ चाण्डालात्‌ प्रतिटद्यापि aaa sare: | aad कुरुकेादिषु प्रतिगरहोऽपि न दोषायेति भावः॥१०९॥ ये श्रूद्रादधिगम्याथमभिदोचमुपासते ॥ ११० ॥ इत्यादि निन्दावाक्यानि काम्यहोमविवश्षया |

ये शद्रादिति॥११०॥

* प्रयोगः कर्मयोगख, - इति ग्रन्थान्तरे मनुसंहितायाञ्च प्राठः |

=

र त्रिकार्डमण्डनम्‌ |

aaa निन्दावचनं काम्यहोमेविषयम्‌ | न नित्यविषयम्‌ । तेषां करणश्रवणस्य alae Way acta ge |

aaa तु सोमादौ सवैसम्भारसम्भृते ॥ १११ Il सुवशीव्यतिरिक्ताङ्गद्रव्यालामे * हि चोरयत्‌ |

श्रावश्छकेति ॥१११॥

स्वसन्भारसग्द्धौ खवणेमिन्नदेयदविणाऽलाभे तु चौयेमपि wart नित्यं सदकिणं कायम्‌ । नादरिणोयज्ञो भवतोति qa: । aa quay दचिणादेयं तत्र सुवर्णापि चायां यथासम्भवं देवं न तु सुवणेचौर्यम्‌ | तस्य महापातकलेनाधिकार एव विहन्येत |

“श्रप्न्यायेग्तं † Bat AAA HATA |

दति wa: Warepiaarsaiat नित्यमनुष्ेयमेवेति भावः।

अ्रचोपक्ु्षघोमभारस्यापि यष्टु हृतद ंपौणेमासलच्चाधिकारक- fafa विकल्येनाद्‌ | इष्टनित्ये्टिरथ वा ऽनिषटेष्टिः सोममादरेत्‌ ॥ ११२ ॥ ~ सोमेषटिपुवेत्वे भवेत्तुल्विकल्यनम्‌ |

देति । इष्टा निवयेषटिदैगेषूणंमासौ येन स तथा । श्रय वा अनिष्टः सोमं कुर्यात्‌ ue eeu

` उभयथा श्रवणादस्त॒ ठ्य विकल्पः |

Se त प ~ ` + सवथ्॑यतिरिक्तान्यदित्तालाभे, - इति me तके पाठः | + gamed, — इति ग्रल्यान्तरौयः पाठः |

प्रथमकाण्डम्‌ | द्द्‌

कल्यान्तराभिप्रायेणाद । ` व्यवखितविकल्यो वा कातौयवचनाद्धवेत्‌ । ११३ ॥ यन्तुपक्घप्तसोमः सन्नाद्धौत हताशनम्‌ | स Fala सोमपूवेत्वमन्येषामिष्टिपुवेता ॥ ११४ ॥

व्यवस्थितेति ॥१९३॥

व्यवस्थां दग्रयति यस्ति । wea) दश्रपूणमासाभ्यामिष्टा- <न्येन यजेत Hea वोपक्ु्तसोम इति कात्यायनवचनात्‌ सोमेष्टि- yaaa व्यवसितो विकल्यः |

aaa विधिरलोक्तप्रकारमाद |

विधिरलोक्तमन्याहग्‌ व्यवसितविकल्पनम्‌* | चिपृरुषमविच्छिन्नो यस्य सोमकतुभवेत्‌ ॥ ११५ ॥ तस्व स्यात्‌ सोमपूवंत्वमन्येषामिषपूवेता |

विधति । अन्यादृक्‌ अन्यदेव ॥११४।१९१५॥

जेमिन्यक्तविषयमा ह | fat सोमेष्टपवैत्वे विकल्य प्राह जेमिनिः ॥ ११६ ॥ राजादे रि्टिपुवेत्वपश्चमेव नियच्छति |

विप्रेति | तुल्यविकन्पो व्यवसितो ज्राह्मणानामेवेति भावः॥ geal

* fanfuaa, - इति ae Waa पाठः |

== विकाण्डमण्डनम्‌ |

इष्टनित्ये्टिरित्यादिना रतद भपूणंमासस्याङतदभेषू्ंमासस्य च सोमेऽधिकारसुक्ताऽधुनाऽदौ agate tari एुनरत्‌- खृष्टमालभेतेति श्रूयते, तचाधिकारिणएमाद |

पिता पितामहो वाऽपि सोमं यस्य न पौतवान्‌ ॥११७॥ grad पुनरुत्खष्टमालभेत पशुं हि a | पितेति । सोमयागेन नेष्टवानित्ययैः । वाशब्दः ससु चयाथः |

दिपुरुषासोमपौयिन इति वचनात्‌ ॥९१९.७॥ eqgemee सयं वच्छति । देवताद्रयलकित taza:

agar उच्यते | दिुरूषासोमपोथिन दति वचने देधा विम्रतिपत्तिमाह | ag मौमांसकाः प्राह्यान्निका अपि केचन ॥११८॥ तस्य नेष्टः पशुः कैश्चित्‌ पिता यस्य न सोमपः * । एवमिति । तच Winget मौमांसकाभिमतः । कतिपय

याज्निकाभिमतञ्च ॥१९८॥ दवितीयं पचमाद। wala केचित्‌ या्जिकरुच्यत इति We

तच सम्मतिमाह |

पितयैसलोमपौचेऽपि सोमपञेत्‌ पितामहः ॥ ११९ ॥ तचैदद्रा्नो न ARAM भारदाजौयभाष्यतः |

= त्वसोमपः, ~ इति ae पुस्तके पाठः |

प्रथमकाणडम्‌ | eu

पितरौति॥१९१९॥

एवं पितामहे सोमपे पित्य॑सोमयाजिनि प्राय्चित्तपशनै भवतोत्यक्तं भाग्ये ।

सख चायं agaral क्ागोवेति सन्देहे सिद्धान्तमेवाद | चोदकानुग्र दाचायं पशुग्छागोऽवगम्यते ॥ १२० Ul पुनरुत्रष्टवाच्यो fe वादोत्‌सष्टः पुनवेहन्‌ | alata सम्भवत्येतद हत्येव हिमाचले १२१ ॥

चोदकेति । चोदको विध्यन्तः । सवेषां हि प्रतिरग्नोषोमौयः । सच छागएवान्नातः, छागस्य हविष इत्यादिना । च्रचापि सामा- न्यपश्गब्देनो पान्तः weer एव भविच्यति । एवं सति चोदका- नुग्रहः ॥१२०॥

न चास्य gaaqeead न समख्मवतोति वाच्यम्‌ a: पू वादितोदौ्व्यद्‌त्‌खृष्टः gay wae: स न पुनर्वाहितः, स पुनरू- तृद्ष्टगन्दा्े दूति । aaa कागेऽपि सम्भवति । दिमाचलादि- Sh तेव वादकलवात्‌ ॥१२९१॥

एकदे भरिमतसुत्‌ चिष्य दूषयति | पुनरत्ष्टष्टगोष्टग इति गव्यमितौरितम्‌ * | खे गोजातिनियतं पुनरुत्खटृष्ट शब्दनम्‌ ॥ १२२ ॥

पुनरिति । पुनरूत्‌ ृष्टोगोष्टगः† दति शाखान्तरे शरूयते ]

* गव्या इतौरितम्‌, - इति we पुस्तके पाटः । † qaaqes गोग्टगः, - इति क° एस्तके पाठः | ति 9

[3 चिकाण्डमग्डनम्‌ |

खतरे तु पुनरतृ्ष्टमाचम्‌ । तच सामान्यस्य विगरेषोपरसंहार- न्यायेन पुनरुतृष्टब्दोऽपि गोजातौ नियत दति ॥१२९॥

ननु कुचचित्‌ सामान्यत एव श्रयते श्रतोविकण्योऽस्िति चेदत- we! तथाऽप्यन्येऽपि तच्छब्दवाच्याः ATSTAT ATA? * | Tay: पुनरुतरूष्टोऽ्नौषोमौयो भवेदिति ॥ १२२॥ पुनरुतरृष्टशब्दार्थो गोशब्देन विश्रेषितः | तेनागौरिति | बुध्येत पुनरुत्‌खृष्टशब्दभाक्‌॥ १२४ ॥

तथापौति । शाखान्तरे अवणादन्येऽपि सामान्येन शरुताः युन- WTI | तच्छब्दो गोजा ति शब्दः । शाखान्तरोयवचनमाद | गोपश्रिति । विशेषितः अर्नेयचतुर्धाकरणन्यायेन। दूषयति | तेनेति । तेन आखान्तरस्येन ॥१२२।१२४॥ तस्मःद्न्यपरेणापि वाक्येनोक्तम संशयम्‌ | गावन्येषु † च सामान्यं पुनस्त खृष्टशब्दनम्‌॥ १२५॥

अन्यपरेणापि गो पद्रुपरेणपि वाक्येन पुनरत्‌ छषटगब्दोगोषु गेषु च सामान्येनाभिधानतां wa इत्यसंग्रयम्‌ |

तथाच पुनरत्‌षृष्टशब्देन क्ागोऽपि बुद्धिगोचरो भवति॥१५२९१५॥

एवं च सति श्रजएव ग्राह्यो नेतरः । तच डतु चतुष्टयमा₹ ।

,% शाखान्तरे श्रुतेः, - इति क° Tea पाठः | + तेन गौरिति, — इति we me पुस्तकयोः पाठः | At इत्यमेव सर्वच । गवान्येषु, - इति तु समोचौनं प्रतिभाति ।

प्रथमक्षाग्डम्‌ | ६9

वाच्यत्वस्याविशिष्टत्वाद्ोदकाल्लोकगदंणात्‌ | कलौ युगे तु गोयागनिषेधाच्च भवेदजः ॥ १२६ ॥ वाच्यलादिति * । शन्दस्यास्य यौ गिकलेनोभयचा विशिष्टलात्‌ | गेषं We ॥१२६॥ उपसंदरति | पुनरुत्रृष्टशन्दार्थग्डाग रव भवेदिह | BAA भरदाजः सुस्पष्टमिदमत्रवौत्‌ ॥ १२७॥ पुनरिति। स्मतिमाद। खेति ॥१२७॥ afaaae लौ गाक्िमतमार। wad पुनरत खष्टं जेश्साध्यं पुनमुनिः। लोगाकिरिनुतरूृष्टास्यं पश्ुमोपदिष्टवान्‌ ॥१२८॥ त्यक्गेति । इमं पुनरत्‌रष्टग्नन्दम्‌ । क्तेशसाध्यभिति weft कम्‌॥१२८॥ । पारिभाषिकमनुत्‌ख्ष्टशन्दा्माद। यमयोः पुरो जातः * सोऽतुत्रष्टोऽभिधौयते | स सर्ववाविशिष्टत्वात्‌ दागेऽपि न विरोत्स्यते ॥ १२९॥ यमयोरिति । यत्र गोपश्रिव्युक्ं तत्मंसायेमर्थवाद वचनम्‌ ॥ vee हिः प्त पाठः Beas | † एरा जातः, ~ इति we पुस्तके पाठः | ६

3 चिकाण्डमण्डनम्‌ |

सोमाधिकारदेतुत्वात्‌ * सोमात्पू्वेच पर्वणि | पशुरेव विधातव्य इति ककंस्य सम्मतिः॥ १३० ॥

स चायं पष्टः सोमाधिकारायैमुपदिष्टः। तस्मात्‌ सोमा्ूर्वैच सवैप्वफि arian) य दृश्येति श्रवणात्‌ । इति ककौपाष्यायः ॥ १३२०॥

बौधायनमतमाद | अग्नौपोमौयपशुना सवनोयेन वाऽप्ययम्‌ | पशुः समानतन्त्ः स्यादिति बोधायनाशयः ॥ १३१॥

श्र्नोषोमोयेति | स्यष्टम्‌ ॥९२१॥ भिन्नतन्त्ाश्रयेण मतदयमसुपन्यस्यति |

शृथक्तन्त्रत्वपकषेऽपि सोमात्पूवेमनन्तरम्‌ | ेद्राप्नोऽयं विधातव्य इत्यन्ये तु व्यवस्थिताः ॥ १२२ ॥

षयगिति | saat मोमानन्तर भित्य्ैः | तथाच विकन्यः । स च व्यवस्थित एव । न ater: । व्यवस्थिताः व्यवस्थां प्राप्ताः | सा चेवं बोध्या ।

श्रमोमाधानिनः सोमात्पूवेम्‌ | सोमाधानिनस्वनन्तरम्‌ | श्रा- धानानन्तरं होमादिकरणेन सोमाधानं व्याहन्येत । तस्नालोमान- न्तरमेवेत्याग्रयः। wag स्वेषां सोमात्पूवमेवाधिकारनिष्यत्िला- ary) श्रतए्व विधिर साधूक्तम्‌ ॥१२२९॥

* सोमाधिकारे हेतुत्वात्‌, ~ इति we पुस्तके पाठः |

प्रथमकाग्डम्‌ | ge

दौ््नाद्वण्छनिभिन्तवां नेभिन्तिकपश्वालमनान्तर माद ।

योऽसौ दु््राह्मणः सोमं पिपासति स आदितः। आलमेताश्छिनं भूम्ललामं छागलं पशुम्‌ ॥ १२३३ ॥

य दति । श्रसौ वच्छमाणलच्षणो यो gatget दौ्ाह्मणग॒- णयुक्तः सन्‌ सोमपानं कनतुमिच्छति । स श्रादितः, wet दृत्यादितः । प्रथमप्रयोग इत्यथैः । न प्रतिप्रयोगम्‌ । स श्रश्चिनौ देवता यस्येत्याधिनम्‌ yaaa धूम्रलो feast कागलं ST wea ्रालमेत । द्र्देवतोपदेशादाञ्चिनः THAT: au दति चोदना ॥२९२२॥

तल्क्षणमा द | वेदोवेदिश्च विच्छिनावुभौ यस्य frase | दुत्ाह्मणः स fava: पुनभरतनयोऽपि च ॥ १२४ ॥

वेद ofa) स्यष्टम्‌ । लक्तणान्तरमाद | पुनर््॑रिति । पुन- dave: पौनर्भवः । युनश्वैलचणम्‌* । उभयविधोऽपि द्रह्मणः श्राश्चिनपप्रसयागं wat सोमं कुर्यात्‌ | yam tary दिपुरुष- सोमापौयिलनिरासार्थेम्‌ | दितौयो † दौर््ाह्मण्छनिर सनाम्‌ दति) निमित्तमेदानैमित्तिकभेदः ॥१२४॥

* खतावन्माचमेव क० Ge पुस्तकयोः | we UM तु रुतदनन्तर किचित्‌ स्थानं aE वर्त॑ते । एन भूलच्तगं wat S44, - gad पाठोऽच्र सम्भाव्यते |

† दितौया, - इति we We पुस्तकयोः पाठः |

„^ ० चिकाण्डमख्डनम्‌ |

agin निमित्तमेद दति तच्च पूरवेपक्यति। न सोमं पौतवान्‌ यस्य पिता वाऽपि पितामहः | दुर््ह्मणं समा चष्टे ककंः शाखान्तर श्रुतेः ॥ १२५ ॥

न सोममिति । दिपुरुषासोमपोयिलमपि दौर््ाह्मणप्रयोजक- मिति भावः nq al aaa सम्मतिं द्‌ ग्ंयति।

TRAM aa मन्त्त्राद्मणभाष्यकत्‌ | प्तेऽसिन्नाश्िनैन्द्राप्नौ यद्यप्येक निमित्तकौ ॥ १३६ ॥ तथाप्यदृष्टकार्यत्वात्तयो रिष्टः समु चयः |

पचमिति। एतं कक क्रपचम्‌ । मन्तत्राद्यमएभाव्यरृत्‌ रामा- Wet |

पूवैपचचसुपसंहरति |

पच्च दति । निमित्तमेदाभावादेकमेव नैमित्तिकं स्यादिति ॥ gaan

सिद्धान्तमाद |

auratfa 1 श्रदृष्टर्थानां समुद्धय इति न्यायात्‌ । तदुक्त काल्यायनमो मांसायाम्‌ । प्रायश्चित्तेषु -दोषनाशरादित्यादि । एक- देश्रिमतमाइ | 4

wae सोमविच्छेदे केचिदैनराग्रमतुवन्‌ ॥ १३७॥ बधाणां सततं सोमे लते agatha |

प्रथमकाण्डम्‌ | ७

एकस्येति। एकस्य पितुः पितामहस्य वा श्रसोमपोयिले रेद्राग्न- एव एकः पश्ुभेवतोति ॥१२७॥

याणां पिचादौनां श्रविच्छेदेन श्रषोमपोयिले तु पश्यं भवतौति केषाञ्चिन्मतम्‌ । भिन्नतन््रतवपक्ेऽपि एतयोः समान- तन्त्तेबेत्याद |

तयोः समानतन््रत्वं नानातन्तनत्वमेव वा ॥ १३८ ॥ समानतन्त्रपश्लेऽपि चैनद्रा्ः प्रथमो भवेत्‌।

रकाद श्िनितन्त्त्वं भवेत्पशुग णत्वतः ॥ १३९ ॥ किन्त्वेतावान्विेषोऽच aga दित्वमुद्ते |

तयोरिति । तयोः पूर्वाक्रयोः । समानतन््तायां देतु, पष्- गणत्वतः। पश्चेकाद शिन्यां सिद्धान्तितलात्‌ ॥१२८॥१३२९॥

पश्चेकाद शिन्यपेचेया विशेषमाह |

fafafa । as बह्वचनान्तप्रयो गस्तच ददितेनो हः | सोऽपि gaat समवेतार्थानां दृष्टार्थानां सुख्यार्थानां यजुमंन्त्राणाजेव । एवं पिता पितामदहोवाऽपौत्यादिगरन्येन चौणंदौ्राह्मणटपरिहारप्राय- अवित्त एवाधिकारौ भवतौति प्रतिज्ञातं भवतोति ।

श्रपुनाऽशौ चादिदोषरद्ित एव सोमेच्याऽधिकारौ भवतोति ज्ञापनायोपक्रामति | रजोदोषे समुत्पन्ने तके खतकेऽपि वा ॥ १४० ॥ नित्यं नैमित्तिकं कुर्यात्‌ काम्यं कम॑ * न किञ्चन ।

-- ~

* काम्यकम्भ, - इति क ० पुस्तके पाठः |

92 चिकाण्डमण्डनम्‌ |

आधानं पुनराधानं * पशुः सौचरामणौ तथा ॥ १४१॥ चातुर्मास्यानि सोमश्च तथेवाय्यणक्रिया | अकाम्यत्वेऽपि नैतेषां खतकादावनुष्ठितिः ॥ १४२ ॥ रजोदोष इति । रजोरूपोदोषः। दम्पत्योस्तल्याधिकारस्य पूरव सिद्धान्तितलात्‌ तस्याः tage सति किमपि कमे न स्यात्त याऽगनौचेऽपोत्येकदे गरिमतं दूषयति। नित्यमिति । यद्‌ करणे प्रत्यवायस्तन्नित्यं श्रग्निोचदोमादि |

भवति चास्य नियतनैमित्तिकलानित्यलव्यवदहारः | निमित्ताल्नाय- ते यत्‌, aafafaa चामवत्यादि। afazafa नित्यलच्णाक्रान्त- त्वाजनित्यभिति चेत्‌। न । न हि चामवत्यादि निमित्ताभावेऽकरणेन yaad जनयति । निमित्तान्तरं प्राप्तौ नैमित्तिकपदावरद्धलान fread | तथाचानयोयावच्छक्यन्यायो पषटम्भकलेन कन्तवयतासिद्धौ काम्ये तु सगुणस्यैव फलसमपैकलात्पत्यादिकटेकधर्मलोपेन फल्ग॒लान्न म्रहृत्तिरिष्टेति भावः । ननु तरद्याधानमपि रजोदोषादौ विधेयं स्यादित्याशङ्गां निराकरोति । श्राघानमिति। तचाघानं नित्यमिति याज्ञिका मौमांसकेकदेग्िनञ्च । खामिमतं च। पुनराधेयस्य नेमि- fanaa प्रा्निः, अन्येषान्तु नित्यसंप्यावेन arf) श्रकाम्यलेऽपोति नित्यनेमिन्तिकले यथासं † ज्ञेयम्‌ ue gongs vies ei

0 — ईति Ge पुस्तके प्राठः |

† यथासंजञ, - इति क° पुस्तके पाठः। | घ पुस्तकयोः पाठ खव

“तु मूले निवेशरितः। मम तु, निव्नेमित्तिकत्वं यथासं जेयम्‌, - इति पाठः प्रतिभाति ।

परथमकराग्डम्‌ | 93

भारम्भोवरणं यज्ञे, श्रारम्भातिक्रमोदोषश्चासमाप्तौ स्यात्‌ न स्यादिति fae’ ष्वकर्म॑साधारणमनुवदति |

परकान्ते्पि चैतेषु सतकादिसमुद्धवे | करतव्यान्यपि चैतानि वारि तान्यग्यश्रेषतः | १४३ ॥

maria) अरगेषतः श्रगेषाणि नित्यनेमित्तिककाम्यानि ।

वारितानि कर्तव्यतानिषिद्धानि। पूर्वमिति ie: तत्रायाधान- गतो विगेषोवच्छते ॥१९४२॥

श्रधुना पातित्यादिदोषरदितचमग्यधिकारितावच्छेदक मित्याह ॥

पतितो नैव कुवीत शस्तौयं कम किञ्चन । प्रारब्यमपि सन्जद्यादन्तरा पतितो भवेत्‌ ॥ १४४ ॥

पतित sft स॒ च प्रायञ्धित्तानरः मायञचित्तानिच्छुञेति दिविधः। अन्यः oat लौ किककर्मवयुदा साथै, श्रास्तोयमिति। ननु wants द्रत्यादिना तस्यापि प्रक्रान्ताधिकारः Fam ofa wand निराकरोति । प्रारग्धमिति । म्रकतिस्छेन med छते ae पातित्यनिभिक्ते ततैव कमसमा्षिनं तु तदुत्तरं करणमिति भावः ॥१४४॥

न चेतत्सत्यभाषणस्यापि गरास्तोयतेन निषेधः स्यादित्याग््ध निराकरोति ।

अदिजेघेव योधर्मो धर्मः साधारणोऽपि वा। सत्यं वक्तव्यमित्यादिः पतितोऽपि समाचरेत्‌ ॥ १४५ ॥

10

X

७8 चिकाण्डमण्डनम्‌ |

afsafafa । चवणिंकव्यतिरेकेण योधमौऽसाधारणए उक्तो- मन्वादिभिरिति गेषः। प्रद्चिएणदिरूपः। श्रपि वा दिजादिज- साधारण्येन ated: सत्यवदन्तानाचमनरूपस्तं कुर्यादिवेत्ययंः ॥ १४१५॥

ननु पतितस्य श्रास्तौयक्मनिषेधात्‌ कयमश्वजेधावम्टयच्वातः शरध्येदित्यश्वमेधेऽधिकार इत्या गर्ा द |

खश्रसेधादिके यन्ते महापातकनाशने | पतितस्याधिकारोऽस्मिन्‌ प्रत्युतानुगुणो भवेत्‌ ॥ १४६ ॥

aqaafa । आदिपदाद््ात्यस्तोमादिः । Suri fave ~ ) महापातकेति । श्रधिकारोऽस्तोति किं वक्तयम्‌ । yea न्यदत्या दिपापचयकामनाया wage: भायञ्चित्ताुकल्प एव मवेत्‌ | उपदेशात्‌ ॥९४६॥

अथ श्रूयते । न ब्राह्मणं न्यात्‌, न कलनं भच्येत्‌ | tafe fatwa पतितेन पालनोया न वेति सन्देहे पूर्वीक्ताधिकारन्या- येन न पालनोया इति yard निराकरोति |

पतितोऽपि निषिद्धानां वजंनेऽधिक्ृतो भवेत्‌ | AGHA तेनान्या AGA न युज्यते ॥ १४७ ॥

पतितेति । ब्रह्प्रस्य ब्रद्मदत्याभ्यासे प्रायचित्तविग्रेषान्राना-

feat: ua sel ननु च gaiq पतितत्रतमिल्यादिकेन यस्य पतितातिदे्ोऽस्ति

प्रथमकाणम्‌ | Ov

तस्य पूर्ौक्तन्यायेनानधिकारिता धमां तिदेशाद्धवति न वेति सन्देहे भिद्धान्तमाह | पतितत्वातिरैभेषु नाऽधिक्रारो विनश्चति | निष्कुतिद्येतिदेश्याऽच न क्मनधिकारिता ॥ १४८ ॥ पतितेति । स पतितवद्धवेदित्यादिवाक्येः पातित्यातिदेश्- wa नाधिकार विघातः । न चातिदेगोय्ैः। wafgurifata भावः ॥१४२८॥ पतितस्य प्रसङ्गो पजो विविषयमाद | पतितस्य प्रसङ्गेन * बन्धुपा तित्यदेतुकम्‌। विञ्चेषमभिधास्यामः क्मेभेदेषु केषुचित्‌ ॥ १४९ ॥ पतितस्येति । मसङ्गेनेति । प्रसङ्गसङ्गतयेत्ययः | बन्धुशब्देन सपि- ष्डाबान्धवाञ्च ॥९४९॥ aad fama) gage च प्रयति पितापु्रौयामिति। ज्यो- तिष्टोमादिकमविगरेषे श्रूयते । तेच संश्रयः | पि्रादौनां पतिते सुन्र्मण्धानामयदः कन्तेयो न वेति aes पित्रादौनां ग्रास्लोय- कर्मसन्नन्धाभावात्‌ कत्तव्य दति yard निराकरोति | पितु नाम निर्देश्यं महापातकदोषिणः। आवेदनादिकारयेषु किन्तु तत्परभाविनाम्‌ ॥ १५०॥

* परतितत्वप्रसङ्गेन, - इति aaa एस्तकेष पाठः । टौकासम्मतपाठस्तु मूले निवेशितः | : † faarafaaifafa, - इति क° पुस्तक पाठः | ५

Ee i

पित्रिति। ननु इारलोपाल्लोपः स्यादित्यत Te! fafafa | परभाविनः पितामहादयः चयः तेषां नामनिर्दै्रः। श्रावेदनं सुब्रह्मण्या शंसनम्‌ | त्रदिपदान्नान्दोौखाद्धादौ ॥१५०॥

-पिहपितामदयोः पतितत निणेयमाद | पितामहपुरोगानां चयाणां नाम निर्दिंभेत्‌ | पितामहोऽपि दृष्टश्चेत्‌ प्रपिताम esa: ॥ १५१ ॥

पितामह दति | Wea ॥१५१॥

चयाणामपि सन्ततं + qua नियमा ।

निदेटयास्त्रयोमन्यौस्तस्मिन्रपि विद्‌ षिते। प्रपितामडहपिचाद्यास््रयोवाच्या यथाक्रमम्‌ ॥ १५२ ॥ प्रपितामडहेति । . प्रपितामदपिता प्रपितामदपितामह दत्या-

दिनिर्देशः काय इत्यर्थः । इदञ्चोपलचषम्‌ । एवं चतुर्णमपि qua प्रपिता मदपितामडेत्यायुन्नेयम्‌ ॥१५२॥

quan: कथित्तदजं' पूवैपञ्चिमन्‌ | चौनेव निर्दिभेन्म्यान्‌ किं त्वचैतदि शिष्यते ॥ १५३ ॥

पुरुषच्रमध्ये मध्यमः पितामहो Zea वजेयिला ysafyat- sae: | पित्रादित्रयाणं qua प्रपितामहपिवरादयुपादाने च तत्रापि मभ्यमदष्ते पव॑पञ्चिमयोरेव fate: कायैः । एतद

sy = ॐ * सततं, - इति He पुस्तकं पाठः |

पथमकाण्डम्‌ | ७७

कश्चिदिति पूर्वपञचिमानित्यत्र बह्वचनान्तलञ्च । ननु निर्देशस्त- याणां शरूयते तत्‌ कथमुच्यते प्रवैपञ्चिमानिति पवैपचसुद्धावयति | चरौनिति । श्रूयत दति ta: । सिद्धान्तयति | किन्तिति । रच इयोरेव नामग्रह दति विग्रेषशास्रेण सामान्यस्य बाधादित्याश्यः॥ १५२॥

सुन्रह्मण्याङ्ाने श्रूयते । ्रसुकस्य gat यजेत दति। तच ana: | पिचरादौनां दुष्टले पुत्रादिपदनिर्दभो नाच्नावा। aa. सिद्ान्तमाद।

येषां केषाच्चिन्मर्त्यानां नामान्यध्वयुरादिशेत्‌ | तेषां yaa पौषश्च नत्तेत्यादिश्यते पतिः ॥ १५४ ॥

येषामिति । येषामदृष्टानां * प्रपितामदादौनां नामानि कथ येत्‌ तेषामेवायं यष्टा पुत्रादिनोक्लेष्यः ॥१५४॥ ननु कथमस्य तेषां पु्रवादौत्यत्राद |

faataerfefaaa पिचाद्वियभावना। अन्यादपि सम्बन्धे निर्देशस्त्वेवमेव दि ॥ १५५ ॥

पितामदादौति) ये नामय्रहयोग्याः तेषां पित्रादिभावेना कार्या। यद्यपि नेव † सम्बन्धः, तयाप्ेवमेव निदं भो वचनात्‌ ॥१५५॥ मातादिच्ये श्रतिदे ग्रामाद्‌ |

* येषां दु्धानां, - इति we पुस्तके पाठः | † इत्यमेव पाठः सर्व्व | नेवं, ¬ इति तु पाठः Bala: प्रतिभाति |

५

3 चिकाण्डमण्डनम्‌ |

माचादौनाभिदं स्तरौणां योजनौयमशेषतः। निर्देश्त्यागयो नमनो * मद्ापातकसम्भवे ॥ १५६ ॥ मात्रादौनामिति। ददं पूौक्तलचणम्‌ । नान्नो निदँगस््ाग- खानयो निंणेये योजनौयम्‌ ॥१५६॥ aya दत्तक निणयमाद | यज्ञमानस्य यस्य दौ पितरौ वा पितामहौ | पितुः पितामहौ तस्य निदिंभेदंश्योनेरान्‌ ॥ १५७ ॥ यजमानेति | यस्य यजमानस्य याणां मधये यः कश्चन दत्तको- भवेत्‌, तस्य यजमानस्योभौ वंशौ निरं्व्यौ ue won मात्रादिवंगे तत्‌सत्पौनामय्ञेखो भवतोत्या द | निदेश्यानाञ्च योषाणां सपत्योऽच भवन्ति चेत्‌ | तासामपि समस्तानां नामनिर्देश इष्यते ॥ १५८ ॥ निरदैश्वनामिति ॥१५८॥ अय युचनामनिर्देगे निणेयमाद | रसा रव Yat ये महापातकवर्जिताः | तेषां नाम बरहौतव्यं सुब्रह्मणयादिकम॑सु ॥ १५९ ॥ sive इति । खपत्यां खस्मात्‌ जाता भओ्रौरसाः। तेषामपि ufana न निर्देशाः अन्यथा निर्देश्याः care) महदापातकेति ॥

१ aS all ihe

* fatuarsatatat, — इति me पुस्तके पाठान्तरम्‌ | निदशर्यागयो- atat, - इति me घर एक्तकयोः पाठः |

प्रथमकाण्डम्‌ | oe श्रौरसग्रहादेव सिद्धऽधं स्यषटा्यमाद * ।

पाणं कछषेचजादौनां साधूनामपि नेष्यते । तथेव भाठपुचाणां पुचिकासन्ततेरपि॥ १६० ॥

एु्राणमिति । श्रौरसपुत्राणामिव श्रादपु्राणमपि स्यादि- त्याह । तथेवेति । श्रषिग्ब्दात्‌ कन्यापत्यानामपि च्रौरस्वन्नि- दग cat ue gol

amarate श्रपत्यलात्‌ स्यादत sre)

जौवतामेवापत्यानां यथाज्येष्ठं प्रकौर्तितम्‌ | स्तोप्रजानामधेयच्च पुंवदेव WAIT ॥ १६१ ॥

जोतामिति। क्रममाह । यचान्यष्ठमिति। स्तो परनाखपि aya यथाज्येष्ठक्रमातिदे शायंमाह । स्तोप्रजेति। wT | श्रसुकस्य मपषितामहो यजत दूति नघृनामनिरदेगः ॥१६१॥

तेषामघयपत्यश्चेत्‌ यथायोगं यथास्वं निर्देषो भवतीत्याह ।

नप्चादौनामपत्यानि यदि जातानि कानिचित्‌ | तेषामपि समस्तानां नामधेयं विनिर्दिशेत्‌ ॥ १६२ ॥

नघ्ादौनामिति | मायोऽसम्भवाद्‌ यरौतयुक्तम्‌ ॥९६२॥

* quarry, ~ इति we पुस्तक पाठः |

† eres, - इति कण पुस्तके पाठः |

(= ० चिकाग्डमण्डनम्‌ |

जनिख्यमाणापत्यानां नाक्नाऽलुकौन्तेनं न सम्धवतोति डहेतुदगेन- पुरःसरमाह | जनिष्यमाणापत्यानामिदानौं नाम वजंयेत्‌ | जनिष्यमाणशब्देनैवेष्टं सम्बन्धक त्त नम्‌ | १६३ ॥

जनिय्यमारेति। नामदे शं विना केवलं जनिव्यमाएग्ब्देन सम्ब- aida न कार्यम्‌ । कुतः । नामनिरदँगरस्यापि वाक्यावयवा- त्वात्‌ तच्ेदानौ मभावात्‌ । दादगरेऽदनि पिता नाम कुर्यादिति श्रुतेः ॥१९६२॥

गतं प्रसक्तानुप्रसक्तम्‌। श्रय ययोक्रदे श्र विगरेषवत्वमपि सोमेज्या- दिष्वधिकारितावच्छेदकमिति व्यतिरेकसुखेनाद | देश्दोषवशेनापि विनश्यत्यधिकारिता | ऋअज्गवङ्गकलिङ्गादौ म्बेन्छादिनिलये यथा * ॥ १६४ ॥

देशेति । सर्वाणि निमित्तान्तरा्ेव | तेनार्यावन्तादावपि ज्ञेच्छा- दिनिलये माधिकारः। श्रादिपद्‌ादन्तरिच्ानाच्छादनाद्यः॥ Resi 2

श्रय कालस्यापि अ्रधिकारितावच्छेदकलमिति व्यतिरेकमुखे- नाह) कालदोषोऽधिकारस्य हानिं वितनुते कचित्‌ |

मलमासे यथा सवैकालान्तरमलावहे । १६५ ॥

> * aut, ~ इति क Ge पुस्तकयोः प्राठः |

प्रथमकाग्डम्‌ | ष्ट

कालदोष इत्यादिना । कालस्य दोषः सत्य्यधिकारे अरधि- कारहानिं कुर्ते | प्रारम्धकर्मणामगतिकानां च माधिकारविघात- षति सचयितुं कचिदिति। दोषं दिङ्‌मातचरसुदादरति। मलमा- सेति nea un

तक्लच्षणमा द | सर्यसङ्गान्तिरहितो मलमासोऽभिधौयते | तच्ानन्यगतिं नित्यां ^ कुर्यान्ेमित्तिकौ fran १६६॥ काम्यन्तु यागद्ोमादि न तचष्टं कथञ्चन | नित्याऽपि तच नैवष्टा क्रिया गत्यन्तरे सति ॥ १६७ ॥

खथंति । ua कविदुकं॑ततूप्रपञ्चाथैमाद । तवेति । तच मलमासे श्रनन्यगतिकं नित्यं नेमित्तिकं कुर्यात्‌ । काम्यन्तु नेव भवेत्‌ | सर्वाङ्गो पसंदतस्यैव तस्य waa |

न्यायविद्म्तु । काम्येऽपि श्रनन्यगतिकलमिति विगेषयन्ति। श्रन्यथा देवान्मलमासे ठष्टिनिरोधे सखग्लानिभयात्कारोरीष्टिन स्यादिति ye ele esl

परिशेषात्‌ सिद्धा्थ॑मनुवदति | तरव न सोमेज्या वसन्तेपि मलिम्तुचे | नित्याऽप्येषा न तच स्यात्‌ सम्भवात्‌ शु द्वपवणः॥१६८॥ नित्येति † । श्रत एव कालदोषस्य सगतिकनित्यनेमित्तिक-

+ इत्यमेव पाठः wae । अतर्वेति, - इति तु भवितुस॒च्वितम्‌ |

IL ५

= चिकाण्डमरनम्‌ |

कर्मणामधिकारविघातदभेनादेव डहेतोः। गतिमेवाह । सम्वा- fafa uy esl सोमपद्‌स्यो पलच्तणत्वमा द | र्वमन्यानि कर्माणि नित्यान्यपि मलिन्तुचे | पश्चिज्याग्रयणाधानचातुमास्यादिकान्यपि ॥ १६९ ॥ न कार्याणि खकालस्य शुदधस्यापि च सम्भवात्‌। एवमिति | यत्र शएदधकालसम्भवोऽस्ि तानि सर्वाणि sared- व्यानि । तान्येवाद्‌ | ufafa 1 आदिपदात्‌ | सौचामण्वादि ॥९ ६९॥ श्न्यत्रापि अ्रसुमेव Bq सञ्चरन्ाद | महालयाष्टकोत्सगो पाकर्मा्पि कमं ATI १७० ॥ स्यष्टमासविशेषा.स्याचिडधितं वजंयेन्मले | उन्तरस्यापि मासस्य तत्सं्नस्येव सम्भवात्‌ ॥ १७१ ॥ मद्ालयेति | श्रादिपदाच्छरवणणकर्मादि । यत्‌ सखष्टमासविगरे- पेणाभिददितं awa वजेयेत्‌ | छत्तरमासि छृतश्चेत्‌ तत्नैव तं भवतोत्यभिप्रायः | wa: सग- तिलम्‌ ॥१९७०॥१९७१॥ एवमेव मासिकेष्वपोत्याद। प्रतिमासं मासिकानि कुर्वन्‌ प्राते मलिम्बुचे | मासिकं नैव gata कुर्यादु त्तरमासि तत्‌ ॥ १७२ ॥

प्रयमकाग्डम्‌ | =

प्रतिमासमिति ue een श्रगतिकान्याद |

wrateafaers च मासि are पिठक्रतुः | सन्या पञ्च महायन्ना देवताऽतिथिपूजनम्‌ ॥ १७३ ॥ प्रेते मात्यादिमारमभ्य* श्राद्गपिण्डोदकक्रिया | सपिण्डौकरणान्ताञ्च यथाकालमुपस्िताः ॥ १७४ ॥ Miers पिण्डदानच्च तर्पणम्‌ | यवत्रौहितिसैदहीमो जातकर्मादिकाः करियाः ॥ १७५॥ TRAIT सानं आ्रा्चदानजपादिकम्‌ |

र मधाचयोदशौश्राद्मित्यादौनि बह्ृन्यपि ॥ १७६ ॥ ्रत्युपश्थितहेतूनि सम्माप्तानि मलिन्तुचे। अनन्यगतिकत्वेन कन्तव्यान्यधिकेऽपि च † ॥१७७॥

पावेणेश्ादिना। पार्वणेष्टिदगपूणेमासौ । मासि श्राद्धं द aga | पिद्करतुः पिण्डपिदयन्ञः । प्रेते Rafat दादा- दारभ्य |

सपिष्डौकरणान्ताः, Aa मलमासात्‌ पूर्वमेव प्रस्ितस्य, जपादौनि तौधेनिभित्ता्येव। जातकर्म fester: चड़न्ताः। ATA

* इत्यमेव पाठः was | दाद्ादिमारभ्य, - इति तु पाठः टौकासम्मत- इति प्रतिभाति | + कततेवयमधिकेऽपि च,-इति क ° एस्तके पाठः|

८४ चिकाग्डमग्डनम्‌ |

दानादौनि यदणनिमित्तान्येव * । श्रादिपदादलभ्बयोगानि श्रौ दयक्तपिलाषष्ठोशरष्टतोनि, परतयुपल्िता प्ान्नाडेतवो निमित्तानि उप- रागादौनि येषां, एतादृशानि बहनि अधिकरेऽपि तानि कनतेव्यानि । एतेषामगतिलमेव हेतुरित्याइ । अनन्यगतिकेति । स्पष्टम्‌ ॥१७२॥ ॥१७४॥१७१५॥ १७ ९॥१७७॥ शआ्राब्दिकश्राद्धे विशेषमाह | आब्दिकं नाम यच्छ्राद्धं मलमासे न दुष्यति। मलमासप्रमौतानामन्येषासुत्तरच तु ॥ १७८ ॥ आ्आब्दिकमिति। अन्येषां प्रदधमासम्डतानाम्‌ । इदं प्रथमाब्दि- कातिरिक्रविषयम्‌ । तदुक्त WaT | “श्राग्दिकं Waa TAT तत्‌ कुँ त मलिम्लुचे । qaqa त॒ wae कुर्वत पुनराब्दिकम्‌” ॥ इति ॥ =| । पुनराव्दिकं दितौयादिवार्षिकं चयोदशे मासेऽतोते aqemufer † gaiq ॥१०८॥ अथाभ्युदयिक्ाद्धनिषेधव्या पारेणेतत्‌प्रयोजकानि कर्माणि न कार्याणौति लाघवायेमाद। न स्यादाभ्युदयश्राञ्ं विना जन्मनिमित्तकम्‌ | गर्भे anita त्ये नाधिमासं विवजेयेत्‌ ॥ १७९ ॥ नृ स्ठादिति। निषेधस्य प्रािपूवैकलात्‌ धानि माङ्गच्यकार्याणि

* चूडान्तात्‌ घराक्तनादौनि, - इति we पुस्तके पाठः। Ot यमेव पाठः wats ।

[ यमकाण्डम्‌ | ५८५

ग्टदप्रवेश्रविवाहादोनि ततूप्रापकाणि, तानि न स्युरिति भावः। श्रगतिकनैमिन्तिकन्त॒ भवतोत्याह | विनेति । जन्मनिभित्तं पुच्रज- न्मयुक्तं weed, तद्जेयितला | न तु जातकरमाङ्ग, न सोग्यन्तौ- जातकर्मरत्यादिना कात्यायनेन * निषेधात्‌ । श्रगतिकतया प्राप्नानां गर्भाधानादिसंस्काराणणां ayaa way ag नेव बाधितुमिष्टम्‌। शरवाघेनो पपनत्तौ बाधायोगात्‌ | प्रधानं नौयमानमङ्गान्यपकर्षयतौ ति t न्यायाच्च । लौकिककमंणि गभकर्मणि च मलमासनिषेधोनासौ- are । गभ दरति । वाधुषिकं दद्धिकर्म । त्ये वेतनादौ ॥९७९॥ ददानो द्वौ दोमोगण्द्यकर्माणि पक्वादि्रश्तौनि च मले कार्या- ware | वषदङ्धारं विना होमा ये भवन्तीह केचन। ते सर्वे मलमासेऽपि aq” युक्ता इति श्रुतिः ॥ १८०॥ वषद्भारमिति। श्रगतिकनित्यवेन मरा्षिषिद्धावपि पुनर्वचनं WIE । न तु वषह्भारवद्यागनिषधाेम्‌ | शरुतिय्दहणं विख- ATT ॥१८०॥ नित्यानामपि प्रथमारम्भो मलमासे न भवतोत्याह | अआधानानन्तर पृशंमासौ चेन्मलमासगा | तस्यामारम्भणौयादौन FAA कदाचन Wt १८१ ॥

न तु जातकर्माङ्गं सोष्यन्तौमित्यादिना विहितजातकर्मांगतं - इति Re Be Fo THRY पाठः | † मङ्गान्यपक्षतोति, - इति so एत्तके पाठः | $

*

oy

ह चिकाण्डमण्डनम्‌ |

आधानेति । आरम्मणोया श्रनारम्भणौया । आदिशब्देन दभ॑ष्यंमासौ | aq प्रयोगपारिजाते गगंवचनम्‌ | “नामकम च दष्टं यथाकालं समाचरेत्‌ | अ्रतिपाते सति तयोः प्रशस्ते मासिपुण्छमे” * ईति ॥ तथापि याज्ञिकाः, Caza TIRANA चादिमम्‌ | अतिष्ठाः we gate मलमासे विसजेयेत्‌” ॥ तथा, “इपरागोऽधिमासख्च यदि प्रथमपवेणि | तथा afega पौषे नान्वारस्रएमि्यते ॥ गरुभागैवयोमेीव्ये चन्र खये तथा” | = इत्यादिसङ्गवाक्येभ्यः,-- तथा, नामकरणएप्रकरणे “ब्यतोपाते च agtat TET वेष्टतावपि | aig विना शभ नेव म्राघ्तकालेऽपि मानवः ॥ अमासद्का न्तिविश्चा दौ प्राप्कालेऽपि नाचरेत्‌” | इति गगेवचनाच ` मलास्ता्यवरद्धपौ णेमास्यां प्रयमपौणेमासं भालुति्न्ति । गगेवचनं पुनराधानविषयलेन नेयम्‌ | aqrg दं ष्टिरित्यपपाठ एव । नामकमे च लातेष्टिरिति कालाद दभरनात्‌। दभेपूेमासानोजानोदचिष्ण ्निपकमित्यस्ति देवयाज्निकभाययञ्च | तथाच, खतकण्एक्रास्तमला दि निमित्तवशाद्‌ aww wwe, — इति क ० THs पाठः |

५

परथमकाण्डम्‌ | ८७

दभेपूणेमासारम्भो त्क्ष खति श्राययणकाल श्रागते तदतिक्रमश्ङा- यामयं प्रकार इति। न च सङ्गनहवचनान्यालस्यादिनाऽतिक्रान्तार- afavarfa, प्रयमपर्वणोति प्रथमपदो पादानात्‌ | प्रयमपवेएश्चाल- स्यादिनाऽतिक्रान्तवासम्भवात्‌ ॥१९८१॥

श्रगतिकं नेभित्तिकमपि कुर्यादिति aga, ततो जातेष्टिरपि प्रसक्ता, तदपवादमाद |

नैमित्तिक्षपि जातेष्टिनं कर्तव्या मलिम्तुचे | ऊर्ध्वं पवेणि * कुर्वं रन्ाशौचंरजसौ विना ॥ १८२ ॥

जेमित्तिकौति । ऊध्व णएद्धमासौत्ययैः । एवं रजोदोषे दत्या- दिवाक्येन नेमित्तिकानुष्टानपराप्तौ तन्निषेधति । श्रागरौचेति । एतेनेत- दुक्तं भवति | ary पुरूषो पयातरूपा † जातिष्टिचामवत्यादयः ताः Re पर्वणि भवन्ति। याश्च कर्मोपयातरूपा { न्रातपत्यादयो- नेभित्तिक्यमस्तास्तत्कालं एएद्ध कालान्तरानाद्रेण ¢ मलमासे आ्राशौचे रजसि वा भवन्ति ie sell

मले काम्यं न भवतोद्युक्तम्‌ । तत्तारब्धकाम्यं भवतोत्याह |

प्रदत्तं मलमासात्‌ प्रग्‌यत्काम्यमसमापितम्‌ | चागते मलमासेऽपि तत्कत्तव्यमसं शयम्‌ ॥ १८३ ॥

* gguatu, - इति we पुस्तके पाठः |

† एरषोपपातरूपा, - इति So एस्तक्े पाठः |

{ कर्मो पपावरूपा, - इति go एस्तके पाठः |

इ शदकालानादरेण, - इति He We ध° एत्तकेषु पाठः |

= चिकाण्डमण्डनम्‌ |

परटृत्तमिति | स्पष्टम्‌ ॥९८२॥

सगतिकमप्याययणं सङ्कटे मलमासादौ कायैमित्याद | पुराणधान्यश्रन्यत्व were समुपस्िते | श्यामाकै्मलमासेऽपि छत्वाऽऽग्रयणमातुरः ॥ १८४ ॥ नवम्पक्ता यथाकालं ब्रौदयागरयणमा चरेत्‌ |

पुराणेति | उपलचणार्थमिदं त्रौ दिश्या माकपरम्‌ | न्यायतौ- ष्यात्‌ geil

प्रसङ्गादिदसुक्ता प्रह्ृतायेसु पसंहरति | हैवात्सोमेन AE प्रा्बसन्तान्त्यपवेणः । १८५ Ul fad wanna तच्चापि * मलदृषितम्‌ । तव सोममखो नैव कार्यानित्योऽपि सन्नयम्‌ ॥ १८६॥ यागलोपग्रसक्तावष्युदक्यादिमले यथा | |

देवादिति। दैवान्मानुषादा परतिबन्धादसन्तात्प्वणः प्राक्‌ सोमे- न नेष्टं अन््यपवं च मेलमासगचचेत्‌, TAG वसन्ताभावादगतिको- नित्योऽपि खन्‌ सोमो न भवति | किन्तु वसन्तं विनाऽप्युदगयने amid: | तचाप्यसम्भवेन लोपप्रसक्तावपि मलमासे न भवति WS I weasel

एतदेव दृष्टान्तेन दृढयति |

*“तथापि, - इति me ख ° एस्तकयोः पाठः |

† तथा, ~ इति we Be एस्तकयोः पाठः | ‘

= ॥ se

उदक्यादरौति | यथा पत्युदक्यादिकमधिकार विघातकं तथा मलोऽपोति भावः । श्रादिपदात्‌ खूतकादि । प्रकरणणर्थसु पसंहरति |

रवमुदेशतः सारमधि कारस्य भाषितम्‌ ॥ १८७॥ विचिन्त्य * कथयिष्यामि तत्तत्‌प्रकरणे स्फुटम्‌ |

एवमिति | cena: gia | सारं ्ुतिसम्मतं निष्कष्टगदतं बह्वाटिसम्मतप्रमेयं श्रधिकारस्य भाषितं निरूपितम्‌ | न्यनत्वश- इापरिहारायंमाद। विचिन्येति। स्फुटं विशदं विशेषा कारेणेत्य्ैः ॥

१८७॥

च्रधिकारप्रकरणएसमास्तिं frerauraa cafe

इति sttafet qatqarcqarcarfaatcaqa- चिकाण्डमण्डनभास्करमिश्रसोमयाजिकछतापस्तम्ब्च च- ध्वनिता्थकारिकासु सोमयागोपोद्‌घाते अधिकारि- निरूपणं ¡ समाप्तम्‌ ॥

द्तौीति। वादिनः परवेपचिणः। तेषां भङ्गुरत्वादिरूपेण T_T सुद्गरेति। खोक्तिभिः सिद्धान्तकयनदारा पूर्वपच-

* विचित्य,-इति कण पुस्तक पाठः | † afeag,—afa me पुस्तके पाठः | { सोमयाजिकछतौ अधिकारनिरूपगं,- इयेतावन्माच्ं ग ° एक्तक्े प्राठः ।

12

[ह ° चिकार्डमसख्डनम्‌ |

निराकरणेन सुद्गरत्वं कुटारल्चारोपितम्‌ | चौणएि च तानि काण्डानि द चिकाण्डानि |

दति भ्रौचिकाण्डमण्डनक्रारिकाविवरणे प्रयममधिकारिकाण्डं

समाप्तम्‌ ॥

दितोवज्ञाग्डम्‌ | ray

ओरगशेशाय नमः |

मिट

*शषष्टस्याभावत्तुच्यं द्रव्यं प्रतिनिधौयते | यावद्‌ यावल्सुसदशं तत्तदेव fe द्यते ॥ १॥ भ्काम्ये प्रतिनिधिरनास्ति नित्ये नैमित्तिके हि सः ।

।

आदितः पच्चदशकारिकाणां याख्या व्याख्यायुक्तपस्तकेषु नोपलभ्यते | + खकस्मिन्‌ व्याख्यायुक्तएस्तके मूलएस्तके च कारिकाः पच्यन्ते । खतासां Trea कालवशात्‌ प्रलोन इति सम्भाव्यते । अर्थावगतये मयेतासां afgar aren face लिख्यते |

कालदो षादिवददरव्याभावोऽप्यधिकारविघातको न वेति सन्देदापन- याय प्रतिनिधिप्रकरणमारभते | शिदस्येति | fase शास्तरविदितस्य व्यस्य अमावतोऽभावे | frome प्रतिनिध्युपादानहेतुत्वादा पच्च- म्यास्तसिल्‌ | न खलु free भावे प्रतिनिधिरुपादौयते । तुल्यभिव्य- चापि शिदसयेतयनुषञ्जनौयम्‌ । तथाच श्चुलन्व्यापचारे तल्यं RAAT प्रतिनिधातव्यमित्य्थः सिध्यति | तुल्यत्वस्य येन केनापि ww सम्भवा- दिश्रिनष्टि यावदिलुत्तरार्देन | सौसादृश्यस्य wean येन केनचित्‌ सादृश्येनापि प्रतिनिधिग्रहणं वच्यते । १॥

* सर्व्व्राविष्ेषेण प्रतिनिधिम्रहणे प्रापे विशेषमाह । क्ये स्ति । fe यस्मात्‌ निल नैमित्तिके च स प्रतिनिधिस्तस्मात्‌ काम्ये पतिनिधिरनास्ति। नित्यनैमित्तिकयोरकरणे प्र्यवायो पदेशात्‌ प्रतिनिधिनाऽपि . तयोः

ER चिकाण्डमर्डनम्‌ |

काम्येष्युपकमा दृ ध्वमन्ये प्रतिनिधिं विदुः ॥ २॥ *न स्यात्‌ प्रतिनिधिर्मन्त् देवेऽग्नौ* कर्मणौश्वरे |

न च प्रतिनिधिर्देश्कालयोरित्यथापरे ॥ ३ ॥ *नाभावस्य प्रतिनिधिरभावान्तरमिष्यते |

नापि प्रतिनिधातव्यं निषिज्खं वस्तु कुचचित्‌ ॥ ४॥ *श्रोचियाणामभोज्यं यत्‌ द्रव्यं हि तदशेषतः |

ard प्रतिनिधित्वेन दोमकार्येषु न कचित्‌॥ ५॥

* देवेऽपरौ, - इति me पुस्तक पाठः । ॥

करं, काम्यस्य त्वकरुणे परत्यवायाभावात्‌ श्चुतद्रयेगैव तदलुदानमिति भावः। मतान्तरमाह । काभ्येऽपौति। उपक्रमादारम्भात्‌ | Ge परतः। परारन्पकाम्यकम्भणोऽमि समापनस्यावण्यकत्वादारम्भात्‌ परतः शरुतनव्या- wart तत्रापि प्रतिनिधिरुपादेयः | नित्ये मित्तिकसमानन्यायत्वादित्या- श्रयः | तदिदं वाक्यं शरव्यप्रतिनिधिपरमित्यनुसन्धेयम्‌ | २॥ सत्ने्ाविशेषेय प्रतिनिधिप्राप्तौ वि्ेषमाद् | न स्यादिति | मन्त इषे wants: | देव इ्रादिः। अभनिराहवनोयादिः। कम्भ प्रयाजादि | fae खामो | uy offhand: | युक्ञयस्वत्र मी मांसाबद्ाध्या - यादवगन्तव्याः | विल्तरभयान्न प्रस्तूयन्ते | Tangata । देषः प्राचतीन- प्रवगात्वादिः। कालः सायमादिः। च्परे xfs gta मतान्तरे तयोः प्तिनिष्यभ्ववुन्ञानं दचयति । सायम।दिकालातिपातेऽपि गौण्काले सायं छोमादेः कर्गस्य तत्र तच्रोपदिषत्वादिति भावः॥ इ ॥

* aerate | सौसादृष्ये सत्यपि च्यभावान्तरमभावान्तरस्य न प्रति-

निधिः। स्यमन्यत्‌ ॥ 8 ॥ ^ उदारणार्यमाड । श्नोतियाणानिति | स्पष्टम्‌ ॥ ५॥

*

*सत्रेषु स्वामिनि प्रेते aqegmfasy |

दितौयकार्डम्‌ | श्‌

पुमान्‌ प्रतिनिधातव्यो नासौ स्वाम कथन्न ॥ ई ॥

*यदैकयजमानेऽपि पत्युः कम॑ ण्य शक्तता ।

ग्राद्योऽन्योगुणकर्माथं' नरः कात्यायनाश्यात्‌ ॥ ७ ॥

*सौवणौ कुशपतरौ वा पत्यभावेऽग्रिहोचिणः

*

८

*

पत्युः प्रतिनिधिं छत्वा पनौ नैवं समाचरेत्‌ ॥ ८ ॥

*

सौवगवुशपल्नी वा, — इति ग° yea पाठ

सचेष्विति | सत्राणि यागविश्नेषाः। तत्पदार्थास्तु सप्तद शरावरैः कर्ताः | तत्र afaifaq खामिनि पेते सति सप्तद शत्वसह्याप्रसिद्यर्थमपरः एमान्‌ परतिनिधातब्यः । इतरथा खल्वेकं काथं लुप्येत | eis तु कार्याणि सम्प्रयेरन्‌ | यच्च प्रतिनिडितः नासौ खामौ | खामौति फलस्य भोक्तारमाचच्तते | केवलं ऋत्विककम्भाधंमेव प्रतिनिधेयः इति भावः।६॥ यदेति | wat यजमानो यस्मिन्‌ तथाविधेऽपि यागे पुः खामिनो aa मानस्ेयेतत्‌ | कम्भगि सपरिकरेऽशक्तता तदनुानासामथ्यं यदा भवति, तदा गुणकर्म धमङ्कर्म्मानुानार्थमन्यो नरः प्रतिनिधयः | प्रधानन्तु व्यागमाचरं यजमान रुव कुर्यादिति भावः ॥ ७ ॥

सौवर्गीति। aretha पत्यपचारे पलौपरतिनिधितया सौवरगोँ'कुश- मयीं वा पल्नीमुपादायाभिद्दोचं कर्तव्यम्‌ । पत्यातु um प्रतिनिधि- मादाय न होतव्यम्‌ । पद्यः प्राधान्यात्‌ । प्रमाणाभावाच | पत्या प्रति-

निधिश चछन्दोगपरिणशिष्े का्यायनेनोपदिष्टः। यथा, ““ग्टतायामपि

मर्यायां कै(दकापरं न हि जेत्‌ । उपाधिनाऽपि तत्‌ कम्भ यावच्नौवं

समाचरेत्‌ । रामेऽपि त्वा, सौवर्णो" सौतां wat यश्खिनौम्‌ | ईजे

asistad: सह भ्राटभिस्यृतः "' इति p= i Re

| इः = ४ विकार्डमण्डनम्‌ |

स्यादशेपौगीमासेष्टौ चतुर्ण खत्विजां क्रिया | चत्वारश्चेन्न लभ्यन्ते चयः FIAT चेत्‌ ॥ ९ ॥ सम्भवन्ति न, कुर्यातां दावेवेष्टिं कथञ्चन | यदि दावपि न स्यातामेकेनाप्यृत्विजा सद ॥ १० ॥ यजमानः प्रयु्ीत तच्ानान्नातनिष्कुतिः। यदेकाकौ पतिः कुयीत्‌ स्यादौधायननिष्क्तिः॥११॥ *कत्विजासुक्तस्धो गुणा नाच्चेदसम्भवः | उपेष्यापि गुणान्‌ कामान्‌ सञ्धो पादान्मिष्यते॥१२॥ *पतितं वेदश्रन्यश्ेदिना सद्धा न TAA | तच agit विहायापि गुणिनामेव age ॥ १३ ॥

* दरशादौ यथोक्तसष्यानाग्टत्विजामसम्भवे यत्‌ कर्तव्यं तदा । स्याद त्यादि fafa: | Se ॥ १० ॥ १९ ॥

—— =. थ यत्र ऋत्विगतसह्योपादाने तदुक्तगुणानासुपसंगहो a भवति, गुणोपसं रहे वा सह्या, न wait, aa किं सह्यानुरोधेन गुणा शार wat अथवा qatar age ardent । श्रस्िन्‌ awa निरय are | ऋत्विनाभिति। काम्यन्ते इति कामास्तान्‌ | शुणविग्रेषगमिदम्‌ | तथा चोभयो पसं हारासम्भवे स्टयाऽऽदरः ॥ १२ ॥

* सद्यालुरोधेन गणोभेच्वावदोषोपादानमपि स्यादिवयाग्रङ्खायामाह | पतितमिति | पातित्यस्याधिकारविघातकलत्वाबेदन्यस्य च कर्ममा व्ा- मद्ैवासम्भवादिति भावः ॥ 48 I

दितौयकारडम्‌ | ey

*अतरव च सोमादौ षोडशत्विगसम्भवे । अस्पौयांसोऽपि तत्स्व कमं वर्यं तादृशम्‌ ॥ १४ ॥

भ्कौपौतकिभिराम्नातं कैश्चित्‌ छन्दोगवद्धचैः | तावतामेव सर्वाऽपि दश्िणा वरणानि च ॥ १५॥

weg विचायते । त्रौहिभिय॑जेत य्रैजञेत,- दति fata विहितेषुभयेषु मध्ये एकेन Desa ma कर्मणि तस्य नाग्र- दोषापदारादिके जाते पञ्चाद्‌यदि. areata प्राणन्ते, तदा किं वैकस्िकं द्रव्यान्तरं यवष्पञुपादेवसुत त्रौ दिषदृशमिति। तच सुख्यद्रये सति म्रतिनिध्युपाद्‌ानस्यायुक्तवाद्यवानासुपादाने प्रान सिद्धान्तमाइ |

द्रव्यं वैकस्यिकं किञ्चित्‌ यच सङ्कल्पितं भवेत्‌ | तद्भावे eee न तु वैकल्पिकान्तरम्‌ ॥ १६ ॥ द्रवयमिति। सदृगिति। Afeagd नौवारादि। नतु

* ~ = तदलाभ, — इति To eRe MIs: |

^ gawate | यतः सह्यानुरोधेनापि पतितादयो नोपादेयाः अतर्वे- व्यथः | तत्सत्यमिति षोड्ग्रतवैकसम्पाद्यं सन्न॑मिवयर्धः | १४ ॥

यदा त्वत्पौयांस wafer war कम्भ वु्व॑न्ति, तदा दच्तिगा quay तेषां सह्यानुसारेण भवति, उत तावतामेव wat दत्तिणा सर्व्वाणि च वरुगानोव्याकाङ्गायां नि्॑यमाह । कौषौतकिभिरिति | कौश्विदिति, तेषां कस्याचधिच्छाखायामिव्य्थः ॥ ९५ ॥

॥

वि चिकाण्डमण्डनम्‌ |

यवाः । तेन प्रारग्धप्रयोगस्य द्रयस्याभावे तत्दृग्रसुपादेयं नतु त्ैकल्िकमिति | यथार समा पनस्यो चितलात्‌ | द्रव्यान्तरे चोपचिते aut न स्यादिति॥१६॥

यदा पुनमुंख्यमलभ्यं मला प्रतिनिधिभ्ुपादात्‌ प्रखितेनान्तरा- मुख्यं लं तद्‌ प्रतिनिधेः सङच्ितलात्‌ मिथयासङ्कल्यदोषपरिदा- राय सुख्यमनादृत्य प्रतिनिधिरेवोपादेय दति aa सिद्धान्तयति।

सुखद्रश्यापचारे तत्मतिनिष्यभिसन्धिना* | WIAA सुख्याथैलामे ग्राह्यः स एव हि॥ १७॥

सुस्यद्रदयेति । श्रपचोरोऽलाभः | अअभिसन्धिः सङ्कल्पः । स सुख्याथेः । aga जञेमिनिना । “सुख्याधिगमे सुख्यमागमे fe तदभावातु-। मो० eme amo guge”—sfa! यथाशक्ति meat सन्पादयामोत्येवं mearifa एव सङ्कल्पः aaa नतु प्रतिनिधिखष््पं कथयितव्यम्‌ । तस्मात्‌ सुस्यप्रा्तौ सुख्यमे - वोपादेयम्‌ ॥१७॥

श्रथ यदाकद्‌ा वित्मतिनिधिना नियोजने ad Ia way तद्‌ा कृतमपि नियोजनं साहुष्वाय पुनः खदिरे कत्तेव्यमिति मन्वानस्योत्तरमाद |

उपान्ते यस्मिन्‌ कस्मिन्‌ वा सुखयेऽपचरिते सति | अन्यद्रव्यं सजातौयं विजातौयमथापि वा ॥ १८ ॥

सुस्यद्रव्यापचारे तु प्रतिनिध्यभिसन्धिना, - इति ग° एस्तकर पाठः |

| bindutika, (Text R ( 6.

90 li Prakeraya (Text, Vol. I, Fase. 1-6; Vol. II, Fase ( > 8 BIBLIOTHECA INDICA: Parva. (Text) Face, 1-5 16’ ene es a Prithiviraj Rasa, (Text. Part 1, Fasc 111 त 9 | = ~ 5 ना lish) Part IT, Pase, 1 i le Sad त | 911, OF PrrentaL Works Bri Fave. 4 I, Fa: 1- PUBLISHED BY THE Institutes of (Enelish = ATIC SOCIETY OF BENGAL 694 lie 7 nas 6

Text) Fuse

New Serms, No, 928, Snern *Taittereya Tandya Brahman: Tattva Cin

Vol. 11, ¥

tha Purina, (Text) Fase, 1- u Purana, (Text) Vol. I, ¥

Visnu Sirti, (Text) Fase Vivadaratnakara, (Text 7; Vrhanniradiya Purana, (‘Text

Vrhat

चिकाण्डमण्डनम्‌ | TRIKANDA-MANDANAM Pag-Sam Ti Si, Fase 1 @ 1)

Sher-Phyin, 1, Fase. 1-5

¢ by @ 1/ exch BHASKARA-MIQGRA, SOMA-YAJI aon ५ BEING 1 :

AN EXPOSITION OF THE SOMA-YAGA APHORISMS ‘Alomuimnimah, with Tndex, Tost Fase. 1-13 @ 6 OF APASTAMBA, Ay Magadan | 0. da

wir aw TARY ENTITLED VIVARANA A ue 1 mah, त EDITED BY Ditto MAHAMAHOPADHYAYA CANDRAKANTA T. ARKALANKARA, Arabic Fascicutus TI : CALCUTTA:

PRINTED AT THE BAPTIST MISSION

ae hkhei Sia (Til 1/ each

ANONYMOUS COMM

AND PUBLISHED BY THE

ASIATIC SOCIETY, 57, PARK STREET,

1898.

ह at of st

suppl

aa OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE

Asiatic Socrery or PENGAL,

No. 57, PARK STREET, CALCUTTA, AND ORTAINARLE FROM THE SOCIETY’S AGENTS, MESSRS. LUZAC & CO., 46, Great एड, Srreet, Lonnon, W.C., ano Mr. Orro Lerezic, Germany

Harrassowirz, Booxsenter,

{९९

BIBLIOTHECA INDICA. Sanskrit Series.

‘Advaita Brahma Siddhi, (Text) Fasc. 1-4 @ /6/ each Rs. 1 *Agni Purana, (‘Text) Fasc. 4-14 @ /6/ each a २ Aitaraya Aranyaka of the Re Véda, (Text) Fase, 1: 1 ‘Aitaréya Brihmana, Vol. I, Fase. 1-5 and Vol. II, Fase, 1-5 Vol. पा

Fasc. 1-5 Vol. IV, Fasc. 1-4 @ /6/ ष Anu Bhisyam, (Text) Fasc. 1-5 @ /6/ ench 1 ‘Aphorisms of 871 0 Astasabasrika Praj 2 Agvavaidyaka, (Text) Fasi 1 ‘Avadina Kalpalata, (8८

1-5 @1/ each < 0 *Bhimati, (116६1) Fase. 4-8 @ /6/ each 1 Brahma Sitra, (English) Fasc.1 0 Brhaddévati (Text) Faserl-4 @ /6/ each 1 Brhaddharma Purina, (116६1) Fase. 1-6 @ /6/ each 2

*Caturvarga Chintimani (Text) Vols. 11, 1-25; 111. Yart 1, Fase. 1-18 Part 11, Fasc. 1-10 @ /6/each = ^ र #Grauta 89 of Apastamba, (Text) Fase. 3-14 @ Ditto Agvalayana (Text) ltoll @/ * Ditto Latyiyana, (Text) Fase. 4-9 @ /6/ e र Ditto Cankhiy ‘ext) Vol. J, Fase. 1-7; Vol. 11, Fasc. 1-4, Vole II, Fase, 1-4 @ /6/ ench = ~" ९ Gri Bhashyam, (‘Text) Fasc. +8 @ /6) each Kala Madhava, (Text) Fase. 1-4 @ /6 Killa Viveka, Fase. 1 to 3 Katantra, (‘Tetx) Fase. 1-6 @ /12/ ex Katha Surit Sagara, | English) Pase, 1— Kirma Parana, (Text) Fase. 1-9 @ | *Lalito-Vistara, (Text) Fase. 4-6 @ 6) € Ditto (English) Fase. 1-3 @ Madana Parijita, (1८६१) Fase. 1-11 @ /6/ each... Manutika Saygraha, (Wext) Puse. 1-3 *Markandéya Purana, (Text) Fase. Mirkandéya Purana, (Hnglish) Fasc. 1-: *Mimarhsa Dargana, (Text) Pasc. 7-19 @ Narad: ti, (Text) Fasc. 1-3 @ /6 Nyayar A by (Text) Fase. 1-4 @ /6/ > A firukta, (Text); Vol. 111, Fase. 1-6; Vol IV 3. 1-8 @ /6/ each.. *Nitisira, or The Elements of Polity, By Kimandaki, (Sans.) Base. 3-3

4 त्व्म A ¢ oy ति र

८०५५६

+~ ९० © ^ +~ +~ +~ ७

~ +~ ५ ५

५ ~~ +^

~

४

am

HOWE mete

ro

Maghizi of Waqidi,

xt) Fase. 1-5 @ /6/ each 7 Re. 1 Muntakhabu-t-1 1, (Text) Fase. 1-15 @ /6/ each 5 Muntakhabu-t-lawirikh, (English) Vol. I, Fasc. 1-7; Vol. 11, Fase,

1-5 (@ |)

Mantakhabu 1-19 @ /6/ cach ; 1-6 @ |6/ each 2 kr, (Text) Fase. 1, £ कः (Text) Fase. 1 and 2 @/12/ each” 1 in, (Text) Fase. 1-5 @ ome! ‘ciences of the Koran, with Supple ment, (‘Text) Fase, 7-10 @ 1/ each nee bid 4 Yabaqit-i-Nasiri, (Peat) Fa 1 Ditto (English) I ` 10 Ditto Index 1 2 2 3 1 6 0

ASIATIC 8001 Vol. VU, Vols.

8 PUBLICATIONS. XU and XVU, and Vols, XIX

1, Astaric Resrancue

+ 50 १९.) @ /6/ per

(12), 1844 (12), 1845 (12), 1846

1867 (6), 1868 16), 1869 (8), 1870 (8),

1871 (7), 1872 (8), 1873 (8) 1874 ¢ (7), 1877 (8), 1878 (8), 1879 (7), 1880 (8), 1881 (7), 1882, (6), 18! 1, 1884 (6), 1885 (6), 1886 (8), 1887 (7), 1888 (7), 1889 (10), 1890 (11), 1891 (7), 1892 (8) 1893 (11), 1894 (8), 1895 (7), 1896 (8), 1897 (8), @ 1/8 per No. to Members and @ 2/ per No. to Non-Members.

N. B—The figu

3. १००४२१६. of the A (5), 1847 (12), 1848 (12

es of the ty from 1784-18 hwological Survey Report for 18¢

Theobald’s Catalogue of Reptiles in the Musenni of the (xtra No. J. Catalogue of > J. A, 8. B., 1875) Introduction to the Mait Grierson, Part I, Chi J. A. 8. B., 882) Anis-ul-Musharrahin , Catalogue of Fossil Verteb: . Catalogue of the Li Socie Istilahat-ug-Sifiyah, edited by Dr. A. Spren Inayah, a Commentary on the Hid . Jawimlu-l-'ilm ir-riya Khizanatu-I~iln 3 Mahabharata, Vols. IIT and IV, @ २0 चला _ bs = . Moore and Hewitson’s Descriptions of New Indian Lepidoptera, Parts I-III, with 8 colonred Plates, 4to. @ 6/ each > 14. Sharaya-ool-Islim 3 * 15, Tibetan Dictionary, by Csoma de Kiros 5 16. Ditto Grammar 17. Kagmiragabdamyta, Part I

guage of and Ve

, 1V, @ 16) each. 16S pages with 17 plates, 40. Part 1 $

Notices of Sanskrit Manuseripts, Fase. 1-26 @1/each = ws 26

Nepalese Buddhist Sanskrit Literature, by Dr. R. L. Mitra N.B—All Cheques, Money Orders, &

Asiatic Society,” only. ^

Books are supplied by V-P. P.

ets give the number of Nos. in euch Volume.

26-9-98, \

<= < =< ५

must be made payable to the “ Treusurer,

ee

॥ ©

दितौयकाण्डम्‌ | ९७

उपान्तेति । श्र्ोपात्तलं पश्नियोजना दि कार्य्याभिनिरन्तिप- Ora याह, न ततः प्राक्‌ । तच विगेषस्य वत््ममाणलात्‌ । wa नियोजने लमेोऽपि खदिरो facia एव * । नियोजनार्थ' fe तदुपादानम्‌ । तच्च छतं गुणानुरोधेन नावन्तेयितव्यम्‌ † । श्रतो- नादन्ते्यः खदिरः। तदुक्तम्‌। “नानथेकलात्‌। मौ ° eH BITS २०ख्‌०-दति। यिन्‌ कस्मिन्निति न्यायप्राप्प्रतिनिधौ वाचनिके वा । विज्ातौयमिति । वाचनिकलेन मन्दसदुश्रमपि॥ १८॥ उपादाय प्रयुच्ञानो यदि पुवेमवाप्रुयात्‌ \ उपात्ततवाविशेषेऽपि पूरं हित्वा पर AAT ॥ १९ ॥

उपात्तवस्या विग्रेष उपात्तवसामान्येन न तु कार्याभिनिटेत्ति- रूपेण । तेन च वैलचण्धम्‌ । wa खादिरादि । w कदरादि । एवं ब्रोद्यादिष्वपि sea ॥१९॥

यदा तु प्रतिनिधाबुपात्ते तचणएप्रोचचणपेषणादि संख्कारकरणे- त्तरमपि सुख्यकायौ पयो गाच् प्राक्‌ सुख्यलामे तु fataare |

उपात्ते तु प्रतिनिधौ मुख्या्थौलम्यते यदि | तच मुखमनाहत्य गौशेनैव समाप्यते! ॥ २० ॥

^ अन्धक णव, — इति So एुस्तके पाठः | † न गुणानुसोधादावत्तयितवम्‌;, - इति ° एत्तके पाठः । | समापनम्‌, - इति se पुस्तके पाठः |

85

ee i

उपान्ेति । श्रचोपात्तलं संखकारकर्मावसानावसायौति Hea । ततः प्राक्‌ च पूवैनिरणोलात्‌ । इदञ्च गतलादाचिक्तमिति केचित्‌ ॥ Rell

अथ Awad प्रतिनिधितरेन नौवारैः प्रयोगे प्रारसे नौवारा- णामपदहारादिनाऽभावे सुति विं प्रतिनिघौग्तनोवारसदृ्रसुपादेयं डत सुस्यद्रवयं रौ दिरूपन्ततसदृं वेति । तच यथैव वैकस्मिेषये afer प्रतते तेव तत्योगाज्गलात्तदपचारे वैकन्िकान्तरंसुस्य- मपि तत्मयोगानङ्गलान्नो पादौ यते । तथेव प्रतिनिधौ प्रते तस्येव afay प्रयोगेऽङ्गलात्‌ तदपचारे तत्सदृशरमेवो पादेयं न त्‌ मुख्यं तत्सदृशं वा तस्य प्रयोगानङ्गलादिति प्रक्षे सिद्धान्तमाद |

मुख्याभावे यद्‌ Magra सदिनश्यति | तच मुख्योपमं गौणं ग्राह्यं गौणोपमं न तु ॥ २१॥

सुख्याभावेति । प्रतिनिधौ Aart विनष्टे ुख्यलाभे सुख्यमेव Me, तदलाभे नौवार भिन्नं त्रो हिसदृग्रमेवेति न तु कदाचिन्नौवा- रसदृश्रमित्य्ैः । 'न हि नौवाराणामङ्गवमस्ति । भ्रुतिलिङ्गादि- प्रमाणाभावात्‌ ॥२१॥

यदा पुनरश्वश्रफपरिमाणएय * गरेषकार्थन्यश्चापर्याप्नाः पुरोडाश्र- लातिमाचाभिव्यक्निसमर्था प्रौ हयोऽच्तेऽपि ward, तदा तैरेव पुरो- हाः BAY उत नौवारैरिति संग्रयः। तचाश्वगश्रफपरिमाणस्य

छ = ~ * प्ररिमाणस्य, - इति कण पुस्तके पाठः |

॥

दितौयकाण्डम्‌ | ee

waut गेषका्यांणां चानुग्रहाय तरौ हि्ासतमेकं * बाधितम्‌ । किञ्च प्रतिनिध्युपादाने तस्य नात्यन्तवाधोऽपि । जौदयपादाने fe पेषकार्याणम्यन्तलोपः स्यात्‌ । अतोनोरावा एवोपादेयाः इति ware प्राते सिद्धान्तमाह |

संस्काराणामयोग्योऽपि मुख्य रव हि द्यते ।

न तु संस्कारयोग्योऽन्यो TAA प्रतिरूपकः ॥ २२ ॥ द्यवत्तमाचपर्याप्ततरौ हिद्रव्यस्य सम्भवे | पुरोडाशमदन््वार्थ न नौवार परि ग्रहः ॥ ९२॥

संसकारेति दवाभ्याम्‌। संस्कारास्तचणमदत्वादयः | ्रयोग्यवच्चा- यतया | श्रन्योनोवारकदरादिः ॥२९।२९२॥

यदा तु प्रधानयागाचमा बोहयोलभ्यन्ते, तचापि पवेवत्मति- निध्यनुपादानणश्रङ्कां परिहरति |

मुख्ये कार्यासमर्थे तु लब्धेऽप्येतस्य नादरः | प्रतिरूपमुपादाय शक्तन्तेन प्रयुज्यते † ॥ २४ ॥ मुख्येति । एतस्य मुख्यस्य । शक्तं समम्‌ । प्रतिरूपं प्रतिनि-

पिम्‌ । श्रनादरोऽग्रहणम्‌ ॥२४॥ श्रय चत्र द्र्य॒णविरोधस्तच कथम्‌ { । तद्यथा । नेच्छतः

* Pfeurd, - इति we पुस्तके पाठः | 1 ग्र्तमेवोपयुज्यते, ~ इति ग्रम्ान्तरोयः पाठः | { अथ यत्र गुण्ययोविंरोधस्तचर कथम्‌, - इति so GRR पाठः |

र

Ee se चिकाण्डमण्डनम्‌ |

परिये * हृष्णरोरोणां नखनिभिक्ञानामिति । तत्र संग्रयः । ये area: सन्ति Gare wa: । ये च नौवारास्ते BUT: । तच कि सु्यद्र्यमनादृत्य गणानुरोधेन नौवारोपादानं उत at गुणमनादृत्य gare mea दति | तच ब्रीहौणसुपादाने wu- qwerfa: aaa, नोवाराणासुपादाने तस्यानुयहो नो दिगास्त- मपि किञ्चिदूनं सम्पादितं भवति । श्रतः कृष्णानां नोवाराणण- मुपादाने प्राप्ते श्राद।

छृष्णत्री द्या दिके द्रव्ये शि्टेःपचरिते सति । आद्योऽकष्णोऽपि सन्‌ वरौ दिर्नात्रौ हिः छष्णगुए्य ॥२५॥

Buta | श्रपचरितं श्रभावः | श्रतरोहिनौँवारादिः ॥२५॥

अरय सुस्यद्रव्यालामे सुसदृशं याद्यमिति प्राक्‌ प्रपञ्चितम्‌ | aa सुसदुग्रलाभे मन्दसदुं न याद्यम्‌ | तदलाभे तु मन्दसदृग्रमपि। कचित्तु सुसदृप्रलाभेऽपि वचनान्मन्दखदू मपि गद्यते यथा प्रूतिकाः। तचोभयोः परिज्ञानाथेमाह |

कायरूपैस्तथावशेः सौरः पुष्यः फलेरपि । गन्धैरसैः सदग्‌ प्रादय पुव भावे † परस्परम्‌ ॥ RE ॥

कार्यैरिति। यच बह्णधर्माणां सम्भवस्तत् सुखदु ग्रलमन्यतच्र मन्द्‌

* gfceri,— इति ख ° Tea पाठः |

+ पूर्व्बालाभे, - इति ख° wea पाठः | 2

दितौयकाण्डम्‌ | १०९

सदृपरालम्‌ । श्रय वा यच प्वपूवेधमयैश्धितिः, तत्र सुसदृश्रलमन्यत् मन्दसदृशरलम्‌ | श्रतएवाद । पूर्वेति । पूर्य कार््यादिकस्य । पर ental का्यैरिति पुरोडाग्रादिषूपकार्यनिष्याद कषमान्यैरि- त्यथः ॥२६॥

अतिनिधौ ससद्गं याद्ममि्यक्तम्‌ । तच्च रूपादिना ज्ञातव्यम्‌ । तदेव विशदयति | इविर्रौहिमयं कार्य यदा यवमयं भवेत्‌ | तयोरभावे श्चामाकानौवारा वा इविभेेत्‌ ॥ २७॥

हविरिति। aa सामान्येन चरूपुरोडाग्रचोदेना, तच ब्रौन्‌ यवान्‌ वा HATA | तदाह काल्यायनः। ae यवा हविषौति। aa विगरेषतोदरव्यचोदनाऽस्ि तच नेदं शासम्‌ * । यथा, गावेधुकं चरं निर्वपेदिति तथा, तौदियवालामे gage श्वामाकनोवा- ररूपञेव नान्यत्‌ । श्रक्रान्तविषयमिदम्‌। श्रतप्तदेव गद्यम्‌ HR OM तस्यालाभे मन्दसदृग्रमाइ |

वेणुयवा गोरसं वा कन्दं मूलं फलं जलम्‌ |

सत्यं वा इविरेतेषां यथासम्भवमादरेत्‌ ॥ २८ ॥ वेणुयवा दति। गोरसं दधिदुग्धादि। भ्रनिषिद्धं कन्दादि

इविः । फलं यज्ञियटकोयम्‌। जलं टे कषायः । सारो वा । सर्वा-

लाभे वाचनिकं प्रतिनिधिमाद | सत्यमिति । सत्यं सत्यभाषणम्‌ |

पूर्वाभावे परम्परमित्यस्यानुदत्यथंमाद | यथेति ॥२८॥

+ aq विगरेषतो इश्चचोदना नात्ति तत्रेदं शास्त्रम्‌, - इति क ° पुस्तके UTS! |

= eR चिकाण्डमणनम्‌ |

ईषदपि सादृश्याभावेन प्रतिनिष्यसंभवादाह |

प्रतिनिध्यन्तर सत्यं fata ह विरत्यये | प्रधानदेवतो देशात्‌ सन्त्यजेत्‌ सत्यमान्मना+ ॥ २९ ॥

प्रतिनिध्यन्तरमिति । वचनात्‌ प्रतिनिधिवमस्य । श्रत: प्रति- निध्यन्तरं वच्यमाणं वाचनिकप्रतिनिधिवं न तु न्यायप्राप्तम्‌। सत्यस्य यागसाधनलमाह । प्रधानेति | तथाचाग्मयेऽग्रौषोमाभ्यामिदं सत्यं न ममेति प्रयोगः ween

वेएयवादौनासुपलचणायैवमाह |

अतोऽन्यद्पि वा Ae सदशं धान्यमाचकम्‌ | न ग्राह्याः सर्वदा माषावरटारुककोद्रवाः। ॥ ३० ॥

wa दरति । अरत उकेभयोऽन्यत्‌ । सदं AUT | aig चरं निर्वपेदिति श्रुतम्‌ | aa ARIA सुखदशानां माषाणां ्रति- निधिलेन प्राते तद्धे सुसदृग्रमपि निषिद्धं न परतिनिधेयमि- are |

न याद्या इति । सवदा सुखद्ग्रालामे सुसदृश्राश्रपि माषाः ganna न प्रतिनिधेया इति भावः । wafer तरै माषा श्रय जिया वरटा इति तेषामयन्नियलकथनेन तन्निषेधात्‌ । तथा, बोद्धभावे श्रएवः कोद्रवाश्चायज्ञियाः न प्रतिनिधेयाः ue ०॥

Oa. =... * amare, — इति He पुस्तके पाठः | t न Ole सव्वेदा माषचणकोदारकोद्वम्‌, ~ एति we पुस्तके पाठः |

दितौयकागडम्‌ | RoR

प्रकारान्तरेण सुखदूशरलसुपदेशयितुमाद | यदा तरौहियवाभावे तुषतण्डुलयो गिनौः | अषधौः परिष्ज्ञौयादणकोद्रववजिताः ॥ २१॥

यदेति । तुषतण्डुलव्तेन साधम्य ननौ दियवाभावे श्रोषोषु ज्ञातव्यम्‌ । श्रणकोद्रवाणान्तु asf निषिद्धलानन प्रतिनिधि- TRU ॥२ १॥

अधुना तेष्वेव सुसद शलं प्रकारान्तरेणाह |

आआम्यानां वा भवेद्‌ ग्राम्यमारण्यानामरण्यजम्‌ | यवाभावे तु गोधूमास्ततोवेणुयवादयः ॥ ३२ ॥

य्ाम्याणमिति । उद्‌ादरणाधेमाइ | यवाभावेति । यवसमौ- पद्रययाभावे | सामोयवर्णाहृत्यादिषु साम्यं बलवदिति न्यायात्‌ | तस्मात्‌, यवाभावे त्रोय एव गाद्या दति । गोधूमाभावे वेणएयवाभावे श्रोषधयः । ग्राम्याणां प्रतिनिधिः याम्यः । श्रारण्ठा- नामारण्छः | तदभावे तषतष्डुलयोगिन्य श्रोषधयः, सामोणात्‌ | तस्याभावे गोधूमाः । श्रारूतिसाम्यात्‌ । तदभावे वेणयवादयः। जातिसाम्यात्‌ । wag aad सति चोदनागतयागसाधन- लम्‌ । Haney: जप्तं बलवदिति न्यायाच्च । एवं च, तुष- तण्डुलयो गिलग्रास्लतमणनुग्टदोतं भवति | प्रपञ्चितद्चैतदाश्चलायन- wags) गोधूमानामहविदं चोक्तं रतौ,

निलमुङ्गादृते गेंसखे गोधूमकोद्रवाविति ।

0

45 ०४ लिकार्डमण्नम्‌ |

श्राच्ारलवणं हौम्यमिति was) गोधूमानां तु चार गणान्तःपातिलादहौम्यलमिति । ग्रातातपोऽपिः- “निष्यावाराजमाषा्च गोधरूमाञ्चणकास्तथा ॥ वलनोयाः प्रयनेन fragr वरटा श्रपि"- दति ॥ यदा तु यवैः BATA कर्मणि यवानामपदहारे तयोरभावे इति परवक्तवचनाच्छयामाकादौनां गौणदरव्यतथा प्राप्तौ तत्परिहाराथेमिदं | वचनम्‌ । TATA ्रारण्ठायाद्या इत्यत ATE! तत दरति । तत श्रारण्डाय्ाम्बाणा मित्युक्तं भवति ॥३२॥ फलं याज्निकटक्षस्य तत्पचमथवा * जलम्‌ | इन्दोगण्द्यवचनाज्नुह या इविरत्यये ॥ २३ ॥ | फलजलयोर्हामसाधनलसुक्तम्‌ | एतदेव निवेकति । उन्दोगेति।

यज्नियडच उदुम्बरा दिः, तत्‌फलम्‌ | जलं तत्कषायः NZ al कविचेषदपि सोद्श्वाभावे वाचनिकं प्रतिनिधिसुदादरति |

Stas न लभ्यन्ते श्यामाकाशवेत्कदा चन | शरवामाकपरस्तरस्तच कार्य बौधयना शयात्‌ ॥ ३४ ॥

आयय इति । प्रस्तर इति । प्रतेष्टौ ण्वामाकदतेः प्रस्तरः

कायं Tae: ॥२४॥ यदा लग्निदोचायै पयोन विन्देत, तदाऽपि वाचनिकम्रतिनि- सिक्रमेण निर्वैदणौयमिति माध्यन्दिनभ्रुतिसरतक्गममाद |

A+ तच्र्मथवा, - इति me एस्तके पाठः |

दितौयकाग्डम्‌ | १०५

यद्भ्िहोचदोमाथं पयोन स्यात्‌ कदाचन ।

तद्‌ ब्रौहियवौ याम्यमौषध्यन्तरमेव वा ॥ ३५ ॥

आरण्योषधयोदृश्षफलाभ्याप इति क्रमात्‌ |

होमं कतुमुपादेयं पूर्वालाभे परम्परम्‌ ॥ ३६ ॥

तेषामलाभे जुहयाच्छरद्या सत्यमात्मनः।

माध्यन्दिनश्रुतौ सबं विस्यष्टमिदमौरितम्‌ ॥ ३७॥ यदरौति। Wana तनौ दियवयोः प्रतिनिधितेन विवक्ता,

श्रज तु wae दृति न पुनरुक्तिः ॥३५॥२६।२५॥

एकदे गिमतमाद |

मुख्यमेव हविस्तोयं न तु गौणमुपेयते |

पयसा तुल्यकल्यन्तदिति दामोदरोऽत्रवौत्‌ ॥ इट ॥ सुखमिति । त्रौ दियवशास्तवन्तुच्यविकन्प दूति भावः ॥ द्‌ ८॥ मुख्याभावे प्रतिनिधिप्रकारमेकदे भिमतेनाह ।

सायं होमो न लब्धश्वेत्‌ तस्यां रा्रावभोजनम्‌।

प्रातर्हीमोन लब्धशेत्तद दर्भा जनं त्यजेत्‌ ॥ ३९ ॥

तावता होमसिद्धिः स्यात्‌ तत्रायश्चित्तमिष्यते |

इन्दोगानां हि केषाञ्चिद्‌ za कथितमौदशम्‌ ॥ ४०॥

सायमिति। सायंहोमः सायंहोमसाघनम्‌। एवं प्रातर्हामसाधनं

म लब्धं चेदुपवासस तत्कायेका रिकलमिल्याह | तावतेति । वैश्वान- 14

44

aed चिकाग्डमग्डनम्‌ |

Ueaca mafgneraare । तदिति | एकदे शितमस्योपदि- श्रति। छन्दोगानामिति । चे रुद्यते मौणानादरेण 1 केषा- चिदिति कस्या्िच्छाखायामित्यथैः ॥२८॥४०॥

यचाज्यचोदना, तत्र तं प्रतोयते | तदुक्म्‌ | eared लिङ्गादिति | aa ताभावे सुषदृश्रसुपादेयमिति पूरवन्यायतः सिद्धम्‌ । खखदृश्रानि च मतदयेनाह |

ताभावे भर दाजवौधायनमुनौ TAF | आइतुस्तच बोधायनोक्तमादौ वदिष्यते ॥ ४१ ॥

इताभावे इति | स्पष्टम्‌ ॥४९॥

तदेवाइ । gare aed are तदभावे तु माददिषम्‌ | आजं वा तदलाभे तु TETAS ग्रहौष्यते ॥। ४२ ॥ तिलाभावे alas तैलं जर्तिलसम्भवम्‌* | तदभावेऽतसौ लेहः AGA: सपपोद्धवः ॥ ४३॥

ताथ इति । गोषतमिमिति) महोनां पय दति लिङ्गात्‌ । तैलमिति साचात्तिल्तेहः । जतिला आररण्ठतिनाः। ्रतसो यवो † ॥४२।४३॥

¬ + ast तिलसम्भवम्‌, - इति Te पुस्तके पाठः | yt अवसा, - इति go THR पाठः |

~

दितौयकाण्म्‌ |

CAAT ग्राद्यः पूर्वाभावे परः UT |

तदभावे यवत्रौ हिश्यामाकान्यतमोद्धवम्‌ ॥ ४४ ॥

पिष्टमालोद्य तोयेन VAT योजयेत्‌ सुधौः |

दष्षतैलेषु पुन्नागनिंवैर ण्डोद्धवं त्यजेत्‌ ॥ ४५ ॥ टृचक्ेदोयज्नियटचनिर्यासः। तदभाव दति Garand) टच

दस्य यज्नियलविगेषणथ॑मा | खच्च दति ॥४४॥४५॥ श्रस्मिननेवार्यं भर दाजसतं cate ।

भरद्ाजोऽन्यथा ure तप्रतिनिधिं मुनिः |

गव्याज्याभावतग्ब्धागमदिष्यादेषटतङ्गमात्‌ ॥ ४६ ॥

तद्भावे गवादीनां कमात्‌ MT विधौयते।

तदलाभे दधि ग्राद्यमलामे तैलमिष्यते ॥ go ॥

यचाद्यमन्ञनाद््ं' न लभ्येत RATA |

तच McHale साक्षाततेलं APA ॥ ४८ ॥

यच मुख्यं द्धि क्षौर तत्रापि तदभावतः |

अजादेः छषौरदध्यादि तदभावे तु गोशतम्‌ ॥ ४९ ॥

मुस्यासन्नोऽथवा ग्राद्यः काकार णसन्ततौ |

अतरव gaara पूरवे द्धि ततः पयः ॥ ५०॥

भारदाज दति । कवित्‌ टताभावे तैलसेवोपादेयं न दध्यादि इत्याद | Bafa | STAI! यथा यूपाञ्जनादौ । एवं दध्यभावे

x

B= oc चिकाण्डमण्नम्‌ |

प्रतिनिधिरुपादेय इत्याद । Gata) wYyAT प्रकारान्तरेण सुखद mare) सुख्यासन्न दूति । श्रय वा, येन येन प्रकारेण que का्यकारणषन्ततौ योसुख्यासन्ः, स एव ततप्रतिनिधिः । निद्‌- fafa) श्रतएवेति । दध्र एवासन्नलादाच्यस्य प्रतिनिधिलम्‌ । पयसोव्यवदहितत्वात्‌ ॥४ ६॥४७\४८॥४८॥५. ol

अधुना सान्नाय्ये प्रतिनिधि्धिन्त्यते |

सान्नाययश्वेन्न लभ्येत पुरोडाशं प्रकुर्वते | पुरोडाशस्य चालाभे तचोपादौयते टतम्‌ ॥ ५९ ॥

सान्नायेति साद्धंपञ्चभिः । सान्नाय्यमिति इनद्रदेवताकदचिप- योरूप ^ हविषोनामधेयम्‌ । न लभ्येतेति | yee: प्राक्‌, ततश्च नाश्रापदारादौ वा। पुरोडाग्रमिति । निर्वापपूवैक Bx: एुरो- wim) स चायं प्रतिनिधिनेन प्रतिज्ञानात्ान्नाखधरमको भवतौ AAAs) तस्याप्यलाभ प्रतिनिध्यन्तरमाइ | तमिति । इदञ्च सान्नायच्येव प्रतिनिधिः न पुरोडाशस्य । ae प्राग्रस्यज्ञा पनाय तस्याप्यलाभ दति ॥५१॥

श्रय सायंदोहविनागे विगरेषमाद |

सायन्दोहो fared प्रातदीदं विभज्य तु। aaa भागमातच्य | दधियागे नियोजयेत्‌ ॥ ५२॥

* परयोदधिरूप, — इति क० पुस्तके पाठः | † मागमालद्ध, ~ इति क° घ एस्तकयोः पाठः |

दितौयकाण्डम्‌ | yee

श्रातच्येति । श्रातश्चनसद्धावे प्रातर्दोमेषेण । wea * age माणद्रदेः ॥५२॥

षष्ामपाकरणं शरूयते | तत्र षष्षामभावे एकस्यास्तिद्धेणं वा स्ते पूर्वाक्तपुरोडाश्रादिकं भविष्धतोत्याश्रङ्कापरिहारायाह |

गवां सान्नाखदोग्भौणं षडादौनामसम्भवे | दिदुंद्यन्तेऽच गास्तिख रकां षटरुत्व र्व वा ॥ YR |

गवामिति । faaaat प्रतिगवं दिद दनं, एकस्याः ¡ षट्‌- छृलोदो हनमिति fase: ॥५२॥ च्रातञ्चनापचारे तस्मतिनिधोनाह |

उच्छेषणापचारे तु मेध्येरोषधितण्डुलैः | सान्नाय्यातच्चनं FAIA MAT ॥ ५४ ॥

उच्छेषणापचारेति iy ४॥

श्रय शाखामधिरुत्य शरूयते । बह्पर्णामश्एव्कायामिति पुनश्च शरूयते प्रागदौचौमिति। तत्र dra) या प्राग॒दौको सा पर्णादि- qucfeat या च पर्णादिगणमतौ| सा प्रागदौतचोगुणरदिता,

* अलाभे, - इति क ० पुस्तके पाठः | + faa, - इति क ० पुस्तके पाठः | { wat, — इति ° Wah पाठः । § aya, - इति Go पुस्तक पाठः |

|| Keita पाठः सर्वत्र | गुणवतो, - इति तु भवितुमुचितम्‌ |

=; as चिकाण्डकणडनम्‌ |

तदा किम्बलौय दति। तच सुख्यषमवेतलात्पर्णादिगुणदर दूति पूवप्निराकारण्णयाद |

प्रागुदौच्यादिका* शाखी बहुपर्णदियो गिनौ | नास्ति चेत्‌ तच पर्णा दिगुणान्‌ दहित्वा दिगादरः ॥५५॥ प्राएदौतौति | स्पष्टम्‌ ॥५५॥ xaratfad विचायंते। किमवन्तस्योद्भूतस्य इ्वदानमाचस्य नागे

हविरन्तरमुत्पाद्यम्‌, उत तख्मादेव दवि ग्रेषात्यनरवेदयमिति | तचैकदे गिमतमाद |

छवदानविनाशओरे तु तस्येव दविषः तात्‌ |

मध्यात्पूरवा चतो गराद्यं नान्यदित्याश्चलायनः ॥ ५६ ॥

saziafa । नान्यदिति हविरन्तरं नोत्पाद्नोयमिति | सिद्धान्तस्त षृयगेकदेकभिमतोत्‌घाटनेनेवोक्तः । स यथा । तत्र चद्‌ कात्यायनद्धचम्‌ | BAMA SHUT, णनुयदात्‌ | श्रायः | WAT वन्तस्य॒पुरोडा्चर्वादेः सकाशात्‌ FIR छतस्यावदानद्यमा चस art अन्यद्रविरत्पादनोयं यागाधेम्‌ । कुतः । रणानुयदात्‌ । एवं ति मध्यपूरवाद्धावदानषपेण गुणेनाङ्गन साधनश्वतेन यागोऽनुग्टहौतो- भवति । ओेषात्‌ पुनरवदाय याग क्रियते चेत्‌, तदा तस्य wig विकलवात्‌ विशण एव यागे भवेत्‌ । कथम्‌ । इवद्‌ानस्यव या-

* प्रागुदौचयागता, ~ इति क° पुस्तक प्राठः |

दितौयकाग्डम्‌ | ९९९

गा्यलपक्े तस्य विनष्टलाद वभिष्टस्याया गार्थलात्‌ | समस्तपुरोडाग्रस्य यागायतवऽपि gacraama * तस्य विकललात्‌ | न चासौ यागो- विगुण waa) तस्मा द्धविरन्तरमेवोत्पा्यमिति |

यत्पुनरुच्यते, सकलस्य पुरोडाशस्य हविष्टमिति तच पुरोडाग्रख यौ मध्यपरवाद्धीवयवौ तद पादानकन्तदवयवग्तमवदानद्यं यागसा- धनन्तन्नागे मध्यपूरवाद्धावयविनि सकलखूपे cient योमध्यावयवः पूवा दावयवश्चापादानण्धतः स पूर्वावदानापेचचयाऽवयवौ तस्िन्न- वदानोद्धरणेन विनष्टेऽपि † मध्योन्तरस्य पर्वाघीत्तरस्य ¡ श्रवदा- नद्यो पलचणतरेन विद्यमानलात्तत एव पुनरवदे यम्‌ । ननु BAe मध्यपूर्ाद्धं श्रवदेये न ॒विकलस्येति चेत्‌ । तन्न । शाष्ताथेलात्‌ | मध्याद्‌ वद्यतौत्येतावदेव मूयते | न तु सकलस्य पुरोडाशस्य मध्या- दिति। तस्मात्‌ पूरवगेषादेवावदेयम्‌ |

तन्न । गणद्दानौ तु ओेषभावात्‌ । दविषो मध्यपूर्वाद्धंभागस्य यागं प्रति गुण्डतस्य यागसाघनग्छतस्य हानौ नागे सतिन पवगरेषादवदेयम्‌ । करतः । गेषभावात्‌ | परोषतादेव । तस्या- afiee गओषकार््याधैला दित्यथः । रतस्य fe पुरोडाग्रस्य यो- मध्यदेशस्तद पादानकोयम्तस्योपरितनोऽङ्कु्ठपवेमात्रावयवः सोऽव-

* अवदाननाप्रन, — इति कण पुस्तके पाठः|

+ तस्मिन्नवदानोद्रणविनष्टेऽपि, — इति He एस्तक पाठः |

{ परव्बातरस्य, - इति ce एस्तके पाठः | ममतु, मध्यान्तरसख पर्वा न्तरस्य, — इति पाठः प्रतिभाति | ~

९ ददं दचमिति प्रतिभाति |

4: चिकाण्डमण्डनम्‌ |

दातब्यः | अन्यस्ववदे यस्यापाद्‌ानन्डतः । न चासाववदातव्यः। ख लिडादिगेषका्ययैः। अरतोनासौ हविः । ay दविस्तदिन- ष्टम्‌ । तदिनागे च इविरन्तरमेवोत्पाद्यम्‌ । यदा च gaze यागार्थता, ततस्तद्िनाओे गेषस्य काय्यीयैलाभावात्‌ RAAT चा- गा्सुत्या्यम्‌। यदाऽपि समस्तपुरोडागश्रसाध्योयागस्तदाऽपि इयव- gma तस्य विकललाद विकलं हविरन्तरसुत्पाद्यम्‌। तस्मात्‌ साधक्रमवत्तनागेऽन्यदिति। तदुक्तम्‌ |

संस्काराणां पुरोडा गे इवदानं प्रयोजकम्‌ |

तददिनाशाच्च नष्टास्ते नावदेयमतस्ततः ॥

wat मध्यपूर्वद्ध तौ विनष्टाबुभावपि |

अतः Hwa गेषतात्‌ प्रधानत्वं न युज्यते इति ॥

अतएवाश्वलायनयदणं कुवेन्नेकदेशरिमतमिति सूचयति | wa

हविषोऽसम्भवे तु वच्छते |

येषां केषां चिदन्येषां इविषामप्यसम्भवे ।

सवंचाज्यसुपादेयं भर दाजसुनेमेतादिति * ॥५६९॥

रथ अयते । यव्नुां राति तत्मयाजेभ्यो यदुपञ्चुति गडा

ति तत्रयाजानुयाजतेभ्य इति | तत्नकस्योभयोर्वाऽऽन्यस्य नाशे किं प्रतिनिधेयमिति सन्देहे ्राच्यस्थाच्योराज्यान्तरं याद्यमिति प्रात सिद्धान्तयति | जुद्धपशद्‌ष्ते ae भोवाज्यस्य सकाशतः आज्यग्डण माचष्टे कात्यायनम दामुनिः ॥ ५७ ॥

मूलकारिकेव प्रमाणतयो पन्यसा | इति वच्तते KAT |

दितौयकाण्डम्‌ | ALR

ge cf) तथा च कात्यायनः | sage gated aa भुवाथादाय ततोयज्ञः प्रभवतोति Fa: ॥५७॥ अथ प्रषङ्गादाह |

पशावुपाते याते ते वाऽस्मिन्नकामतः। अन्यनतदरूपतदयोतदयस्कमुपावेत्‌ ॥ ५८ ॥

पशाविति । sured उपाकरणे wa सति याते पलायिते धते वा । अरन्यं पञ्चन्तरसु पावडेत्‌ श्रालमेत | तदुक्तं कात्यायनेन । पष्एञेदुपाशतः पलायेत वाये तमनूदिश्वान्यन्तदणे तद्यखमास्तमे- तेति। कामत इति। पलायनो त्तरं महता प्रयनेन श्रन्वेषितव्यः । ततोऽलामेऽन्यमालमेतेति भावः । मरणे तु - विशेषमाह कात्या- यनः। प्राक्‌ ्रयाजेभ्यसेजियुक्तोियेतान्यमालमेत। पूव वपां दचरिषणग्नौ जुह्यात्‌ सोम्चन्मा्जालोये जानाः पितर इत्यादि ॥ asl

पश्वन्तरोपादाने कृते यदि ware: * स्यात्तदा किं कुया - दित्यत श्रा |

तस्मिनुपारते पूर्वः पशुः TIAA यदा । नाद्रियेत तदा पूवैमुपालम्भः परस्य वा ॥ ५९ ॥

afeafafa | ya पशं नाद्रियेत । परस्यो पालम्भः। पू्यष्यो पा-

पूर्व्वो पालम्भः, ~ दति ख ० TRH पाठः | 15

= ~ विकाण्डमण्डनम्‌ |

wait वायवेऽतुपालम्भो वा । तदुक्तम्‌ । उपालभ्यं तं वायवे तम- नादरणं वेति ॥५९॥ ait पलायिते तिन्‌ * अरलुपलममाने च प्रतिनिधिमाद |

पशुप्रतिनिधौ Fat गौर श्चश्च परस्परम्‌ | पशुथागप्रसिष्य्थे दागमेषौ परस्परम्‌ ॥ ६० ॥

aufcfa । श्रश्वगवयोरन्योन्यं प्रातिनिध्यं सामान्यात्‌ । एवं कागमेषयोः We ०॥

नतु सामान्यं प्रतिनिधाबुपोदयमिति। ततश्च † arma मेषापेचया सामान्यात्कार्याच्छागोपालम्मितव्य दति प्राप्ते Be

क्ट कशैस्तथा काणः खण्डो वण्डः र्व पनदन्‌ | श्रोणः anata न स्यात्मरतिनिधिः पशोः ॥ ६१ ॥

ge इति दाभ्याम्‌ । कूटकणेभ्किनिकणेः । काणए एकाचः | खण्डाऽपुच्छः | वण्डोभग्ष्ष्ठः । अरपत्‌ एकेन द्वाभ्यां तरिभिर्वा चररेर्होनः। WEA श्रदन्तः | श्रोणोऽसुष्कः | सप्तग्रफः एकेन शपोन BA तथा एकश्फाश्चाकारचरणायः | एते सुख्या श्रपि यथो- क्च्छागाभावे नोपादेयाः, किन्तु मेष एवोपादेयः ॥६९॥

aq इहेतुमार ।

* तस्मिन्‌, - इति नात्ति go पस्तके पाठः । + aa, - इति क° THR पाटः | t मण्ड, ~ इति क पुस्तके पाठः | रवं टौकायामपि |

दितौयकाण्डम्‌ |

अभश्चत्वादेकशफो दोमकार्येषु न कचित्‌ | ave: प्रतिनिधित्वेन सत्याषाढनिरूपणात्‌ ॥ ६२ ॥ अ्रभच्छत्वादिति । दृष्टलादिति भावः । तदाद कात्यायनः 1 शिष्टभच्छप्रतिषिद्धं दुष्टमिति ॥६२॥ सत्याषाढमतसुक्ता भर दाजमतसुपन्यस्यति |

भरद्याजक्तु नातौव निषिद्धं द्रव्यमादहरेत्‌ | सामान्यचोदितं वाऽपि विशेषे विनिवारितम्‌ ।॥ ६३ ॥

भरद्वाज tfa wala निषिद्धम्‌, भ्रयज्नियामाषा दत्यादि। अरधिकरणएमवतारयति | सामान्येति । यथा । श्र्ोषोमौयपश्एमा- लभेतेत्यादि सामान्येन श्रुतम्‌ । कापि कुचापि विगेषश्रास्त्रे विनि- वारितं निषिद्धम्‌ ॥६२॥

विचार विषयमा |

अनिषिद्विश्रेषत्वमलब्धश्चेज्जिषटक्षया | तच जात्यन्तर किं तत्सहशं एद्यतामुत ॥ ६४ ॥ तज्नातौयो विशेषो वा निषिद्ध इति संशये * |

श्रनिषिद्धेति । अ्रनिषिद्धोवाक्येन विगरेषो यस्मिन्‌, तादृ ग्रमल- ग्धशचेदित्यथेः । संग्रयमाद । जिटचयेति ॥६ ४॥ पूर्वोक्त सत्याषाढमतं पूरवेप्तौकत्यो त्तर पच्तमाह |

# संश्रयः, - इति क ° पुस्तके पाठः |

विकाणडमग्डगम्‌ 1

वरज््ात्यन्तरं तच निषिन्चोऽपि खजातिमान्‌ ॥ ६५ ॥

अङ्गटच्छागालामे स्याच्छागः FIST न त्बविः। कूटच्छागा्भावे स्यान्मेषादिरिति भाष्यते ॥ ६६ ॥

वरमिति । मेषविषयमादइ। कूटेति ॥६ wig ६॥ एवमेव न्यायमोषध्या दि दरेष्ववतारयति |

तस्मादद्रव्यान्तराणाच्च निषिद्वानामगरेषतः | धान्यकाष्टढणादौनामादानं युज्यते कचित्‌ ॥ ६७ ॥

तख्मादिति। धान्यं ब्रौद्यादिषु । काष्ठं पलाग्र। ea वदहिषि। एतन्मतस्यास्र सादाद | कचिदिति "६ ol पश्चवदानहानौ पू्क्तन्यायेनान्यपद्चालमममाप्तौ सिद्धान्तमाडइ |

प्रातं पश्चवदानानां यावतामवलोपनम्‌ | तावत्‌ज्त्वोतं areata सवेविलोपने ॥ ई८॥ प्राप्तमिति । ॥६८॥ अरन्याचाय सिद्धान्तमाह | अन्ये पश्चवदानानां निःग्रेषमवलोपने | awed न ग्रहौतव्यं पशुरेवेति मन्वते ॥ ge ॥ wa दति । एकस्य दब्रोख्यादौनां नागे चाज्येनावदेयम्‌ | सवावदाननाे पशचन्तरमेवेति मन्यन्ते ॥६९॥ erent faiqare ।

हितीयकाण्डम्‌ |

हृदयस्य faatt तु पशुमन्यं प्रयोजयत्‌। यदा कातौयद्धजेण ततस्थानेऽपि तं भवेत्‌ ॥ ७० ॥ इदयस्येति । दयं पश्रिति वचनात्‌ । कात्यायनमतसुपन्य- श्यति। यदेति | तत्स्थाने earache । तथाचाह कात्यायनः | सरव॑षां वाऽ+ज्यस्् जुषयादयैवादमाचं पशएकचनम्‌ ॥७ ०॥ वपानागरे विशेषमाइ |

पश्वारत्तिर्वपानाओे न त्वाज्यं तच TAA | भरदाजमतादन्ये तचाप्याददते इतम्‌ ॥ ७१ ॥ पश्वाटत्तिरिति | भर दाजमतेनाद | भरदाजेति ॥७९॥ यच यच पश्वन्तरालम्भो विदितोऽस्ति a4 पूर्वपशोः प्रतिपत्यै- माद |

यदा पश्चन्तरालम्भपष्षोऽच परिष्यते। AHA पशोर्भा गसुत्करे सन्त्यजेत्तद्‌ा ॥ ७२ ॥

यदेति wert उक्ताथैमु पसंदरति |

येषां केषाच्विदन्येषां इविषामप्यसम्भवे | सव्वैवाञ्यमुपादेयं भरदाजमुनेमतात्‌ ॥ OF ॥

पदनारवद्ध विर न्तरायमभवेऽपि श्रज्यसुपादे यमित्याह । चेषा- fafa | स्पष्टम्‌ ॥७२॥

चिकाण्डमण्डनम्‌ |

सोमाभावे तु Fata: पूतिकानामसम्भवे | आदारान्‌ छेदमूलानि खह्लौयात्‌ फार्गुनानि वा॥७४॥ तदभावे तु THAT: शषौरसंयुताः | तथैव वारुणा gat: कुशान्‌ वा हरितस्तथा ॥ ७५ ॥ afe: कुशमयं oe न लभ्यन्ते कुशा यदि | आशरशर्यमुतवाश्चवालमौच्जा्ुने छवः ॥ ७६ ॥ सुगन्धितेजना दारुदूर्व्वाक्षौरदमा अपि | कुशाभावे ग्रहीतव्या बर्िःकार्े प्रथक्‌ TAF ॥ ७७ ॥ यदा सरव्व॑दशेभ्योऽपि mei बद्दियंधेसख्ितम्‌ | शुकशुम्बरष्णतरूल द्‌ गेन्धदणवच्नितम्‌ ॥ ७८ ॥

सोमप्रतिनिधौनाद |

सोमाभावे fafa दाभ्याम्‌ । यदि सोमं न विन्देत्‌ प्ूतौकान- भिषुणुयादित्यत्र न सोमालामे प्ूतौकविधिः। किन्तु प्रतिनिधितेया प्ाततेव्नेकेषु द्रवेषु पूतोकानां नियमः दति qe सिद्धान्तितम्‌ | एवश्च WATT न पूतौ कषदृ्सुपादेयं किन्तु सोमसदृ गरमेवा- दारादिकमिति भावः ॥७४॥७१५॥

afefcfa guna afeftia तावन्कुख्यः कल्पः । तदसम्भवे श्ररादयो ग्राह्याः ॥७ ६॥७७॥

मतान्तरमादइ । यदेति । एकशम्नादि वजेनं यथा भवति तथा wdedet बराम्‌ । एकटम्नादिवजितेभ्यः een इति यावत्‌ ॥७८॥

दितौयकाग्डम्‌ | १९९

बौधायनादिभिः प्रोक्तो विधिर मतात्‌ पुनः | खकलानेकलांापि वजेयन्त्यपरे बुधाः ॥ ७९ ॥ कुश्ाभावे कठाः प्राहः पव्वेपल्लवदोषधौः । वरूकरत्तारकट कपरिध्याधकवज्निताः ॥ ८० ॥ मुख्यान्येवेति भाषन्ते केचित्‌ काशान्‌ कुशान्‌ शरान्‌ | बल्वजान्‌ पुण्डरौकाणि यवत्रौदिटणान्यपि ॥ ८१॥ पालाशः खादिरो VA मुख्यः स्यात्तद्‌ लाभतः | वनस्पतीनां सर्ववेषामिष्ः कायौ विशेषतः ॥ ८२ ॥

बौधायनादिभिरिति। सोऽयं बौधायनादिसम्नतोविधिः। म- तात्‌ पुनरिति। मतादिति च्यनलोपे पञ्चमौ । पुनरप्रथमे भेदे दति कोषात्‌, मतान्तरमाथित्यापरे सूकलानेकलांश्च वजेयन्ति | सदृग्रानेकलांखचापोति पाठान्तरम्‌ Woe I

मतान्तरमाद | कुग्राभावे दति ॥८०॥

मतान्तरमाह | मुख्यानोति । काग्रकुग्रादयः सव्वं ger | न तु काशादौनां करुशप्रतिनिधिलमित्ययेः ॥८१॥

gram दति। cara: प्रादेगश्रदयपरिमितकाष्ट- eu! स च पालाग्रः खादिरो वेति gen कल्पः । तद्‌सम्भवे परतिषिद्धवजँ सव्वेवनस्पतौनां are: | खादिरपालागश्रयोर्विकल्पः ॥ cell

= = वजंयेदृश्ान्‌ कोविदारविभौतको |

कपित्यं ace राजटश्चं WAZA तथा ॥ ८३ ॥

नौपं निम्बं करञ्जं च तिलकं शाल्मलौ मपि | श्ेष्मातकमपि त्यक्वा म्ाद्चोऽन्यः सकलो द्रुमः ॥ ८४॥ पालाशः खादिरो Feat यूपो रौहितकोऽपि वा । ञचादुम्बरो वा au: स्यादित्याहुः कठटशाखिनः ॥ ८५॥ य॒पे्वि्यमानेषु ave: कश्चिद नस्पतिः।

तदभावे तु यं afeag aria इश्षमाइरेत्‌ ॥ SE ॥ अभ्रिरोचदवन्धच काया वैकङ्कतौ शुभा |

पालाभौ तु कटश्रुत्या तद्भावेऽन्यदष्छजा ॥ ८७ ॥ छापस्तम्बोक्तटक्ोक्ता भवेयुः क्रतुषु Fw | आमौमय्योऽथवा Bea: AAA: ॥ SE ॥

प्रतिषिद्धानाद। तचेति दाभ्याम्‌। एतांस्यक्ताऽन्यः सकलो द्रुमो ag इति ख्यष्टायंमभिधानम्‌ ॥८२॥८४॥

यूपविधिमाह । wenn दति दाभ्याम्‌। erat wtat ॥ ८५॥८६॥

सुचमधिरत्याद | श्रतनिोजेति | श्रग्निहोचं ह्यते यया सेथ- afew सुक्‌ ॥८७॥

अ्निोचादन्यचार । आपम्तम्नोक्तेति ies

्दितौयकाग्डम्‌ |

तदलाभे यथालाभमन्ययान्निकट जाः | खादिरो मुसलः कायः पालाशः स्यादुलूखलः ॥ SE ॥ aad वारणौ काय तद्भावेऽन्यटक्षजौ | रौहौतकान्‌ न्यग्रोधोत्यान्‌ पालाशान्‌ वा कटश्रुतेः॥९ Ol कुव्वौत चमसांस्तेषामभावेऽन्यद्रुमोदह्धवान्‌ | Sra वारणं नो चेदि डापाचमिदान्यजम्‌ ॥ ९१॥ न लभ्यन्ते यदा गावो दकिणर्थेन चोदिताः | प्रत्यकं तच निष्कः IAS पाद्‌ ख वा ॥९२॥ द्रव्याणामेकजातीनां बहनां यच चोदना | aad ुख्यलाभेऽपि शेषे प्रतिनिधिभेवेत्‌ ॥ ९२ ॥ सुखलोलखलयो विंधिमाद | खादिर दरति set मतान्तरमाद। यदधेति। उभौ सुसलोल्खलौ । चमसप्ररति- are) रौहोतकानित्यादिना tie ०॥ छर्ववोतिति । रौरहोतकानित्यादिना गतेन सम्बन्धः । wae मिति। दड़ापाचं तावदाश्वत्यं वारणं वा ara । तद्‌ सम्भवे वन्य- दचजमित्यथेः Ne १॥ नेति। निष्कादयो गोः प्रत्यान्नायाः। निष्कस्वनेकधा स्येते । तथा चामरः । साष्टे श्रते सुवर्णानां इन्ुपरो षणे पले । दौनारे- ऽपि च निष्काऽस्ोति। दौनारो ब्रह्मषेन Brea | यथा । दौनारोर्ूपकरर्टा विंशत्या परि कौ त्तितः। खवणेसप्ततितमो भागो- रूपक उच्यते । महः । चतुःसौवर्णिको निष्क दति ॥९९॥

16

। = ॥

सव्वीऽपि सुख रव स्यात्‌ VAT गौणोऽथवा भवेत्‌ | इत्येवमेकरूपत्वे न युक्तः क््तेमा ग्रहः ॥ ९४ ॥ गावो Zara वस्त्राणि Trad यच दक्षिणाः । तदभावे ददेन्मन्धांस्तत्‌ संस्यानथवौदनान्‌ ॥ ९५ ॥ तयोरभावे कन्दानि मूलान्याहो फलानि च | नित्यस्य WAU: कायं स्वयैव समापनम्‌ ॥ ९६ ॥ वाजपेयकतौ सव्बैदश्िणानामसम्भवे | गावः सत्तदभेकेषां सम्भवेऽपौति सामगा; ॥ ९७ ॥ यन्नोपवौतस्याभावे वस्त्रो पव्धानमाचरेत्‌ । तदभावे तु aaa बिदतोपव्ययेत सः ॥ < ८ ॥ शुच्ौयातां एतेनैव खामिनाविष्टिमध्यतः | दरा सौरेण वा कार्य छताभावे तु भोजनम्‌ ॥ ९९ ॥ द्रन्याणा मित्या दिक्षोकदयं खन्वथंम्‌ ॥८.२॥ < ४॥ गाव इति । मन्धाष्ठ, दधिमधुसलिलेषु सक्तवः एयगेते वि- इितास््स्ठ सन्धा; - दति ररद्यासङ्गहे व्याख्याताः ew तथोरिति | तयोमेन्यौदनयोः ne ६॥ बाजपेयेति। एकेषामाचाय्याणां मते सब्बैदकिएाऽसमबे सप्तदश शावो देथाः। सव्वैदचिणासम्भवेऽपोति छन्दो गानां मतम्‌ ॥ ९ ON amanaaf । यश्नोपवोतं उपदिष्टणेपेतं ब्रह्मखनम्‌ । rent ae, त्टाप्यभावे चिता सतणोपवयानंहुचयोत्‌ ॥९.८॥ ५4 शरश्नौयाताभिति । स्ामिनौ दम्पती । wearer net

दितीयकाण्डम्‌ | ARR

quewfad गौ णं दरव्यं यद्यपि विद्यते । तथापि गौणतया मुख्य द्रव्यं ABTA ॥ १०० ॥

मुख्यदत्यजितं द्रव्यं यागार्थं चेन्न लभ्यते । स्तेयादन्येर सन्मार्गैरन्जितेनापि चेज्यते ॥ १०१ ॥ मन्त्ोक्तानुक्तगुणकं चोदितं चेन्न लभ्यते | मन्त्रानुक्तगुणं दहित्वा स्यान्मन््क्तगुणादरः ॥ १०२ ॥

विशिष्टावयवद्रव्यं विशिष्टगुणयोगि च । चोदिताङ्गमलब्धं वै तच कायौ गुणादरः ॥ १०३ ॥

सुषेति । वालुखारेणानुशिष्टा eee | श्रनन्तरवणे- त्तिः yaa गौणौ । ठत्तिजौवनोपायः प्रतिग्रहादिरूपः । wre मजितम्‌ ॥९००॥

सस्येति । स्तेयादन्य रित्यनेन स्तेयाजितधनेन न यष्टवयमितयुक्तम्‌ | श्रसन्मार्गां श्रविक्रयविक्रयादयः ॥१०९॥

wala | मन्त्ोक्तगुणएकं मन्तालक्तराएकं ब्राह्मणोक्तगणएकमित्ये- तत्‌ । यत्र मन्तन्राह्मणाभ्यां एयक्‌ waa णा श्रमिदहिताः, तच तदुभययणयुकद्र्यालाभे ब्राद्मणोक्तयणनुपेच्छ मन्तोक्तणा एवा- AMA TAG Wee Vil

विशिष्टेति । यचाङ्द्रव्यस्यावयवविगेषा गुणविशेषाशोपदिष्टा- स्तच्ोभयो पंहारासम्भवे य॒णदंरः काय्येः Qo Vl

43 ॥

स्युलादिपरिमाणण् द्रव्यं शुक्तादिरूपवत्‌। चोदिताङ्गमलन्धं चेत्तच रूपादरो भवेत्‌ ॥ १०४ ॥ दूरासन्नगुणोपेतमङ्ग न प्राप्यते यदि |

दूरवर्तिगुणं हित्वा स्यादासन्नगुणाद्‌रः ॥ १०५ ॥ नानाधम्मैवदङ्गः चेदलब्धं तच द्यते | स्वभावबलवदम्मबलवच्छास्त्र चोदितम्‌ ॥ १०६ ॥ manag प्रतिनिधौ शक्तया सव्वान्‌ प्रयोजयेत्‌ | मुल्याभिधायकान्मन््ाननदेनैव AAT ॥ १०७ ॥ स्व्व॑प्रतिनिधौ कायथमनान्नञातजपादिकम्‌ |

gata | शिष्टयोः परिमाणषपयोरुपसंहारासम्भवे परिमाण- सुपेच्छ रूपमाद्रणौयम्‌ ॥१९ ० ४॥

दूरेति । श्ङ्गदरयस्य दूरव्तिन weary गुण यत्रोपदिष्टा- सनोभयोपंहारासमरवे श्रासन्ञगुणादरः ATA: ॥९ ० ५॥

भानेति। यचाङ्गे नाना wal उपदिष्टास्तच तावद्धशनयुतस्या- Farad थो धोः -सञभावतो बलवान्‌ यो वा बलवता शास्तेणो- पदिषटसद्भयुतमङ्ग परो तयम्‌ ॥९ ० ६॥

शास्त्ेति। ga ये war: शास्तेणोपदि स्ते यावच्छक्ति प्रति- निधौ प्रयोज्याः । सुष्याभिधायकाख्च मन्त्राः अतिनिधावनूदेनेव पायाः ॥९०७॥

र्ति । प्रतिनिधयपादानेऽपि सुरस्य लोपात्‌ प्रसक्तं वैगुष्ठ-

दितौयकाण्डम्‌ |

यदा प्रतिनिधाने्नैवाथैसिडः कटाश्यात्‌ ॥ १०८॥ यच प्रतिनिधिनतुं नैव शक्यः TAS |

तचापि वाक्सामथ्यात्तत्कार्ययेऽन्यदिधौयते ॥ १०९ ॥ चछाग्रयणे IN सोमे चातुमाौस्येसम्भवे |

इष्टि वैश्वानरं कुगात्तत्तत्काय्प्रसिदये ॥ ११० ॥ mrafatfearay काया पूणौहतिरवधैः | पञ्चि्टेरपि च स्याने प्राहः पूर््णहतिं परे ॥ १११ ॥ सचायागृयै तत्कर्तुमसमथैस्यं विश्वजित्‌ |

यद्वा चैधातवीया स्यात्‌ सदसपशुदक्िणा ॥ ११२ ॥

मनाज्ञातजपादिना शमनोयम्‌ | मतान्तरमाद | यदेति । प्रतिनि- fara कश्मेषाद्गुण्षान्न तदथैमनाज्ञातजपा दि कमित्यथैः ॥१०८॥

aaa) न्यायपराप्षप्रतिनिष्यभावेऽसदृशरमपि वचनप्राप्ं प्रतिनि- सेयमित्यथः Weed

श्राग्रयणे दरति । श्राययणणदौ यानि यानि काच्यौणिन स्म वन्ति, तत्ततूपरसिद्यथै वरेश्वानरोभि्टि HAT ॥१९०॥

प्रायधित्त्टोति। प्राय्चिन्तेष्टिः तत्‌स्थाने qursfacat कार्य्या । पथिष्टस्थानेऽपि whist केचिदिच्छन्ति । परे इति gq भ्य नेच्छन्तौत्यपि सूचयति eer

सच्ायेति। सच RATE wat यदि तत्तत न may यात्‌, तदा विश्वजितं सरखपशद चिणां जैधातवोयामिष्टिं वा कुयात्‌ | arate याज्यादौ पठनोयो मन्त्विगेषः ॥११९॥

4 i

उदातो मथ्यमानोऽभ्रिने जायेत यदि कचित्‌ । लौकिकेऽञ्मावजाकगेविप्रपाण्योरसव्ययोः ॥ ११३ ॥ दर्भस्तम्बेऽप्ु वाऽनुन्ना परयोहामयोदंयोः। यदेकस्यैव होमस्य काष्ेऽनुन्नाप्य वा भुवि ॥ ११४ ॥ ऋरण्यारोपितोऽप्यभिर्मथ्यमानो न चेद्भवेत्‌ | तचापि गतिरेषैव करत युक्ता मनौपिभिः ॥ ११५ ॥ अर रारोपितस्याग्नेः पश्चान्तरमपीच्छति । बौधायनो न शक्यं चेन्मन्यनं वाऽपि धारणम्‌ ॥। ११६॥ लोकिकं बह्िमादौष्य विहत्याभ्रस्त॒ मध्यतः | श्आरोपितारणौ छिघा जुहयादप्रिदोचकम्‌ ॥ ११७॥

sara इति । ` यदाऽत्निरुदातस्तदा मन्यनेनाभ्निं सम्पादयेत्‌ । मय्यमानोऽपि aafuaiaaa, तदा लौ किकाग्यादौ परयो हाम- योरभ्यलुज्ञा । मतान्तरे saea रोमस्य ब्राह्मणानुज्ञया काष्ठादौ करणम्‌ । fetta .. होमः सत्वैयाऽभनिसुत्याद्च Ta ATT: । असव्ययोदं किणएयोः ॥१९२॥११४॥

श्ररण्ौति । श्ररणष्छामभ्रिमारोप्यादिताप्नेः प्रवासो विहितः । प्रवासे चारं मयिलाऽभ्िसुत्पा्च तचाम्रिदोचं क्त्यम्‌ । यदि तु मथमानोऽयन्िनै जायते, तदा पूववोक्िव गतिः ॥९९५॥

श्च मतान्तरमाइ अरौ ति इभ्याम्‌ । श्ररष्छामारोपित- दाग्रेरिति सानन्धछच्णा wl) बौधायन इच्छतोति गतेन खल्नन्धः। श्रभ्निरारोपितो Feat तामरणिमप्नमैध्यतः fates: ॥ ११९६॥१९१९०॥

दितौयकाण्डम्‌ | १२७

मन्धनं धारणं वाप्नेयीवत्कालं न सम्भवेत्‌ | तावत्कालं जुदोत्येवमव्वा गौ पवसथ्यतः ॥ ११८ ॥ पश्चादौ यदि निमेग्थ्यो मथ्यमानो न जायते । तत्कार्य हेमशकलं भवतं न इति fart ॥ ११९ ॥ अभिहत्य व्याहृतिभिरथाप्नावभ्निरित्यपि | साविचादि प्रेत भरदाजमुने्म॑तात्‌ ॥ १२० ॥ vat चेदिधवा भूत्वा प्रमौयेत कदाचन | तदा ओरौताभिशरन्यत्वान्तिमेन्थ्येनैव THA ॥ १२१ ॥ पुनः परिणयाधाने खामिनो यदि सिध्यतः | usd Bae श्रोतामि द्ानिर्मन्थ्यमन्यथा | १२२॥

एतादृश्रप्रकारेण दोमस्यावधिमाह । मन्धनमित्यादिना ॥ १९८॥

पश्चादाविति। fai इति मन्यनोत्पन्नस्ाग्ननांमधेयम्‌ | मथ्यमानः सन्‌ यदि निमग््यो न जायते तदा भवतं न इति मन्तेण तत्का Faas चिपेत्‌ ॥१९९॥

मतान्तरमाह । WATE RR oll

पत्नौ ति। प्रमौयते सियेत । भ्रौ ता प्िशन्यला दि ति | rere agate तद्धिनियोगादिति ara: ॥१२९१॥

पुनरिति | पल्यां तायां पत्युः पुनः परिणयस्य पुनराघानस्य च सम्भावनायां starfire gat दग्ध्वा पुनः परिणयं पुनराधानं च BAT) तदसश्भावनायान्तु निर्मन्यपाभिनैव सा `दग्धव्या॥ ९९९॥

ष

3 लिकाणमण्डनम्‌ |

तथेवानेकभाय्येस्य ययेकाऽच प्रमौयते | नेच्छेत्‌ पुन विवाहं चेन्निर्मन्ध्येनैव तां दहेत्‌ ॥ १२३॥ किन्तेतावदिहाप्यस्ति दग्ध्वा निर्म्मन्थ्यवद्धिना | SANE त्यजेदभ्नौन्‌ पुनस्तानाद्धौत च ॥ १२४॥ BATA यागादौ सर्व्वं AMAA लुप्यते | नान्येन केनचित्‌ कार्य्यं तायाः कम्प किश्वन ॥१२५॥ फलीकरोति यः कश्चिदिह दासौ पिनष्टि च। संपलौयाहतिस्तच WaT च लुप्यते ॥ १२६ ॥ setae हइविःपाको नियतः पूव्वं पावके | सर्व्वथा नापरे बह्विति कात्यायनोऽत्रवौत्‌ ॥१२७॥

तचेवेति। ward: gta: ie Rall

waa विशेषमाह । किन्त्िति। wat val निर्मन्थगाभ्निना दग्ध्वा उत्सं ्टिविधिना wily परित्यज्य तानद्नौन्‌ पुनरादधोत ११२४॥

सतभाय्यस्येति | पौ कमन्य एव तस्य याग Tad: । पत्याः प्रतिनिधिषूपेणापि केन चित्तत्कषमे न कन्तेव्यमित्या द । नान्येनेति ॥

QR प्नौकम्मैलोपे फलौकरणादिकमपि न स्यात्‌ तदभावे च

हविरेव न निवहेदित्याशद्धाद । फलीकरोतोति । यः कचित्‌

भिष्यादिः । खञ्वन्यत्‌ ॥९२६॥

त विशेषमा₹। श्रस्तलौकसेति ॥१२०॥

दितौयकागडम्‌ | ARE

रवमुतस गतः waa पल्नौ कम्प विलुप्यते ।

खतभाय्स्य चैकाकिनोऽग्रिहोादि Twa | १२८॥ पलौमन्तरान्‌ जपेत्‌ At जौवन्तौ चेन्न THAT |

लोपरुवाथवा तेषामिति wag केषु चित्‌ ॥ १२९ ॥

उपसंहरति) एवमिति ue esi

aaa विधिमुक्तेदानों जौवन््येव val यद्यशक्ता भवति तदा किं कन्तेयभित्याकाज्ायामाद | पनोमन््रानिति । मता- न्तरे तु जोवन्त्यामशक्तायां पल्यां पत्नौमन््लाणं लोप wae: ॥ Rall

रवं केशवसिद्वान्तो खतभा्यस्य भाषितः। आचार्यान्तरसिद्वान्ताः पुनराधौ प्रपञ्िताः ॥ १३०॥

एवमिति । एवं पूवौक्तप्रकारोग्टतपनौकस्य केशवसिद्धान्तानु- सारेण भाषितः उक्तः । नु श्रपत्नौकस्यान्येऽपि शाखान्तरगोचरा- विषयाः सन्तोति नयूनलमाग्रद्च परिहरति । श्रावार्येति। भविख- न्तोति we: | खष्ूवखूचान्तरेषु। तेषां भिननप्रदेोयतेन नाचो- afaar, किन्तु पुनराधिखले एव तेषां प्रपञ्चनं भविव्यतोति भावः ॥१२०॥

श्रपन्नौकाधिकारोपजिजोविषया rare!

प्रडतायामशक्तायामपेतायां च केचन | Taare fate प्राहुमेधुना हानवजितम्‌ ॥ १२१ ॥

17

१३२० 3 ॥

भ्द्धतायामिति। प्रता ग्रन्दन पुचरजननमित्तकविंग्तिदिनात्म- ककार्मानधिकाररूपा शनौ चवतौ लच्छते * । कन्याजननप्रयुक्रकमा- सात्मकलं कन्याजनो । aaa श्रसमर्था रोगादिना । श्रपेता । xu गतौ । wa gt दता गता । श्रप दूरपरसपेणे इति विश्वः । खछतायामिति यावत्‌। चकारात्‌ प्रोषिता पतिताऽपि aaa | केचन श्राचार्याः । wa afafefa ana awarfewafacia- दारा खाभिमततयक्तले BAIT केचनेत्या |

श्राखु रजश्वलाधर््मातिदे शा्थंमाद | रजखलेति । रजखलायां सत्यां यो विधिः कल्पे दृष्टः स एवाच प्र्तादिषु प्राहः । तामपरुध्य यजेतेत्यादिकः। valent योक्तासादनादिरूपो वा प्तः | उभयरूपोविधिरिति यावत्‌ । भूयते चापस्तववदधतरे भेथुनाह्णान- संज्ञकं कमम, तस्वादृष्टाथैलमा गरदा रजखलाधर्मा तिदे शाचच पराप्तं परिदरति। Rakha Meas मन्लकरणएकं शास्त्रेणो- पदिषटम्‌ । `तदिदायान्यत्‌ प्रङधतादिषु wate: । तस्य gers सति पुरुषाधैलादिति भावः। ननु न देवताभ्िग्रन्दक्रियाः पराथ त्वादिति प्राक्‌ प्रपञ्चितम्‌ । तत्न मन्त्राणां प्रतिनिधिनै वेति सन्देहे नियते सामान्यतः प्रतिनिधिः स्यात्‌ । आरम्भनियमः | ~ † ॥१३२१॥

* लभ्यते, - इति कर पुक्तके पाठः | † a कियान्‌ arated इति प्रतिभाति |

दितौयकाण्डम्‌ |

होतुर्याज्याऽनुवाक्यासु विस्मृतियैदि जायते। तदाऽम्रेयौभिरेन्रौभिः प्राजापत्याभिरेव च ॥ १२२॥ यजेट्‌याज्यानुवाकयाभिरव्याहृतौभिरथापि वा । अनुमन््रणमन्त्रेषु याजमानेषु विस्मृतौ ॥ १२३ ॥ तदा व्याहृतिभिः Fata खामौ तदनुमन््रणम्‌ | दौश्षाबेदनसुत्रह्मण्यादि कारयेगेषतः ॥ १३४ ॥ पिादौनां सुतादौनां मध्ये यन्नामविस्मृतो |

gad यस्य वा नाम निदिेत्तं तमेव वा ॥ १३५ ॥ जातिनकचगोानुष्टानान्यतम संज्ञया |

तथेष्टौ प्रियपुचस्य पिचादौनां पिट्क्रतो ॥ १३६ ॥ fad लूनज्च पिष्टज्च सान्वाय्य waa तथा।

डोतुरिति। याज्या नाम हविसयागार्था ea: । श्रनुवाक्याश् देवताद्कानार्थाः। तदधख्मरणे श्राग्ेष्यादौनामन्यतमाभिरग्‌भिर््या- इतिभिरव्वा यजेत्‌। यद्यपि मन्ते प्रतिनिधिनंतयुक्त, तथापि वचनात्‌ क्चित्तयालमाद्रणोयम्‌। स्यष्टमन्यत्‌ | नामाधिरुत्याद | Dafa tl पित्रादौनामिति 1 पिचादौनां पुत्रादौनां वा कस्य चिन्ना- सनोविर्रणे प्रमादाद्‌ निरदेगे वा समस्तस्यैव वाक्यस्य तन्नाममा त्स वा निर्देशः काय्यैः ॥१२२॥१२२॥।१२४।१२५॥

नामवि्मरणे निर्दशप्रकारमाद । जातौति ॥१२६॥

feafafa auf लोकसिद्धश्ेट्रहो यात्तदा

x

ARR चिकाण्डमण्डनम्‌ |

लोकसिद्धं VASAT जप्याः कठा श्यात्‌ ॥ १३७॥ (- लोकसिहं चेदाद्रियत करतुं प्रति | तत्तन्मन्त्रजपं प्राह भरदाजः छताम्‌ ॥ १२८ ॥ faa चावहते लूने पिष्टे दग्धे च सन्ये ।

खाते च लौकिके प्राप्ते जपोनास्येव वाजिनाम्‌ ॥१३९॥ उक्तानि परिमाणानि वेदेरष्यभिसयनाम्‌। तदसम्भवतो हासं कुर्यादर्थाविरोधतः ॥ १४० ॥ अङ्गलस्य प्रमाणं तु व्याख्यातमनलादहितौ | तस्यासम्भवतस्तिग्येग्‌यवितयमङ्कलम्‌ ॥ १४१ ॥

प्रयोगकाले AMAA TAT: ॥ १ २ ७॥

मतान्तरमाइ छिन्ारौति । तथाच भर दाजमते ata Val न वा जपेत्‌ ॥१२८॥

मतान्तरमाह । fad इति। तथाच कठानां मन्त्रजपोनियतः, भरद्ाजोयानां तातः, वाजिनान्तु न भवत्येव ॥१२९॥

उक्तानोति। बेदेरभ्भिगटदष्य च शास्त्रोपदिष्टपरिमाणासम्मवे यावता परिमाणेन प्रयोजनं निव्वैहति तावत्‌परिमाणं हखमपि सुनोत ॥९४०॥

शर्गुलस्येति । यथोक्तपरिमाणासभवे तिच्यैक्स्यापितयवक्चि- तैचजेवाङ्कलपरिमाणं भवति ॥९४१॥

दितीयकाण्डम्‌ | ARR

वेदिसन्नमनार्थाय रन्नोराकषंणे यदि |

महौतलं न प््यौ तं aaa विधिमाचरेत्‌ ॥ १४२ ॥ श्रोण्यंसदेशन्तरालमाची tat विधाय तु ।

तस्य दाद्‌ शकं भागमपरं तच fafata ॥ १४३ ॥ रजलस्वयोदशंभेन शङ्खो न्धस्ता TAT wa | श्रोखंसयोरन्यतरं तावट्‌दूरे निहन्ति तौ ॥ १४४ ॥ शङ्दश्िण्रोण्यंसो दश्िणेन ततस्तयोः | शडकोनिश्िष्य तत्याशौ तां Tay तदनन्तरम्‌ ॥१४५॥ ओणिं प्रति समाक्षष्य तत आरभ्य waa: | agar लिखन्नेव वेदिं द्श्िणतो नमेत्‌ ॥ १४६ ॥ रुवमुत्तरतो नामः पव्वेपश्चिमतोऽपि च |

यस्यां दिशि नमेदेदिस्तस्यां ओण्यंसतो afe १४७॥ श्रोणिभ्यां च तथाऽशभ्यां दौ दौ शङ afe: शपेत्‌ | रचनं योदेयोः शडःकोः पूर्ववत्‌ न्धस्य नामयेत्‌॥१४८॥ पुव॑पश्चिमयोरज्ुसतत्तन्मानानुसारिणौ । तत्तद्रल्वनुसारेण तत्तच्छङ्गोवेदिः क्रिया ॥ १४९ ॥

बेदौति। एषा च ्रक्रिया याजिकरेभ्योऽवगन्तव्या ॥१ ४ २॥ १४२॥९४४।१४१५॥।१४६।१४७।१९४८॥।१४९॥ _

= तिकाण्डमण्डनम्‌ |

मुस्यकाले यदाऽवश्यं कम्पी AT न शक्यते | गौणकालेऽपि कन्तव्यं गौ णोऽप्यतचरहशो भवेत्‌ ॥ १५०॥ Al सायमाहृतेः कालात्‌ कालोऽस्ति प्रातराहृतेः | प्रातराहइतिकालात्‌ प्राक्‌ कालः स्यात्‌ सायमा हतेः॥१५९१ पौणेमासरस्य कालोऽस्ति पुरा दशस्य कालतः | पौशेमासस्य कालात्‌ प्राग्दशेकालोऽपि विदयते ॥ १५२॥ वैश्वदेवस्य कालोऽस्ति प्राक्‌ प्रघासविधानतः। प्रधासानां च कालोऽस्या साकमेधौयकालतः ॥ १५३॥ स्यात्‌ साकमेधकालोऽप्या शुनासौरौयकालतः | शुनासौ रौयकालोऽप्या वैश्वदे विककालतः ॥ १५४ ॥ श्यामाकं हिभिश्रैव यवैरन्योन्यकालतः |

WITTE युज्यतेऽवश्यं न त्वचाग्रयणात्ययः ॥ १५५॥ दक्िणायनकाले या पश्चिज्या योत्तरायणे |

श्रयेदानों कालातिपाते विधिमाह । सख्येति । श्रवश्ठमित्य- नेन काम्यानां कालातिपाते लोप एवेति ध्वनितम्‌ ॥१५०॥

श्रा सायभिति। सायमाहतिकालपय्यन्तमित्ययैः। तत्‌पूव्वेभिति यावत्‌। एवमुत्तरत्रापि । श्वामाकेरिति। तथा च ब्रोहियागकालात्‌ YAR: श्छामाकयागस्य, यतयागकालात्‌ WaT: Aiea, शवामाकृयागकालात्‌ waaay यवयागस्य गौ णकाल TAT: ॥

९५.१॥२९४.२॥१९१५.२॥१५.४॥१५५॥१५.६॥ if

दितीयकाणडम्‌ | १३५

अन्धोन्यकालतः पूर्व यष्टु युक्ते उमे अपि ॥ १५६॥ रवमागामियागौयमुख्यकालादधस्तनः | स्वकालादुत्तरो गौणः कालः पुर्वस्य AAT? ॥ १५७ ॥ यदाऽऽगामिक्रियासुख्यकालस्याप्यन्तरालवत्‌ | गौणकालत्वमि च्छन्ति केचित्‌ प्राक्तनकम्मैि ॥ १५८८॥ गौशेषेतेषु कालेषु कम्म चोदितमाचरेत्‌। प्रायश्चित्तप्रकरणे प्रोक्तां निष्कृतिमाचरेत्‌ ॥ १५९६ ॥ प्रायशचित्तमकत्वा वा गौणकाले समाचरेत्‌ | नित्येशटिमच्निहोचं च भरदाजौयभाष्यतः ॥ १६० ॥ quae हि qe चेत्‌ साधनं नैव लभ्यते | तत्कालद्रव्ययोः कस्य मुख्यत्वं गौणताऽपि वा ॥ १६१॥

कतिषिदुदादरणानि प्रदर््व॑दानों सामान्यत श्राह । एवमिति

॥११५७॥ मतान्तरमाद | यदेति। श्रन्तरालवत्‌ मध्यकालस्येव ॥१५ ८॥

गौणएकालेऽपि प्रायथित्तं छृतेवातिपतितं कम्मं क्त्य मित्या ।

गौणेखिति ॥ १५९॥ मतान्तरमाह । प्राय्ित्तमिति। प्राय्ित्तमरवेव नित्ये्टि- मभ्निदोचरञ्च गौणएकाले gailfefa भरदाजस््रभाययकछतां मतम्‌ ॥

geo कालद्रव्ययोः कस्य प्राघान्यभिति एच्छति । सुख्येति ॥१६१॥

ee तिकाण्डमरडनम्‌ |

सुल्यकालमुपाश्रित्य गौखमष्यस्तु साधनम्‌ |

न मुखयद्रव्यलोभेन गौणका लग्रतौ क्षणम्‌ ॥ १६२ ॥ रुकपश्षगतो यावान्‌ होमसङ्खोऽतिपद्यते | पश्होमविधानात्तं हत्वा तन्तुमतौ यजेत्‌ ॥ १६३ ॥ सखकालोत्कषेतः कश्चिद्‌ गौणकालो निरूपितः। अपकर्षादथान्योऽपि गौणकालो निरूप्यते ॥ १६४ ॥ आमयाव्यात्निमानापद्‌ गतो वाऽध्वगतोऽपि वा | रारे धनाभावे गुरुगेहे वसन्नपि ॥ १६५ ॥ अन्येधेवंप्रकारेषु निभित्तेघागतेषु च । समासमग्रिहोचाणं यथासम्भवमा चरेत्‌ ॥ १६६ ॥

उत्तरमाद। मुख्येति ॥ १६२॥

श्रथेदानौं पचहोममधिहृत्या ह | एकेति । अ्रतिपद्यते eat | श्रतिपत्यते दति तु समोचोनः पाठः। तं दोमसङ्गम्‌ । तन्तुमतौ नाम प्राय्िनतेष्टिविग्रेषः ॥१६३॥

सवेति । पूर्वै खकालोत्कर्षेण स्कालात्‌ परत इत्येतत्‌, we कममणो गौणकालो निरूपितः, wera! खकालात्‌ पूर्वतोऽपि गौणकालो निरुप्यते ॥९६४॥

तत्र निमित्तान्याह । श्रामयावोत्यादिना) समामः aga: ॥ १६५।१६६॥

2

परथमकाण्डम्‌ | ars

निमित्तानाभिहेतेषां निदिंश्यैकं यदुच्यते | तत्सर्वेष निमित्तेषु जानौयात्‌ प्रतिपादितम्‌ ॥ १६७॥ पश्षहो मानशेषान्‌ वा शेषदोमानथापि aT | समस्य जुह्यात्तच प्रयोगोऽयं निरूप्यते ॥ १६८ ॥ प्रतिपद्युन्रयेत्सायमापदयन्यच वा दिने । यावन्त्यौपवसथ्याहात्‌ प्राग्दिनानि भवन्ति दि॥१९९॥ तावन्ति परिश्ज्लौ याच्चतुरुन्रयनानि च | पाचान्तरसहायायां नित्यायां प्रारुतखुचि ॥ १७० ॥ स्थूलं खुगन्तरं वाऽपि रत्वा तच समुन्रयेत्‌ | रका समित्‌ BARA: सदेव निमाजंनम्‌ ॥ १७१ ॥ उपस्थानं aan Hat प्ररुतिरिष्यते | निभित्तानाभिति। एषां निमित्तानां मध्यादेकं निमित्तं नि- fem यदुच्यते, तत्‌ सर्वषु निमिकतेषुक्तां जानोयात्‌ ॥१६७॥ पेति। तत्रायं aaa: प्रयोगो निरूप्यते 12 eon म्रतिपदौति। श्रौपवसथ्यादात्‌ पव्वैदिनात्‌ प्राक्‌ यावन्ति दिनानि, तावन्ति चतुरुन्नयनानि प्रतिपदि दिनान्तरे वा सायं गखल्ञोयात्‌। एकस्यां खुचि तावतामसमावेग्रमाग्रद्याद । पातरान्तर- सहायायामिति | दहति पाचान्तरे ae स्थापयिला तच चठुरुन्न- यनानि रन्नौयादित्यथेः ॥१६९॥९७००॥ मतान्तरमाइ। स्यूलमिति । ससुन्नयेदिति तावन्ति चतुरन्नय-

नानि इत्यनेन संवध्यते। होमप्रकारमाद | एकेति ॥९७१॥ 18

gas चिकाण्डमण्डनम्‌ |

agaa प्रकारं प्रातदौमेऽपयतिदिश्रति ।

शवमेवोत्तरबाह्ि प्रातर्हा मान्‌ समस्य तु ॥ १७२ ॥ जुहत्यौपवसथ्यादप्रातहीमावधौन्‌ AAT |

vafafa | उत्तर त्राहि दितौ यदिने। रातदीमान्‌ atgma? रौ पवसथ्याहः wifes, तत्कालो नपात मपरयन्तान्‌ समस, ता- वतां चठरन्नयनानां समासं शला, HAHA यत्नेन जुहो ति। यन्तु Marna पवहोमपयन्तं षमासोऽच भवतोयक्तम्‌ | TA व्यवस्था भविग्यति ॥९०२९॥ te पक्चदयोपन्यासाथेमाह |

समारोपविधानेन समारोपयतेऽनलान्‌ | १७३ ॥ ये धारयन्तेऽथवा धार्यान्धार य्येव पूर्ववत्‌ |

समारोपेति । समारोपस्य विधानं fates समारोप- Gal बहुवचन पादानात्केषा मित्याकाङ्कायामाह । य दति । ये रप्रयो नित्यं धार्यन्ते । तेषामित्यथेः । aagq नित्याजलाणाङ्ग- तभियादौनां waaay । अन्यया गारेपत्य एवेति भावः । पल्ान्तरमाद । श्रय वेति। धार्यान्‌। गाहेपत्यस्य चयाणां पूरववन्नि- व्योमाय धारणं यथा प्राप्तं तयेव रतहोमसमासस्यापि धारणं भवतोति भावः | बडवचनन्तु, अन्वा हिताजखाभिप्रायेण | स चायं दाद्शदाचसेव भवति। एवं चांपदनुसारेण ठतहोमसमासस्य समा- al न्यायेन । नित्यं होमिनोऽपि प्रवासामयाविलनि-

प्रथमकाण्डम्‌ | १२९

मिन्तवगराद्धारणा्रकतौ होमप्रयोगमपडन्य मर्यं समार पोऽणुक्तो-

भवति। तथा चायवेपरिगिष्टे। saat काले काले प्रच

data समिधि वाऽऽरो पयेदत्यन्ता शक्रावपषव्यापि प्रचवारोपये-

जनित्यानि नातिपातयेननोत्कर्पषणवरो पयेदि ति la © ai पच्चहोमप्रकारसुक्ता गेषदोमप्रकारमाह |

रवं प्रतिपदोऽन्यच यच्ापद्‌ पपद्यते * ॥ १७४ ॥ तथेवौपवसथ्या हात्‌ प्राग्‌यकचापदिनश्यति ¦ । ठतौयायां sqeat वा पञ्चम्यां वा परच ATH १७५॥ तदादौनां तदन्तानां दोमानां स्यात्समस्यताः।

एवमिति | एवं येन प्रकारेण पचदहोम खउक्तस्तेनैव प्रकारेण Tawa: काये इत्यथः । wag fate: म्रतिपद्यतिरिक्रदिने दितौयादिषु यस्मिन्‌ दिने चापत्‌प्रा्िस्तदिनमारभ्य पव्बैदोमदि- नात्‌ प्राक्‌, seat यदिने चापन्नित्तिस्तदिनपरयन्तं वा भवति। स्वौऽप्ययं समस्य होम एव । श्रापननिभित्तकोड्या दि दिनात्मकोऽपि भवतोत्याद । ठतौयायामिति । स्पष्टम्‌ ॥१७४।१९७१॥

wae कठटसम्मतिं SHIA |

* जायते, - इति ग° पुस्तके पाठः |

† तथैवोपवसथ्यात्‌ प्राक्‌ यच छ्यापदिनश्यति, - इति ग ° एके प्राठः । यद्ाऽऽपच्च विनश्यति इति se Gea पाठः |

1 समासता, - इति क ० ge पुस्तकयोः पाठः |

3 ge चिकाण्डमण्डनम्‌ |

श्रापदेवावधिहीमसमासस्याभ्युपेयते ॥ १७६ ॥

तस्मात्‌ कदाचिद्‌ारभ्य यावतस्तावतोऽपि वा | ATTA TAA होमान्‌ समस्येदेकपक्षगान्‌*।१७७॥ save दिराचाय विराचायाधिकाय वा |

ह जुहयाह्ञोमानित्येवं पदयते wa: ॥ १७८ ॥ प्रवासिनोऽग्मिहोचस्य पश्चा ह स्त वा पुनः।

सायं प्रातः एथग्धोमा रकसिन्रहनौति च ॥ १७९ ॥ रवमेकच Ta ये होमास्तेषामओेषतः।

न्यूनानां वा समासः स्यान्न पश्छान्तरवर्तिभिः ॥ १८०॥ सर्वथौपवसथ्याहे सायं होमः एथग्‌ भवेत्‌ ।

तथैव यजनौयाहे masta भवेत्‌ TAR ॥ १८१ ॥

श्रापदिति । श्रवधिरारमसमाघ्योः | ननु होमसमासस्यापद्‌- afuaa दीर्घापदि तावत्कालं होमसमास saa ae: एक- प्र्गानिति । तत्खरूपमाद । श्रतएवेति । wea । प्रवासनिमि- न्तविशरेषेण समासे विगेषमाह । प्रवामिन दति । उपरंदरति । एवभिति । wage ये होमासतेषां मघ्ये श्रगेषतः sista नयूनानां वा eae: | न तु पचदहोमाख्यया पचान्तरवत्तिभिरदितनैः ae समासः । तच BATE! स्वेयेति। सर्वथा महापत्सत्तेऽपि। श्रो प- FEMS wafer सायंहोमः एक्‌, न समासेन। तयेवापत्सतवऽपि

* संक्ठिपेदेकपक्चगान्‌,- इति ग० प्तक पाठः | 4

॥

»

॥.

|

प्रथमकाणडम्‌ | १४१

थजनोयाडे यागदिने प्रातद्धीमः एक्‌ भवेत्‌ । तथा च सायं

समासद्ोमानां चतुदंगरोसायंदोमान्तानां समासः। एवं पवप्रात-

Baraat च प्रातरामानां ware) न ततः परम्‌ । श्रौ पवसथ्याडे

WET ॥१७६॥१९७०७॥१७८॥१७८॥ १८०॥१८१॥

पर्वे पवासश्रन्यञचेत्‌ प्राप्तं केनापि हेतुना |

तदा तत्सायंहोमोऽपि Ya! सह समस्यते ॥ १८२ ॥ यदा दैवान्‌ मानुषादा प्रतिवन्धात्पर्वणि यमनियमाकरणे तु

पवसायंदोमोऽपि पूरैः सदह समस्यो भवति । एकपच्षगतवात्‌ |

mae टयगेव । अन्ये तु॒पतेमायंप्रातौमावपि पूरैः सद

समसे | समास्यापन्निमित्तकलात्‌ ॥१८ २॥

तावता नापगच्छेचेदापत्पश्षान्तरेऽपि च | पुनस्तचापि aaa समासः एथगेव हि ॥ १८३ ॥ तावतेति । त्रापि प्चान्तरेऽपि ne sen पूवौक्तमेवानुवदति | नतु पक्षान्तरस्थानां समासश्चो्ते मियः। रवमापद्नतः पश्च UH चैवं समाचरेत्‌ ॥ १८४ ॥ ठतौयेऽनन्तरे पक्षे समासं न समाचरेत्‌ | न लिति । दौर्घापदि पचदोमनियममाइ | एवमिति । सष्टम्‌ ॥१८४॥

ee चिकाण्डमण्डनम्‌ |

नलु निमित्तत्वे fa काय्यैमत are!

तावता नापगच्छेचेदापत्यक्षे ठ तौयक्ते ॥ १८५ ॥ छच्छरेणापि विनिवैत्यं तच होमान्दिने दिने । पक्षान्तरे पुनः कामं पक्षहोमादिमाचरेत्‌* ॥ १८६ ॥ करैः पक्षदयन्तेव t पक्षहोमो विनियम्यते | तावतेति । eeu सङ्भटेन । एवमपि श्रापद निटत्तौ चतुथ- Ua पुनः Gaeta: कायं इत्याद । Gare इति। तत्र कठसन्म- तिमाद। Taga पचद्ोमो भवतोति नियमात्‌ ॥९८५॥।९८६॥ अन्याचायैमतसुस्थापयति | sraaeqaaa Sears कदाचन ॥ १८७ ॥ यावज्नौवमविच्छिन्नान्‌ पश्षहोमान्‌ समाचरेत्‌ | आअआपदेवावधिस्तच न पश्चगणनाऽवधिः॥ QoS ॥

श्रापदिति | स्पष्टम्‌ ॥१८७॥१२८८॥ सखमासदोमे प्रकारान्तरमाह | TAIT: समासस्य प्रकारः प्रतिपा्यते | सायंग्रातस्तनौ होमावुभौ सायं समस्य तु ॥१८९॥ छपन्रोजुहयात्तच समिदेकाऽथवा दयम्‌ |

* प्रच्तह्ोमादि चाचरेत्‌, - इति se पुस्तके पाठः | + weed यावत्‌, - इति ग ° पुस्तके पाठः | 4 :

प्रथमकाण्डम्‌ | १४३

श्रयेति । सायंप्ातौमौ सायं समस्य होतव्यौ । समिन्चैका- दे वा भवतः | उभयथा अवणात्‌ ॥१८९॥

तन्त्रे विगेषमाइ |

सायंहोमस्य मुख्यत्वात्तदौयं तन््रमिष्यते ॥ १९० ॥ wae आहतः कुर्यात्‌ तच दे सायमाहतौ |

दे प्रातराहतौ सावंहोमे चैका समिट्यदि ॥ १९१ ॥ समित्‌ छता दितौया चेत्‌ सा भवेत्‌ प्रातराहतौ | दिःसायंहोमवन्‌खटज्याद्‌ दिः प्रात मवत्‌ सु चम्‌ ॥१९२॥ AAA HAZE Bae सोयेमित्यपि |

उपस्थानं RAHA Te प्रकूतिवद्धवेत्‌ ॥ १९३ ॥ केचिद्‌दे आहतौ हत्वा संविश्चैव faster वा । विच्छिद्येतावता * होमौ कुर्याद्‌ दे आहतौ ततः॥१९४॥ कल्यभाष्ये पुनश्वान्यदापत्कल्यान्तर सितम्‌ | पष्छहोमादिकाः पूवेमापत्कल्पानिरूपिताः ॥ १९५॥ सायंप्रातःकालमभेदसंपायाः सवे रव ते |

अ पद्गुरुत्वमालोच्य कद्‌ चित्सायमेव ते ॥ १९६ ॥ उभयेऽपि समस्यन्ते सायंप्रातस्तना अपि |

इत्थं समस्तहोमानां † समासान्तरमापदि ॥ १९७ ॥

* षिच्छिद्य तावता, - इति कर पुस्तके पाठः | † समस्य होमानां, - इति ग° एके पाठः |

(£ ४४ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

सायन्तनान्‌ समस्यादौ सर्वान्‌ प्रातस्तनानपि | युनस्तातुभयान्‌ सायं समस्यदुक्तमागेतः।। १९८ ॥

सायमिति | ,

सायमादिपरातरन्तमेकं कपरचचते TIAA कममणः साय- सुपक्रमतवेन सायंदोमस्य सुख्यलम्‌ । चतख दति । यदयेका समित्‌ क्रियते तदा सा सायंहोमे होतव्या afagard लेका सायंदोमे wae चेका होतव्या । सुचं च वारदयं सायंहोमवत्‌ वारद्यं च भातंदमवत्‌ न्यात्‌ ॥१८ ०॥१८.१।१९९ २॥

विग्रेषान्तरमाद्‌ | भक्तेति। मतान्तरमाद ) केविदिति। श्राह्रिति wa: 1) श्राङतिदयदहोमानन्तरं daa fated वा eat तावतेवापराङतिदयेन विच्छेदं सम्पाद्यापराडतिद्रयं होतव्यं न तु नेरन्त्यणेति भावः ॥१९द२॥१८ ४॥

मतान्तरमाद | कच्येति । आपत्कचयेऽपि समस्यमाना दोमाः सायंप्रातःकालमेदेन सन्पादनोयाः । Bata: सायं, प्रातदी- माञ्च प्रातः सम्पाद्या इत्यथः । श्रापदो गौरवातिरेके तु सायमे- वोभयदहोमाः कन्नेव्याः। तचापि रकारमाद। सायन्तनानिति ॥ १९१॥१९९ ६।१९ ७।९९ si पश्षद्ोमे fe तवेकमुदाहत्योच्यते मनाक्‌ चतुरुन्रयनान्यस्मन्नष्टाविंशतिरुन्नयेत्‌ ॥ १९९ ॥ चतुधा छत्वा FEAT षटपष्बाशतमाहतौः | WAITS चत्वारः प्रतिप्रध्ेपमाइतौः ॥ २०० ॥

i

दिलौयकाणम्‌ | १४५

मन्त्रेण * जुह्यादिदां श्चतुर्दश चतुर्दश | पश्षहोमसमं शेषं सायं प्रातः समाचरेत्‌ । ॥ २०१॥ सवे{दिराचहोमादावभ्यद्यमिदमौदशम्‌ ।

कठा अ्येवमेवा्थमङ्गौ कुवन्ति केचन ॥ २० २॥ दौधेकालायदं मत्वा पश्षहोमे हते सति । तचान्तराे यद्यापत्कद्‌ा चिद्पगच्छति ॥ २०३ ॥ काले काले पुनहमान्‌ जुह्यात्‌ प्राग्धुतानपि । asad विदुः Afters पु नहंतिम्‌ ॥ २०४ ॥ यावन्तोऽच समासास्ते सर्वे सायमुपकमाः | प्रातःकालापवर्गञ्च न तु प्रातरुपक्रमाः ॥ २०५॥

तमेव मकारसुदारणोपन्यासेन विशदयति । पडेति nee २००॥२०१॥

ayaa भरकारमन्यच्रातिदिशरति। स्वति eo RN

यदा तु दौधैकालोनामापद मवधार्य्यापकर्षरोत्या weaetarsar: RAS पच्चमध्य॒एवापद्पगता, तत्र. मतभेदेन यवस्ाभेदमाह |

` रौति ॥२०३।२०४॥

दोमसमासस्यौत्सनिक रौ तिमाह । यावन्त दति ॥२०१॥

* तन्ल्ेण, - इति कण पुस्तके पाठः |

† समासवत्‌, - इति क° wea पाठः । ‡ wat, - इति we पुस्तके पाठः । 29.

aed चिकार्डमण्डनम्‌ |

= यद्वा समासा इति भाषितम्‌ | कल्पव्यास्याठभिः Aad प्रातश्चेदापदागता ॥२०६॥ तथा पूर्वापराह्नादि * निमित्तेथ समस्यति | yaad तु राचौ चेन्मृतिशङ्घाऽभ्िोचिणः 11 २०७ ॥ सायं इत्वा ASAT जुह्यात्‌ प्रातराहृतौः | यदि त्वपरपक्षे स्यान्‌टतिण्ङ्धाऽभ्रिहोचिणः ॥ २०८॥ इतावशिष्टाः पश्चेऽसिन्‌ जुह्यात्‌ सकलाहतीः | eile तद्‌ कुर्यादिष्टियदि न सम्भवेत्‌ ॥ २०९ ॥ देवतानां प्रधानानामेकेकस्य प्रथक्‌ पथक्‌ | पुरोनुवाक्यायाज्चाभ्यां चतुरात्तषटताहतौः ॥ २१० ॥

यदित मरातरापदागच्छति तदाऽपि wat सायमुपक्रम एव होमसमासः प्राप्नोति, तत्र मतान्तरेण प्रातरूपक्रमलमाह । प्रात- fifa ure en

sfintfadtacongrat faiivare । yaad दरति । ga US WHIT eo one oc

दष्छसम्भवे are! Teel neo en

चतुरात्तं॑चतुरवन्तं एतं aged: wa शधक्‌ oe चात्‌ ॥९१०॥ ।

4." wat, - इति क पत्ते पाठः |

दितौयकाणडम्‌ | १४७

जुहयादेवमन्धच सवेचापदि ह्वयते |

अथेश्चयनमध्य स्यात्‌ प्ु्मरणसंशयः ॥ २११ ॥ अवश््ेष्टिदे वेभ्यस्तत्सद्खानि एतानि च । चतुहौतान्येकच TELAT चमसे सह ॥ २१२ ॥ पुरोनुवाक्यायाज्याभिः पूवंवन्नुहधयात्‌ एथक्‌ | चातुर्मास्यान्तराले चेत्‌ खामिनो ति शङ्खनम्‌॥२१३॥ तचान््यपर्वपरथन्तमम्निहोचाण्गरेषतः |

तदेव कुरुते दर्शन्‌ पौणेमासान्‌ THAT ॥ २१४॥ चातुर्मस्यावशिष्टानि पर्वाण्यच समापयेत्‌। पञ्चलाभे पुरोडाशं निर्वपेत्‌ पशुदेवतम्‌ ॥ २१५॥ अआमिक्षामथ वा कुर्यात्‌ पूर्णहतिमथापि वा |

श्रयेति । तत्सद्यानि देवतासह्यानि चत्खदोतानि तानि पुरोदुवाक्यायाज्यामिः एयग्‌ जुह्यात्‌ |

चातुर्मास्ययागमष्ये यजमानमरणग्रङ्कायामाद । चातुर्माखेति । WUT चातुर्मास्ययागोयान्यपव्वपय्ेन्तम्‌ ॥२९११॥।२१९॥ २१२।९९४॥

यदि तु agra} पने लभ्यते तदाऽपि प्रतिनिधिना निरवत्त- नोयमित्याइ ।. पश्वलामे द्रति । सर्व्वासम्भवे पर्णाति: ade) तावतैव aj निवेहति |

ve चिकाण्डमण्डनम्‌ |

आआहिताभ्रिः कदाचित्तु कृष्णपक्षे डतो यदि ॥२१६॥ = = Raed: सवा जुहोतौत्याश्चलायनः।

अन्ये तदैव दर्शं Fe: SMT तस्य तु ॥ २१९७ ॥ qed निभि परेतस्ेच्छन्ति प्रातराहतिम्‌ |

श्वं प्रतिनिधिः प्रोक्तस्तत्कारये च विधिः एथक्‌।।२१८॥ अवशिष्टोऽच यः कश्चित्‌ खे स्वे स्थाने वदामि तम्‌ ॥

श्राश्चलायनस्मतिमाहइ | ्राहिताभ्रिरिति |

aaa मतान्तरमाह | Wal दति ॥२१५।२१६।२१७॥

अरतिनिधिप्रकरणसुपसंहरति । एवमिति। प्रतिनिधिस्तजिवेशय कष्मैणि विधिञ्योक्रः। ूनतापरिदाराथमाद । श्रवशिष्ठद्ति॥२१य८॥

इति वादिभढमुद्गर कुठार श्रौकुमारखामिद्धरिसुत- विकाण्डमण्डनभास्करमिश्रसोमयाजिकूतापस्तम्बखच- ध्वनिताथकारिकासु प्रतिनिधिनिरूपणं * समाप्तम्‌ ॥

हतौयकाणम्‌ | १४९

ठतौयकाण्डम्‌ |

Sn

श्रौ गणेशाय नमः।

ॐ नमो fara ।

नो दृष्टं गुरुसन्दुखं श्रुतिसुखं नो देनानां सुखं नोवा वादिमुखंन याजकमुखं नो वा क्रियाणां सुखम्‌ | AA संश्रयजातजालमयनव्यापारपारचमं विडन्रण्डनमण्डनं avast वाष्यातुमाचष्लडे ॥९॥ we मन्दमतिः केदमक्रूपार विलोडनम्‌ | तथापि साहसं कुँ तत्सन्तः चन्तुमरेय ॥२॥ एवं प्रतिनिधौ निरूपिते सुख्यालामे प्रतिनिधिनाऽणननुष्ितासु क्रियासु | उपघातः क्रियालोप ster च प्रमादतः | चतुविधमिदं प्रोक्तं पुनराधानकारणएम्‌ ॥ प्रसिद्धः कर्मं लोप उपघातोऽन्यजादिना । SNS च प्रवासेन प्रमादोऽप्ररधारणम्‌ |) दरति वचनात्‌ क्रियालोपवगशात्‌ पुनराधानं प्राप्नोति । तत्मसङ्ग- सङ्गत्या पुनराधाननिभित्तानि कानिवित्‌ पुनराधेयनिमित्तान्यपि वक्तुमारभते ।

व= ye चिकार्डमण्डनम्‌ |

कामे निमित्तयोगे वा पुनराधेयमिष्यते |

निमित्तेषु यथायो गमाधानमथवा भवेत्‌ ॥ १॥

काम दरति। कामे दति" निमिनत्तसप्तमौयं विषयमसप्नमो वा । कामनायां सत्याम्‌ | वेत्यथवा । निमित्तस्य यस्योभावग्नो दत्यादिकस्य योगे प्राप्तौ सत्याम्‌ । पुनराधेयं तत्‌ सञ्ज्ञकं काम्यं नेमित्तिकञ्च कं gaat श्रङ्गो क्रियते । कल्पृद्धिरिति गरेषः।

कामनायां तावत्‌ । राज्ययग्रस्कामेति † । श्रस्याथैः । राज्य- यश्रस्कामस्य पुनराधेयं भवति। वरुणो डेतद्राज्यकाम wee सोमो amera दति। तथा amt भवति राज्यं श्रागच्छति{ य एवं विदानाधत्त दति ya: ।

नेमिन्तिकशब्देन -केन चिन्निमित्तेन विनष्टस्य पुनः सन्धानात्मकं भायञित्तापरपर््यांयं कर्मोच्यते । aq faa जुदोतोत्यादिकम्‌ | भेदननिमित्तेन होमस्य विधानात्‌ तख नेमित्तिकलम्‌। पुनराधेय स्यापि यस्योभावप्नो इत्यादिना नषटस्या्निनिष्टाघानजन्यसंस्कारा- ूरवातिशयस(*) पुनरगरेसतादृरापूर्वोत्पाद कलेन नेमित्तिकलम्‌ । एव- मेव युनराधानस्यापि। पुनराधेयस्य ठ्‌ पुनः काम्यलमपि। तादुशरा-

* इति, - इति नास्ति so पुस्तके |

† इत्यमेव पाठः स्व॑ |

| गच्छति, - इति go एतत ' पाठः |

§ नशटस्याभिनिष्ान, - इति ० पुस्तके पाठः |

(QQ) आधानेन हि ऋभिनिष्टः कित्‌ संस्ारामूर्व्वातिश्रयः जन्यते, ऋभिनाग्ेन स विनश्यति, एनराधेयास्येन कम्भणा पुनः स संसारा पू्वीतिश्रय उत्पद्यते ।

ATRIA | १५९

पूवा तिश्रयनाग्राभावेऽपि यगशस्कामादोन्‌ प्रति विधोयमानलात्‌ | पुनराधेयपुनराघाने दति कमणो्नामधेये संव्यवहाराय ।

पुनराधानस्य तु केवलं नेभित्तिकलमेवादइ । निभिन्तेखिति । निमित्तेषु जातेषु वेत्यथवा श्राधानं पुनराधानं भवेत्‌ । सव॑ष्वपि निमित्तेषु vd पुनराधानमेव स्यादत are! यथायोगमिति । युज्यते श्रनेनेति योगः war aged शास्त्ेणतो योगः गरास्लमिति यावत्‌ | तमनतिक्रम्येति, यथायोगं यथाशास्त्रमित्ययैः । तथा च श्ास्तेण यस्सिनिमित्ते पुनराधेयं पुनराधानं वाऽऽन्नातमस्ि तच तदेव स्यादिति भावः॥ tl

पूर्व यथायोगमित्युक्त, तदेवासन्दग्धमादइ |

तच येषु निमित्तेषु ङ्गथाहिकथा विधिः। >. तचेव पुनराधेयमन्यथाऽऽधानमिष्यते ॥ २॥

तेति । aa येषु निमित्तेषु प्रङ्गग्रादिकान्यायेन विधिः पुनराधेयविधिः प्रोक्त इति पेषः । तत्नैव पुनराधेयं स्यात्‌ । wear पुनराधेयश्रन्दाभावे। श्राधानं पुनराधानभि्यते श्रङ्गो क्रियते । याल्जिकीरिति ie) तच पुनराधानग्रब्दे विद्यमानेऽविद्यमाने वा, श्रतिक्रमे तदाग्ीनां* faa caret नाग्रलौकरिकादिश्दैः पुनराधानमेव भवतोति प्रायो are: be i * अतिक्रामेत्तदाप्मौनां, - इति wo, wo पुस्तकयोः पाठः । ~ † ्रदङगग्रह यमिव षटङ्गराद्दिकेत्यधः, - इत्यधिक पाठः कण पुस्तके |

रि,

Ee चिकाग्डमण्डनम्‌ |

मतान्तरमाह | ॥ ऋअन्यचाप्यपरे * प्राहः पुनराधिं विकल्यतः | अन्ये atta नियतमगन्याधेयं | वितन्वते ॥ ३ ॥

श्नन्य्रापौति । श्रपरे areal श्रन्यत्रापि पुनराधेयनिमित्ते- waft विकल्पेनेति विकल्यतः सावेविभक्तिकसस्‌ | पुनराप पुनरा- धानं Ts: ) दयोरणयग्निनिष्ठसंस्कारोत्पादनक्षमलात्‌ । सवचाधेय- waste पुनराधानमराप्तौ मतभेदेनापवादमाइ। अन्ये लिति। अन्य श्राचार्याः नियतं नियमेन, तोयं weds पुनराधेयमेव, वित- न्वते विस्तारयन्ति, gatas: | श्राधानानन्तरं केनविन्निमित्तेन पुनराधेयपुनराधानान्यतर स्मिन्‌ † कृते पुनः पुनराधानस्याधेयस्य वा निभित्तसम्पाते पुनराधेयमेव भवतौति दतौयशन्दाधेः ॥ २॥

तच प्रथमं काम्यमेवाद | areata वत्सरे तस्मिन्‌ उदधौ च्छो पुनराहितिः। प्रजां पश्रस्तथा पुष्टिमिच्छतामन्यद्‌ाऽपि च ॥ ४॥

श्राधायेति । श्राधाथ श्रगनोनिति गेषः। श्राधानं waa । तस्मिन्‌ वरे egret द्धे वित्तस्य च्छायां सत्याम्‌ । पुनरा-

* अन्यधाऽप्यपरे, - इति go पुस्तके पाठः |

+ नियतमन्ाधेयम्‌, ~ इति ग ° पुस्तके पाठः |

{ एनराधेयएनसाधानान्यतमे, -- इति ge एश्तके पाठः |

§ Up, - इति नास्ति क ०, we, घ एस्तकेषु |

¶ ऋधानवत्सरे यस्मिन्‌ यदि स्यात्‌, - इति, आधानवत्सरे यस्मिन्‌ fateh, - इतिच पाठौ ग° Tea |

दतौयकाण्डम्‌ | १५३

हितिः पुनराधेयं भवति। श्रपि च अन्यदा वत्षरादूद्खमपि प्रजां एुादिसन्ततिं we गवादौन्‌ पुष्टं एुष्टिजनकान्नादौन्‌ इच्छतां यदा कदाचिदपि पुनराधेयं भवति॥ ४॥

दद्धिकामलेन^ पुनराघेयमुक्तमघुना तदेवादद्धिनिमित्ते नेमि- त्तिकमाद |

आआधानवत्सरे जातो यद्याधातुरुपद्रवः |

अटदडिर्नाम सा प्रोक्ता तच स्यात्‌ पुनरादितिः॥५॥

श्राधानेति। तच स्यादिति † । तच wegt सत्यां, निभित्त- सप्तमोयं, पुनराददितिः पुनराधेयं भवतति गेषः 1 श्रटृद्धिलचषणए- are श्राधानेति । श्राघानस्य वत्सरे वष Sz यदि श्राधाठ्रा- धानकटू्यनमानसेति यावत्‌ । उपद्रवो ददा हतस्करादिजन्यः 1 सा श्रदद्धिनाम sitar उक्ता॥ ५॥

निभित्तान्तरमाद |

यन्नभागाङ्गवैधुग्याद्‌ यदाधानस्य | कार णम्‌ | ara संवत्सरे तचेत्तवैव पुनराडिति: ॥ ६ ॥

यन्नेति । यज्ञस्य भागः यज्नियद्रयम्‌ । Wyre पाठादेव रादित्य arn दूति यावत्‌ । तस्माद्धेतोर्यदाधानस्य कारणं पुन-

* इदधकामत्वे, - इति कण Tea पाठः।

† तच्च तस्यामिति, - इति so पुस्तके पाठः | {यदा स्याद़वधु्यां दमगाधानस्य, ~ इति ग ° पुस्तके पाठान्तरम्‌ | 20 >

aye चिकार मण्डनम्‌ |

राधानकारणं निमित्तं कैिदुक्तम्‌ । चेद्‌ यदि तन्निमित्तं are aet प्रथमवरं जाते, तत्रव तन्व निमित्ते पुनराहितिः घुनराधेयज्ेवेति ॥ ६ ॥

पुनराधेयनिमिनत्तान्येव am मरतिजानोते ।

त्वेतानि निमित्तानि इचकारैरगेषतः | निरूपितानि वश्यामि पुनराधेयकर्मणि ॥ ७॥

तत्रेति । aa पुनराधेयकर्मणि सूचरकारेबौधायनादिभिरगे- षतः साकल्येन निरूपितानि प्रोक्तानि निमित्तानि वच्छामि ) aida द्यस्य वच्छामोत्यनेनान्वयो ar” ॥ ७ ॥

प्रतिज्ञातमाद |

यदित्तं जौवनायालं वुटु्बस्यैकवत्सरे ¦ । तन्नाशे पुषमर््यानां ज्नातौनामवरोधने ॥ ८ ॥

यदित्यादिपञ्चभिः। यदिति। एकवत्सरे एकवत्सरमभिवयाप्य इदु दद्ध पित्रादेजौ वनाय † जौवनं कद wei पर्याप्तं यदितं धनं धान्यादि वा। तन्ना चौर्यादिना तदपाये पुनराघेयमिग्यति श्र्गोक्रियते। पुत्राश्च ते मर्त्या एुतच्मरत्याः पुचररूपा मनुखा- श्रपत्यानौति यावत्‌ । पुमान्‌ gat जायते दत्यत्र पुंगरन्दश्रवणात्‌

वच्छामौ्न्वयो वा, - इति क ०, we, च पस्तक्ेष पाठः | † चुं वाऽसेकवत्सरे, — इति ग० ume पाठः | ‡ बृनमानापत्यादर्जौवनाय, - इति so पुस्तके पाठः |

छतौयकागडम्‌ | १५५

युचश्रब्दस्या पत्या थेतेन TAIT) तेन wars aye) कन्या लविवादितैव। axa विगेषञ्रवरेना विवा दितकन्यासह्यया कर्तयलेन बिदितलादिति। पुचशब्दस्व सन्ततिवा चकप्रजा शब्दा- पर पर्यायलेन पुचपौ च्पौ वदानौ पुनराधेयमित्यभियुक्ताः |

aaa पुत्रमर्त्यानां ? ज्ञातीनां सवणंजातानामित्यरथः | aaa, ज्ञातोनां इ्ुलजातानां पुत्रव्तिरिक्तानामपि, श्रवरोधने मरणे निमित्ते पुनराधेयभिषयते दर्युत्तरद्नोकसयेनानयः । म्या यामिति पाठे water afar मरणे इति पाठे तु we एवाथेः। 9a ज्ञातिशब्देन चिपुरुषोति fant) सा च खपितरमारभ्य वेदितवया | पुच्रभरादपिदटमाद्वन्धुपश्नामिति यज्ञ तन्त्रकः । श्रङ्गबन्धकारणाद्‌ वन्ृरिति दुग॑त्तिकारः। श्रवरो- धनसुपरोधः स च राजादिशत इत्यापस्तम्नः। बलवद्धिर परै निगद्य - मानवं wad तदेवावरोधनमित्यक्त ग्रौरुद्रदत्तभाखे । vi- व्याख्यायां गोवलोवद्धन्यायेन प्रठत्तिः * ॥८॥

अङ्गनागेऽङ्गनानागे पुनराधानमिष्यते | ज्यानिः सवेखवहानिः स्यात्‌ ae माध्यन्दिनुतेः ॥९॥

again दूति। तथा aya पा्वादिहानौ, श्रङ्गनानागर wai निमित्ते पुनराधेयमिग्यते । एता निमित्तसप्म्यः । तथाच प्रतिनिमित्तं नेमित्तिकमावर्तते। aa तु agama कनिषटपनो श्राधानाननुपरविष्टपनौ वाऽवारम्मणोयोत्तर मजातपूरण-

* प्रसक्तिः, - इति ङ °| पुस्तके पाठः ।

Fe ॥

Rud

मासस्य eval वा याद्ेयक्षम्‌ । व्येष्ठपल्याः दोषविगरेषेणानधि- कारापत्तावेतदिति रूतिचद्धिकायाम्‌ । एकवत्सरपर्यापद््यहानौ पुनराधेयमसमन्नसं मनानस्य कस्यचिन््तेनाह । च्यानिरिति । व्यानिग्रब्देन सवेखहा निरुच्यते । दति माध्यन्दिनभरुतेः warm

खष्टम्‌ 1९॥ अतोऽल्पद्रव्यनाशे तु पुनराधिनं तन्मतात्‌ | अभ्मावपहृतेऽगन्याधिः सत्याषाद़ादिद शनात्‌ ॥ १०॥ श्रत दति । we: एतस्मादेव कारणात्‌ श्रयदर्यनागरे। यस्व यत्‌

सर्वैखं ततो नयूनखदानौ तन्मताद्धेतोः न पुनराधेयं भवति । तथाच शरुतिः । योऽपरौनाधाय . सवेव्यानिं जोयते स पुनरादघोतेति । सवेखण्ब्दार्थस्त विश्वजिद्‌ धिकरणे ज्ञेयः । सत्याषाढ़ादिद्रनात्‌ | सल्याषादः कञ्चित्‌ कच्यकारः, स श्रादिर्यस्य स सत्याषाढ़ादिवौ- धायनमानवादयस्तेषां * द गेनाच्छास्त्रात्‌ |

(“दौपको भूूपकश्चैव तापाथ यञ्च नोयते ।

सव ते लौकिकाः ज्ञेयासतावन्मरा्रापवर्गतः ॥ ददं वचनं चयनविषयमिति मिभ्राः।) wat श्रपदइते चौ्यादिना भवान्या वा नोते सति अरम्याधेयं पुनराधेयं भवतौति गेषः॥१०॥

wala पुनराधानष्टत्विगभाद पुरोहिते | बौधायनमुनिः प्राह नेष्टं हचान्तरेधिदम्‌ ॥ ११॥

* इत्यमेव पाठः ware | a °F ( ) खुतचिह्वान्तगेतः पाठो afer क०, wo, wo परतकेषु |

दलौयकाणडम्‌ | quo

बौधायनमुनिः, खविक्भराठपुरो हिते | विक्‌ च भराता च पुरो हितेति समाहारदन्दः। तकिन्‌ प्रमोते ते सति पुनरा- धानं प्राह । ददं खलिगादिमरणनिमिन्तं पुनराधानं कन्ान्तरेषु नेष्टं, न भवतोति भावः ॥११॥

आधानाद्यामयावित्वे FEAT पुनरादितिम्‌ | कथयन्ति प्रतिज्नातम्रेे तामेव वाजिनः॥ १२॥

श्राधानेति । sure श्रादौ श्रादिमव्ष, श्रामयाविते श्रामयो रोगस्तद्ले सति पुनराधेयं aEW श्राश्चलायनाचार्याः कथयन्ति शंसन्ति । शरत्रामयग्रब्देन चयादिमहारोगो ग्राह्यः | सामान्यरोगस्य तु नित्यलेन(* नेमित्तिकलाभावात्‌ | च्रतएव यज- मानस महारोगो वा जायते दरति यज्ञतन्तो क्रिः सङ्गच्छते । उद्र- व्याधिरिति दन्तौ । भन्ये लामयोरोग care: । तथाच सूत्रम्‌+ | श्राधानाद्यद्यामयावोति । aa यद्यपि प्रथमवं दति खचररता नोक्तं तथायर्यालभ्यत cei दत्तौ । नेमित्तिकान्तरमपि त्ैरेवो- दाइतम्‌ | यदि वाऽर्थावयेरन्निति । vari) gut पुत्रपश्वादयः यदि व्ययेरनिपदेरन्निति । प्रपञ्चितं सेतदिस्तरतो उन्तिरृ्धिः | एत्रपश्ा दि विपत्तिनिमित्तस्य पूरसुक्रवान्नोट्द्वितं मूले । तामेव पुनरा दितिमेव वाजिनो वाजमनेयिनः, नामेकदेगे नामयदणमिति

* ततुदतरम्‌, ~ इति So पुस्तके पाठः । खवसुत्तरच |

(१) यः कशचित्‌ खल्परोगः wt ies न्ूनाधिकमाषेन वर्षते इति भावः। +

ce ५८ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

न्यायात्‌ । प्रतिज्ञातभरंशे प्रतिन्नातस्य ai नारे सति कथयन्ति | तथाच ACEH । पुनराधेयमाधानाप्रतिज्ञातस्येति । श्रस्याथः । श्राधानेन Tata यस्याप्रतिज्ञातमप्रकाश्वमुपजायते म श्राघाना- प्रतिज्ञात दति भटेवन्ञाचायां व्याचच्तते। यस्याधानसमनन्तरमेव प्रतिज्ञातमपगतं स श्राघानाप्रतिज्ञात इति करकः |

334 गूयते । यस्याधानमनथेकं स्यात्‌ स पुनरदधोतेति । तथा, योऽ्नौनाघाय wash जौयते स पुनरादधोतेति । सूता wg, vata: मरसिद्धो ज्ञातः प्रतिज्ञातः, प्रादयोगतादय्ये प्रथमयेति समासः | यो धन वित्ताध्ययनादिमत्तया प्रसिद्धः पुरुषः, स प्रति- ज्ञात उच्यते न प्रतिज्ञातः प्रतिज्ञातः आधानेन ata निमित्तेन वा श्रप्रतिज्ञातः श्राधानाप्रतिज्ञातः। यः प्रागाधाना- ल््धप्रतिष्ठोऽपि ्राधानसमनन्तर संवत्सरादर्वागेव वित्तमानादिदा- नेन लाभाभावाद्वा च्रप्रतिज्ञातोऽप्रसिद्ध दव स्याद्प्रतिष्ट <a भवेत्‌ स॒ एवमुच्यते | Ted द ्टाम्युतगेपूवेका दु ाम्बुत्पादकं पुन राधेयसञ्ज्ञकं कम भवति। तथा चायर्वणे प्ते | श्राधानादटद्धि- शयेत्‌ सवत्सरादर्वाग्‌ रोददिष्यामभिदो चसुत्‌ ज्य पुनवखोः पुनराद्‌- धौतेति। शाङ्खायनञ्च । काम्यं पुनराधेयमजानानस्येति । श्रस्याधैः। आ्आधानसंखछतेव्वग्निषु पुत्रादिप्राघ्र्थानि कर्माणि ज्व॑न्नपि श्रभि- दोषाद्‌ यः कामान्न परा्नोति सो ऽजानन्निल्युच्यते । we दुष्टाभि- परित्यागेनादष्टाम्बुत्पाद कतया काम्यं केभ्यो दितं पुनराधेयं भवतोत्यथैः । ्रापसतस्ः। श्रगनोनाधाय afer संवत्सरे यो नधरुयात्‌

स पुनरादपौत प्रजाकामः aaa: पुष्टिकामो जान्यां पुत्र- 4,

टतौयकाण्डम्‌ | १५९

मत्योयाम्‌ । मानवे च । wf ag Baars: प्रवी पौणेमासोसुपो- aaa वैश्वानराय senate निवपेत्‌ पौणमास्यां sqadt- विष्जेदग्याघेयेन बास्यातविकारांसत व्याख्यास्याम दति। काठके च। zq पुनराधेयमिति। तेन भटेयन्नरतास्यानं युक्रमिवाभाति। अ्रथवाऽयमथेः। प्रतिन्ञातग्रन्दः म्रियवचनः। Ha? एतदाऽस्य faa- तमं" प्रतिज्ञाततमं ura a यथा प्रियः gat वा इदयं वेत्यादौ?) तथा दनात्‌ । दरिखाभिभिर्माधवाचार्थेश्च तयैव वयाख्यातलाच्च | aa: प्रतिज्ञातं भियं, न प्रतिज्ञातमप्रतिज्ञातमग्रियमित्य्धः। श्राधान- समनन्तरमेव सर्वैखद्ानिएुचमरणप्रतिष्ाहान्या्निष्टदभनेनाधान- मप्रतिज्ञातमभ्रियमनिष्टफलदत्वादवल्लभं यस्य स श्राघानाप्रतिन्नात- we श्राधानामप्रतिन्नातस्य पुनराधेयं भवतीति । श्रवजेव सोज्चलः ware: | पुचमर््यायामित्यच पुतरग्ब्दथापत्यमा वचनः | नारायण टतो पुमांस एव मे पुत्रा जायेरनित्यत्ा पत्यवा विलोकने | जनयद्‌ बह्ृपुत्राणौति लिङ्गात्‌ । पुमान्‌ get जायत इति च । att मातामदस्तेनेति मनुः | पत्या श्रपत्यभित्ययं तु स्तौभ्योढगिति Wa cared) न चान्तवंतिनौ' विभक्तिमा भित्य२ पुंसवि- शिष्ट खेवा पत्यस्य प्रतौ तिरिति वाच्यम्‌ । निमित्तगतसह्ा लिङ्गयो- रविवचधिततत्वेन सिद्धान्तितला्पु चब्दगतं पुंसलमविवक्ितम्‌ |

* पियतमम्‌, — इति नास्ति कण, ख०, qo एस्तकेषु |

(९) यथा एकतः प्रियः wed च प्रियं तेतत्‌ खानं प्रियं न किन्तु अन्तं भियमिति sare | (२) एचस्यापद्य मित्यत्र विभक्यधे weather: |

= 4 ० चिकाण्डमण्डनम्‌ |

भपञ्चितं देतदौ दित्रमरण दत्यच WETS: । तथाच Game स्यापत्यार्थपरतया ane लिङ्गा विशिष्टपौ चपौग्यादिमर््याऽपि(४ निमित्तं भवितुमहेतोति भावः ॥१२॥ पुनराधाननिमित्तमाद | उदातेऽग्नौ विहारापप्राद्धण्यमानेऽप्यजन्मनि | लोकागन्धादावनिकिप्तेभ्युदयेऽस्तमयेऽपि वा ॥ १३॥ उद्रातेति । विहारात्‌ प्राक्‌ विदरणात्‌ पूरवंमग्नाुद्ातेऽनुगते सति मथ्यमानेऽणद्रावजन्मनि न विद्यते जन्म यस्य॒ तस्िन्नजन्मनि सति लोकाम्यादौ | श्रादिगब्देनोद पाच्चक्ुशवटुत्राद्मणजानां यम्‌ । अतिदभनात्‌। श्रनिक्तिऽनिधापिते सति शर्यदयेऽस्तमये वा निमित्ते जाति॥१२॥

विशिष्टेतुनाऽनेन+* जातवेदा विनश्यति | विहारोत्तरकालं वा नष्टौ पुवापरानलौ ॥ १४ ॥

विशिषटेति। ata पूर्वोक्रविशिष्टडेतुना उद्धरणप्राक्ालोने- काम्बलुगमनिमित्तमन्धनाग्यजननडेतुकलौ किकान्या दि निधानरा- हित्यविशिष्टास्तोदयकालूपनिमित्तेन जातवेदा श्रगिविनण्ठति नाशं प्रा्नोति। अचरा प्नि्देनाभ्निनिष्टाधानजन्यसंस्कारापूवै लच्छते | शरक्यामेदंवतात्रेन नाश्रासन्भवादन्वयानुपपनत्तः। पुनराधानं भवतौति

* तेन, — इति ग० पुस्तके, तच, - इति क ०, ख ०, घ° पुस्तकेषु पाठः |

&), एचमरुणमिव पौव्यादिमरणमपौ्ययैः |

इतौयकाग्डम्‌ | १६९१

भावः । अत्रायन्तगेभिणोन्यायेन केवलगादेपत्योपशमे saat इर्यादिनिमिन्तसे्धावेन पुनराधेयसेव केचिद्‌ AaB)

विदहरणणत्‌ प्राक्‌ तादू्विगि्टेतुनाऽगिनाग् दृत्युक्तम्‌ । श्रधुना विदहारोत्तरमपि तादृगेनेव इेतुनाऽभरिनाशो भवतीत्याह । विदहारेति। वेत्यथवा । विदारोत्तरकालं यथा स्यात्‌ तथा पूर्वापरौ गादैपत्यादवनोयौ नष्टावुगतौ ॥१४॥

Re yatfed सर्वं तचाप्यभनिर्विनश्यति । वेधं काष्ठमनिर्मथ्य प्रागेवाग्नयुदकादिके ॥ १५॥ विन्यस्तेषभ्निनाशः स्यादुदयास्तमये सति ।

गेषं मण्यमानेऽप्यजननादिकं स्प पूर्वोदितं यदि स्यात्तत्रापि तज्निभित्तेऽपि श्रग्निदयं विनश्ति । श्रभ्निरित्येकवचनं जात्यभिप्रा- येण । न्यायस्य quam । विनाश्ब्देन पुनराधेयं भवतीत्या | wean इति विगरेषश्रवणात्‌ । wa विशिष्टडेताबुद्धरणोत्तर- areata विगरेषणोयम्‌ । पूर्वोक्त विशिष्टहेतौ मन्यनान्धजननडेत्‌- केति विशेषणस्य aware) व्रेधमिति । उद्धरणम्रार॒त्तरं वाऽग्मा- वनुगते सति वैधं शास्तरचोदितं काष्टमरणिूपमनिर्मथ्यामयिवा प्रागेव मन्धनात्‌ aaa अन्नु का दिके विन्यस्तेव्वपि स्या पितेष्वपि) उदयास्तमये जाते ना शरोऽभिनिष्टसंस्कारष्वंसो भवति । पुनराधेयं भवतौति भावः ॥११५॥

(९) अतैकवचनबडवचनान्तयोरन्वय ्िन्तनौयः | ममतु, विन्यस्तेप्यमि- नाश्चः स्यात्‌, — इति पाठः अतिभाति | 21

EE तिकाण्डमण्डनम्‌ |

श्रस्िन्‌ विषये ककंमतमाह । areata त्वनि्मथ्य लोकागन्यादि शिपेद्यदि ॥१६॥ उदयास्तमयात्‌ पूर्व कर्कोऽानाशमिच्छति ।

कालेति | उद्धरणान्‌ Want वाऽलुगमे areas सति, कालस्याल्पवं कालाल्यलं aaa सति, श्रस्तोदयभयान्मन्य- नारम्भमरृलैव यदि चेत्‌ उद यास्तमयात्‌ waa लौ किकान्यादि fatq खरे स्थापयेत्‌ । अ्रस्मिन्निमित्ते vated: sari ना- शाभावमिच्छति । मन्धनपर्याप्तकाले सति श्रनिर्मथ्य तेऽपि खरे ऽभनिख्वापने पुनराधेयमेवेति भावः ॥१६॥

मतान्तरमाइ | लोकागन्धादावलन्धेऽपि पुराऽर्कस्तमयोदयात्‌ ॥१७॥ मन्यनारम्भमा्ेण नाशो टखर्निवारितः।

लोकेति) we सथेस्यास्तमयोदयात्युरा wa लोकामग्यादौ, श्रादिशब्देनोदकादिके say सति sd सति *, खन्पकालेऽपि मन्धनस्यारम्भमातरेण केवलेनारमरेण ag: पूर्वाचा्यरना शः संसकार- नाशो निवारितः । न wattle: | ange पुनराधेयं पुनराधानं वा न भवतोति भावः। किन्वनुगमप्रायधित्तमेव । मन्धनारम्भस्त॒ waa Haat नारायणनत्तौ ॥१९॥

पूवैमस्तोदयकालौनोभयानुगमस्य निमित्तलमुक्तमधुना तजुन्ना- we निभित्तलं मतभेदेनाद |

OS - 1 = mata सति, - इति नास्ति क ०, Ge, घ° पुस्तकेषु |

दतौयकाण्डम्‌ | rea

उभयोद्ानविन्नानादूषध्वेमकेौऽस्तमेति चेत्‌ ॥ १८ ॥ कर्केऽप्निनाशमाचषटे पञ्चाजन्नाते न दुष्यति*।

उभयेति | उभयस्या्ाद्नेः उद्यानमततुगमसतस्य ज्ञानाजजञाना- नन्तरं wai चेत्‌ एति उदयं प्राप्नोति तदा कर्काचार्योऽत्रि- ATTA कथयति | पञ्चात्‌ भ्रस्तोदयानन्तरं ज्ञाते ्रनुगमज्ञानं चनन दुब्यति cteqat न भवति। अ्र्थादभ्निः। पुनराधेयं तदा न भवतौति भावः ॥१८॥

उभयानुगमेऽपि पुनराधेयं नेति मतान्तरेण ।

रकयोनित्वपक्षे तु सर्वागन्यतुगमो यदि † ॥ १९ ॥ उदयास्तमये चैव AMAR न तूभयोः |

एकेति । एके श्राचा्यां एकयो निलपके, एका योनिररणियषां ते एकयोनचस्तेषां भावस्तत्वं तस्य परे, सर्वाग्बलुगमः सरव॑षां चया- णामद्नौनामनुगमो यदि चेत्‌, तु पुनरुदयास्तमये च रेजाते सत्येव नागं वद्न्ति। नियो गाथं एवज्नब्दः। ठ्‌ पुनरुभयोर्गादैपत्या- हवनोययोरलुगमे न भवतीत्यर्थः ॥१९॥

तसिन्नेव पे सर्वाम्नुगमेऽपि कच्चिदिगरेषमाद । अन्नश्वेदुभयो दानेऽभ्युदयास्तमयात्‌ पुरा ॥ Ret परोऽग्रिरेको जातशचेत्तावताऽपि न नश्यति। तदनुत्यादमाचैण स्वाद्गन्याधिने FIAT: ॥२१॥

“ पञ्चान ज्ञातेऽपि नेच्छति, ~ इति me, ° एस्तकयोः पाठः | † बदा, - xf ग° Gee पाठः |

ee ४ चिकाणडमण्डनम्‌ |

ae दति । उभयो द्वाने उभयानुगमे चेद्यदि श्रन्नस्तदिषयक- ज्ञानाभाववानित्यथेः | उद्‌ यास्तमयात्‌ पुरा पूर्वे मन्थनेन लौकि- का्िस्थापनादिना वा परोऽभ्निः पाञ्चात्योऽ्निर्गाहेपत्य दति चावत्‌। एकः केवलखदयदि जातः पञ्चादा वनौ याद्यनुगमज्ञाने जातेऽपि तावता तन््ाचनिभित्तेन न नश्यति नष्टो न भवति।

तत्रैवं प्रपञ्चः। यस्योभावद्नो इत्यादिना उभयानुगमो निमि- न्तम्‌। तज्नोभयलस्योदेश्विगेषणस्यापि विवकिततेन सिद्धान्तित- लान्नेकानुगमे पुनराधानमित्येकः पत्तः । अन्तगेभिंणौन्यायेन केवलं गादपल्येकाग्यनुगमे पुनराधेयमिति दितौयः। ककंमते द्रभया- quand निमित्तम्‌ । तेनोभयानुगमस्यास्तोदयात्‌ प्राक्‌ ज्ञाने युनराधेयम्‌ | तदुत्तरं ज्ञाने तु न भवति, किन्वनुगमप्रायञ्ि- aaa | कैचित्तृभवातुगमखय भिन्नयोनिपरतरे निभित्तवमभिन्न- aad q सर्वाम्यसुगमज्ञानस्य निमित्तवमाड्ः । wate यमदूरात्‌ परापश्ेदित्यादि बोध्यम्‌ ॥२०॥

तदिति । तस्य॒ गाहेपत्याम्नेर नुत्पत्तिमा चरेण, अनुत्पत्तिरेव शअनुत्यतन्तिमाचं, तेनाग्याधिः पुनराधेयं भवति पूरवंयोरावनोयद्‌- faucet नेत्यथेः |

श्रस्तोदयात्‌ पूर्वमृतोद्धरणस्य गादपत्यसयानुगमे सत्यन्तगं भि रौन्यायेनोभयालुगमा श्रद्ध रुला चिन्तेयम्‌ ॥२ १॥

केचित्विहतावस्थे परेऽप्रावनुगच्छति | नाधानं मन्वते तच नोभयानुगमो fe सः ॥ २२॥

" + ॥ १६५

केचिदिति । ्रविदतावस्ये, अरहृतविदरणा श्रवस्या दशा यस्य, विदरण्णत्मागिति यावत्‌ । परेऽग्रौ पाश्चात्येपनौ गारप्येऽनुगते सति, केचित्‌ केचन, तु WAY, केचिद पौत्यधैः। तत्र तस्मिन्निमित्ते श्राघानं पूर्वोक्तं पुनराधेयं न मनते । श्रतराधानशब्दोऽनदुत्यादकलेन पुनराधेये उपचयेते। दि यस्मात्‌ सः उभयानुगमो न, नेवेत्यः ॥ ॥२९॥

यस्योभावद्नौ श्रुगतावभिनिन्बोचेदभ्यदियादा पुनराधेयं तस्य प्रायञित्तिरित्यनेनास्तोदयकालौ नोभयानुगमननिमित्ते नेमित्तिक- ara युनराघेयसेक्च्गश्रताग्बनाधानो त्तरकालौन-ताद्गशो- भवातुगमननिभित्तेऽपि सति निमित्ते नैमित्तिकमिति न्यायेन कन्तेवयलेन mae निदत्तिं बोधयन्‌ निभित्ताभावमाच्टे ।

अन्वाहितोभयध्वंसेऽप्यभ्िनाशे न विद्यते | अन्वाहितविधिः काये हव्यवाददये एथक्‌ ॥ २३ |

afafai श्रनु च्रन्ाधानेनादितः daa: श्रनादितोऽर्या- दभ्निः। तस्योभयं गारपत्याहवनौयरूपं, तस्य ध्वंसोऽभावः, स च साऽ- ऽदिरनन्तः८५। तसन्‌ सति। यद्वा, श्रचादितात्‌ श्रन्वाधानानन्तरं उभयध्वंसे सति । श्रन्वादितग्रब्दोऽचाचाधानवचनः श्रनुपूवैकस्या-

(१) स च dag) घटादिष्वंसोह्धि सुद्ररमातादिना जायते इत्यसौ

सादिः। ध्वंसस्तु कदाचिदपि.न नश्यति । तन्नाशे घटादुन्मव्जना- पत्तेः | अतोऽसावनन्तशचेतर्थः |

१९६ चिकाण्डमर्डनम्‌ |

घ्रानग्रब्दस्येवाहितपदस्यान्वाधानवाचकलेन विवचधितलात्‌ ) ware नानन्तरसुभयानुगमेऽपि श्रग्निनाोऽभ्निनिष्टाधानजन्यसंस्कारापूरवै- नाग्नोन विद्यते न भवति। aman पुनराधेयं न भवतीत्यथैः । अचोदेश्यविगेषणस्योभयगरब्दस्य विवदितेन सिद्धा न्तितलान्नेकत- रानुगमो निमित्तमत उभयपदोपादानम्‌। श्रपिनाऽस्तोदयकालौ- नलं प्रोच्यते |

afe तच किं स्यादत are) श्रन्वाहितेति । ्रनाहितस्याग्न- vara यो विधिः कल्यषृदुक्तः, वद्वाऽन्वा दितादन्ाधानोत्तर- wana यो विधिदवयवाददये दव्यवादयोरम्योदैयं गादेपत्याद- वनौचरूपं तसन्‌, एय गितरालुगसेऽपि saa भवति । भ्रचो- भयग्रब्दस्या विवक्ितलनज्ञापनाय एयक्पदोपादानम्‌ | च्न्ययोभया- qua एवान्वादितंविधिना भवितव्यमिति गादेपत्यादवनोयद- = == अन्वाहित विधिर्भवति । एष एवाचाधा- नोत्तरं पराक्‌ कर्मापवर्गाद्‌ यदा कद्‌ विदन्यतरानुगमे द्रष्टव्यः | श्रन्वाधानञ्च प्ररृति विङृतिसाधारएमेव |

ननम्िदोचदोमाङ्गता खिषटिषु क्रियमाणखम्बन्वाधानोत्तर- कालौनाम्दतुगमे चेतदेव प्राय्िन्तमन्यदेति सन्देहे, श्रविगेषा देतदेबेति भा, नेति ब्रूमः ।

“श्रभ्निदोचाङ्गशतेष्टिमध्यऽम्यतुगमो यदि | ,५ ग्हौताचुगमो न स्वादाधानेष्टिवदन त्‌ ॥ साधारण्यं न Beads खात्‌ waaay |

4 न दद्भरणभिष्चथे किन्तु दोमायेमेव तत्‌ ॥

टतौयकाग्डम्‌ | १६७

तस्माद्ययाऽतिचेहामकालोनस्य भुजिक्रिया । नाभ्निद्दोचाङ्गमेवं न ग्टदौतानुगमस्विह ॥ किन्त्नादिष्टमा्ेण पुनरुद्धर णं भवेत्‌” | दूति वचनात्‌ श्रनादिष्टमनुगतप्राय्ित्तम्‌। भ्रन्ाहितविधेस्तु कल्यभेदेन नानाला कूले नोक्त दति TT ॥२२॥ कविदनुगमभरान्या at मन्धने पूर्वाग्निद्ैने च जाते as fa स्यादिति श्रतुगमप्रसङ्गाननेमित्तिकान्तरमाइ |

नाश्थान्त्या मधित्वाऽभिं पूरवाभ्नं यदि पश्यति | मथिताभ्भिं समारोप्य gate वर्तयेत्‌ क्रियाः ॥ २४॥

नागेति | नाग्रोऽतुगमस्तद्भन्याऽनुगत दति बुद्याऽचिं मथिता तद्‌ दारेणोपलस्थिगो चरं छला wifi खरख्विताभ्निं यदि waft । तदेव मयिताग्रिमरण्िाभिं समारोप्य पाचान्तरे खरे वा रवा समारोपविधिनाऽरण्घोः समारोप्य * wat क्रिया होमादिरूपा पूर्वा्मौ erent वन्तेयेत्‌ कुर्या दित्य्ैः 1. कालपरा्तज्रियानुवादोऽयम्‌ । women मयितस्याग्ेस्यागः सवरायिन्तं चेत्युक्तं देवयन्धे । समारोपस्य तु नानालाकूले नोक्तः। श्रसैव मान्दोद्भूतस्य पूवभ्नि- रुपरि निधाने रेते अग्मयेऽप्धिमतेऽष्टाकपालः पुरोडाशो भवति ूर्णाड्तिं वा जुह्यात्‌ । कात्यायनेन ठु उपस्यानमपि area | एवमादवनोयद्‌ चिणाम्न्यतराम्बनुगमभान््या MUTT ETT छते

* समारोपम्‌, - इति क०, Go पुस्तकयोः पाठः |

ads चिकराण्डमण्डनम्‌ |

पञ्चात्‌ vast प्रायित्तं war भनान्यो gra गारेपत्यमष्ये पञ्चाम्रच्तेपः कायैः। श्रय सङन्पदोषदषटोऽयमग्िरित्येवं वुद्धिेत्‌ तदा ददं प्राय्ित्तं कुर्यात्‌ । तं * wre दूतमादवनो यस्य पश्चात्‌ पुर- wat स्यापयिता उभयचाभ्निदे ₹होमं कुर्यात्‌ । तत्रैवं कनतेव्यता । waaay प्रणालसद््ों पूर्वी समिधमाधाय एकमेव चतुग्ेदोतं तस्यां समिधि daa, यथा तं द्रवयसुभयोरन््ोः प्राप्नोति । एव- सुभयच्र होमः छतो भवति । एवमेव भन््ोद्ूतस्ा हवनौयदकि- want निधाने कते पूर्वोक्तमिष्टिरूपमुपस्थानरूपं वा प्राय- अत्तं बोध्यमिति aga: ॥२४॥

भ्रागस्तोदयादग्नुगमे लो कान्यादौनामनिक्ेपे च सति पुन- राधेयस्य विकल्यमाह |

उदातोदयनिमरोकाट्‌ | यावद्भ्रिविनाशनम्‌ | अगन्याधिपुनराधेये ! स्यातां aa विकल्पतः ॥ २५ ॥

, खद्वातेति । sadam, उदयश्च नि्रोकञेति समाहार SR | उद्वातादुदातमारग्य उदयनिमरोकाद्यावदुदयास्तपयेन्तमि- = । श्रभनिविनाश्ननंम्‌, लौ किकाग्ादिचेपराहित्येन पूसुक्म्‌ |

* तं, - इति नास्ति कण Ge घ Gary | † fasitarg, - xf me एत्तके पाठः | wa Wt | fb sreanfagreren’, - इति ग० Tea पाठः |

१

= \ १६९

aa afafafad सति । श्रन्याधिपुनराधेये। पुनराधानपुनरा- धये विकन्यतो विकल्पेन स्यातां भवतः । तदुक्तं यज्नपा्चैः-

“उदयास्तमया्पवै गादपत्यो गतो यदि ।

भखमनाऽरणिमासश्च ai gay मन्धनम्‌ ॥

मथ्यमानो न जायेत लौ किकाग्ादिकं चिपेत्‌ |

ततो विदरणं wat होमं करर्याट्‌यथाविधि ॥

यद्यन्न्यादावनिचिक्षे उदयास्तमयो मवेत्‌ |

खरस्थानं Bet शन्यं तद्‌ स्यात्‌ पुनरादितिः” ॥ इति । पुनरादितिपदस्योभयवाचकत्वादिति ie ५॥

निमित्तान्तरमाद |

मन्तं विना समारूढोऽरणयोरात्मनि वा यदि | तच ज्वलनशन्तो* स्यादसमारूढ शन्तिवत्‌ ॥ २६ ॥

मन्त्ेति । stat, वेत्ययवा, मन्तं समारोपमन्त्ं विना भाग्या मन्तरान्तरेण † समारूढः छत इति fie) ततो ज्वलनग्ान्तौ wera तच तस्िननिमित्ते सति श्रसमारूद्‌ ान्तिवत्‌ श्रसमारो पितस्य ग्रान्तिस्तया तुं स्यात्‌ | श्रतुगमप्रायच्चित्तं मथ- ayaa भवतोति भावः। 1 समारोपित इति बुद्या मयनानुगम- प्रायचचित्ते चेन्न करोति तदा दतौयददोमकालात्राक्‌ ज्ञाते मन्य- नादि कार्यम्‌ agama तु युनराधानमिति fe en # श्रान्तिः, — इति य° पसल Wis! | cS = † मन्त्ान्तरेण वा, ~ इति ° पुस्तके प्राठः |

{ † अयमंश्रः ख° घ° पुसतकयोस्त्रटितः |

2

` विकारडमण्डनम्‌ | एवमवरोहणमन्त्रं विनाऽथेतदेव नेमित्तिकं भवतौत्याह |

आरूढोऽपि यथाशस्त्रमवरूढो न शस्त्रतः। AMA होमकाले वा TA पुनराहितिः॥ २७ ॥

श्रारूढ़ेति | यथा शास्त्रं, श्रास्तमनतिक्रन्येति यथाशास्त्रं मन्त्रः+ । तेन wes: समारोपितोऽपि, यदौति yatmaree । शास्ततो- मन्त्रेण नावरूढुः, प्रत्यवरो दइणमन्त्ं विना भान्याऽन्यमन्त्ेण वाऽव- रूढोऽपि नमावरूढ्स्तदा दठतौयदहोमकालात्मागवरोदणएमन्त्पूवंकं मन्धनं कार्यम्‌ । द्रतौयात्‌ परन्तु पुनरादितिः स्यात्‌ । ददन्तु शा- खान्तर विषयम्‌ । कस्यां चिद वरो दणस्यानाख्नानात्‌।

यदा SAWANT व्याख्येयम्‌ । तद्यथा । sweets: यया- med ॒शास्तोक्तविधिना शास्तोक्तक्रिययेति यादत्‌) श्रारूढोऽपि शासतः शरास्तेण सावेविभक्तिकस्तस्‌। नावरूढोऽरणिमात्मानं वा WH: | श्रनेनेदं कमे कन्तेयमिति नियमविध्यन्ययाभावात्‌। विद्य- mast यथोक्तः समारोपोधारणं वा कास्यम्‌ । उपशान्तौ तु amanife प्रायचित्तहोमान्तं कायम्‌ । श्रथ मन्धने क्रियमाणे बेदग्निने जायेत तच किं स्यादत श्राह । ठतौयेति। खरस्याम्य- Gata Aas । . श्रसमारूदशान्ति- वदिल्युक्षवात्‌ eae होमकाले समापने पुनरादितिः पुनराधानं भवतौति । वा गब्दाऽवधारणे । तदुक्तम्‌ ।

A

* qrears:, ~ इति go Gem पाठः |

इतौमकाण्डम्‌ | १७१

“श्रद्रावलुगते यस्य waned ब्रजेत्‌ । उभयो विप्रवासे वा पुनराधानमरति” ॥२७॥ प्रागस्तोदयादम्लुगमे लौ किकान्या दिषु होमं सम्पाद्य मन्धनं कार्यमिल्युक्षमधुना तद्वधिकथनपूवैकं पुनराधाननिभित्तमाइ ।

यदा तु लोकिकाग्न्यादि निधाय waa तदा । इतेऽपि लौकिकारन्यादौ मथ्यमानोऽप्यनन्तरम्‌॥ REN दितौयादा ठतौयादा दोम कालात्पुरा यदि |

अभ्िनं जायते तच पुनराधानमाचरेत्‌ ॥ २९ ॥

यदेति era) यदा afar काले लौ किकान्धादि निधाय तदा तस्मिन्‌ काले तस्िन्नेवा्मौ वनं, कामिति गरवः a रत्तरभाविमयिताग्नौ |

तु Gat) लौकिकाग्ादौ तेऽपि wat होमानन्तरं मथ्यमानोऽपि afa: दितौयादा eatarar दोमकालात्‌ पुरा यदि न जायते तत्र पुनराधानमाचरेत्‌ । Wag लौकिकाग्नौ एक wa दितौयदहोमकालात्प्राक्‌ श्रजनने पुनराधानमिति Waist | mgs श्प्रव्छन्नात्मन्यरण्योः समिधि afi समारोदयत इति tag समारोपमथ्यमानविषयो नानुगतम- श्यमानविषयदलक्तं sat mR SURE

लौकिकाभ्रिनिधानाप्रागत्तरं वा भस्मरपशादि विशिषटान्दुत्पत्नि- रेव पुनराधाननिवत्तिकेत्या द |

= लिकाण्डमणडनम्‌ |

ज्ञातोऽपि वा विना ware’ जातजपं विना। प्रायश्चित्तं विना काष्ठं aaa चोदितं विना ॥ ३० ॥ लौकिकः स्यादतो लुप्तादारभ्यावत्तयेत्‌ पुनः ।

ज्ञातेति | were विना यस्मिन्‌ गोमयपिष्डे दारुणि वाऽग्यु- QUAM RATE: सखमन्तरेण मन्यनात्‌ प्रथम-दितौय-टतोव- शोमकाला्राक्‌ जातोऽपि लौकिकः स्यादिल्ुत्तरस्येन लौकिक- पदेना्यः मर्यकं बोध्यः। यताम्बुपग्रम्तद्वखनाऽरणो स्रेदिति वचनात्‌ | एवं, जातजपं विना जातोऽपि लौकिकः स्यात्‌। we ज्ञातजपाभावरूपं पुनराघाननिमित्तं eat शाखायां जातिऽपनौ जातजपो विदितोऽसि तच्छखापरम्‌ । एवं जातोऽपि प्रायश्चित्तं विना लौकिकः स्यात्‌ । wa प्राय्ित्तगब्देनानुगतप्रायित्तमे- वोच्यते। तथाच प्रमादादिना प्रायच्चित्ताकरणेन लौकिको भवति। अच केचित्‌ । भस्मसपशरूपसयैवा दि टप्रायञचित्तस्य कतवादन्यद- लुगतप्राय्धित्तं न भवति तेनानुगतप्रायशित्ताभावेऽपि लौकिकत्वं Rare: । परे तु भसस्पशस्याग्रिहोचप्रकरणपटितलेन तत्परला- maa HHUA नान्य ag fafa AAT न भवति विन्वलुगतप्राथयित्तमेवेति करकाः । तदुक्तं रेएकावारयैः । ^विदारकालादन्यच यदा नर्खयोऽनुगच्छति । मयिवा नचयसुदधत्यानादिष्टं aa gaa’ ॥ दूति । .“मन्धने चोदितं are विना प्रमादादिना प्रमन्धान्तरेण भान्त्या

zat यकाण्डम्‌ | ASR

वा लौकिकारणभ्यां जातोऽपि लौकिकः स्यात्‌ । एवमचोदित- पाकादिकमपि पुनराधानप्रयोजकम्‌ | “श्रचोदितेन पाकेन इतेनोद्धरणेन च । लौ किकोऽथिः स विज्ञेयः पुनराधानमरति" ॥

दरति बौधायनौयात्‌ | श्रतो aanrefyfaarat जात दति इेतो- सात्‌ लु्षपदायाद्खसयभ दिरूपादारभ्य यस्य yea wR स्रशरादिर्लोपो जातस्तमारभ्य पुनरावत्तयेत्‌ । यदि wit विदितो- जातजपस्वहृतस्तदा जातजपमारणभ्याटत्तिः, WI रतलात्‌ | एव- WA ॥२०॥

श्रछृतस्पर्णादि पदार्थानां कालावधिमाइ | यदि नावर्तयेदद्धौ तादृश्येव जुदोति च । ३१॥ हयमानेऽपि लुप्येत होमकालाष्टकात्परम्‌ |

यदौति | प्रमादादालस्याद्ा यदि नावतैयेत्‌ पुनराटत्तिं न कर्यात्तादृश्येव सख्प्ादिरदिते एव चेत्‌ जुहोति, तदा श्रष्टमहो- मकालमभिव्याय लौकिको न भवति । दत ऊध्व दोमकालाष्ट- कात्पर ह्यमानेऽपि सति लुप्यते * । श्रग्नि निष्ठः संस्कार इति गेषः। लौकिको भवतोति भावः ।

दद्मचाक्रूतम्‌ । अष्टमद्ोमपयैन्तं तथा विधेऽयग्नौ हतानां कर्मणां पलजनकलमव्याहतं तदुत्तरं ठ्‌ नेष्फल्यभिति होमाधि- करणस्य लौ किकलात्‌ । तेन ल्षपदाधैस्य fewer सररणोत्तरं sat दिवसेषु मध्ये करणं दत ऊध्व पुनराधानमेव ॥२१॥ ` > gaia, - इति Be wo eRe पाठः। ` —

Ros चिकाग्डमणख्नम्‌ |

स्मस्यस्य युनराधाननिमित्तानित्यतां मतान्तरकथनेनाह ।

(~ विनाप्येके लौकिकत्वं न मन्वते ॥ ३२ ॥ होमाष्टकाऽधिके लुते तोप्यभ्रिविनश्यति | तनोऽखूपहोमलोपेऽपि यदुदायेदिनश्यति iss ॥ श्आधानपुनराधाने विकल्येनाच चोदिते ।

भसोति । एके श्राचार्याभखमस्यशं विनाऽपि लौकिकत्वं न मन्वते । श्र्यादगनेः। क्रियालोपनिमित्ते पुनराधेयं भवतोत्याह । Safa aga) तोऽपि ज्वलमानोऽपयग्िदी मानामष्टकं तस्मा दधिके होमे लुते खति विनश्यति नष्टसंस्कारो भवति । ततो- हदोमाष्टकादन्पदोमलोपेऽपि यदि उदायेद दुगमस्माभ्रुयात्‌ तरिं farafa । दिविचुमलोपेऽपि नष्टो भवति । विद्यमाने तु asada ats, तदुत्तरं नाग्रोऽगेरिति भावः ।

अरचासिन्‌ निमित्ते श्राधानयुनराधाने। श्राधानशब्देन घुनराधेयसु्यते तत्रायगन्यत्यादकलेनाधानपदस्य भाक्तव्यवहारात्‌ | fanaa चोदिते । श्राधेयं पुनराधानं वा भवतौति भावः॥ BRR oa लौगाचिमतमाह ।

लते होमदय are लौगाछिरिनिलादितिम्‌ ॥ २४ ॥ sree fay कर्तव्या AGA केवला |

rf “ लौगाकिस्तन्नामा खषिरौ मद्ये लुते सति पुनराडिति पुन-

दतौयकारडम्‌ | १७५

राधानं प्राह । तथा चेतन्तेनाम्निष्वषलु होमदयलोपे पुनरा- धानमेव भवति । तथाचोक्तं श्गुणा | “होमदयात्यये दगेषूणेमासात्यये तया । पुनरेवाभ्रिमादध्यादिति भागेवश्रासनमिति'' ॥ विद्यमानेष्भ्निषु ठु पुनराधानं नेत्याह । ज्वलत्खिति । श्रभिषु ज्वलत्सु विद्यमानेषु केवला एकरविष्का तन्तुमत्येव तन्तुमती ्टिरेव aden! होमाष्टकलोपे ततोऽधिकलोपेऽपि पुनराधानं नेति * पूरवसमाद्वेदः। यद्वा केवलां तन्तुमती टं छतलाऽऽपजनिटत्तौ श्रतिक्रान्त होमान्‌ ada होमाः कार्या दति केवलशब्दार्थ we ४॥ इद मापददिषयकमित्याह |

आपचभिषु दौष्यत्सु area चेन्न इयते ॥ २५ ॥ सर्वहोमानतिक्रान्तान्‌ पश्छान्ते पक्षहोमवत्‌ | Fl, - समस्य जुहयात्पश्चादिष्टिस्तन्त॒मतौ भवेत्‌ ॥ ३६ ॥ न तच पुनराधेयमिति कोषौतकौ श्रुतिः |

श्रापदौति । श्रापदि रा्भं्ादिविपत्तौ अ्म्िषु Story

विमानेषु aq ary पच्चपन्तं न यते होमो न क्रियते

चेत्‌, श्रतिक्रान्तान्‌ सवहोमान्‌ दिनस्यात † सायं matey

~ पक्होमवत्‌ समस्य समासं रला FEA | पादनन्तरं तन्तु- मतौसंज्ञका इष्टिः प्रायञ्चित्तं भवेत्‌ । तच्च पुनराधानं पुनराधेयं

* विकल्पेन नेति, - इति ख पुस्तके पाठः | † दिनसंख्यातः, - इति क ° पुस्तके प्राठः |

=

ae चिकाण्डमणडनम्‌ |

at विकल्येनोक्तं न भवेदिति कौषौतिकौ श्रुतित्राद्मणम्‌। प~ होमवदित्ुपललणम्‌ | तेन पचन्यनहोमलोपेऽपि तावदिनसञ्चात- होमान्‌ शला AAAS: |

अन्नातिक्रान्तदोमकरणएमिति लौ गाकिमताद्धेदः। सखकाला- दुत्तरोगौण इल्यक्ेगौणोऽयवेदृ्ो भवे दिव्ये होमकरणं युक्तम्‌ ॥ २५॥२६॥

safe पकादृध्वंमपि होमलोपे नाभ्निनाग्र दरति मतान्तरेण षड्भिः |

वत्सर वत्सराई वा होमलोपे मतान्तरात्‌ ॥ ३७ ॥ आपत्काले न नश्यन्ति दौष्यन्ते चेद्धताशनाः |

वत्सरं वत्सरपयन्तमित्यथैः । कालाष्वनोरत्यन्तसंयोगे दति दितौया। बेत्यथवा | वत्सरा द्ध AME षएमा सपर्यन्तम्‌ । श्रापत्काले दुरभिच्ादिना महापदि होमलोपे सति जताशना्दौणन्ते श्रु- गताः कदाचिदपि न भविय्यन्ति, afe न नश्यन्ति पुनराधानं Fat: । बह़वचनमन्तराग्भिंणोन्यायेन बोध्यम्‌ । नित्यधारिल- पचचाभिप्रायेण at) यद्नुगमनं समारोपो वा तदा पुनराधान- मिति Gath जेयम्‌ । समारूृग्नेरयेकाहा्ग्निहो ्रानारमे तन्तु- way हला म्रति्ोमं मनखतों च प्राय्ित्तमित्यक्तं मायचित्त- भदौपे ॥२७॥

वसराद्धौत्तरमापन्निटत्तौ अतिक्रान्तहोमान्‌ शला पञ्चहति- wife कार्येत्याह ।

टतौ यकाग्डम्‌ | १७७

पच्च कार्याः पुरोडाशा होमे लुपेऽ्॑वत्सरम्‌ | पथिछत्‌ प्रथमोन्नेयः पावकः शुचिरेव च ॥ ३८ ॥ त्रतपतिस्तन्तुमांशाग्रेदेवतायाः गुणः कमात्‌ |

सत्त कुयौत्‌ पुरोडाश्णन्‌ होमे TH तु वत्सरम्‌ ॥ ३९ ॥ पवमानः पावकश्च शुचिः पथिकृदित्यपि |

A

sara व्रतपतिसतन्तुमानिति सत्तभिः॥ ge i fatfadisfata स्वादेवताऽच यथाकमम ।

पञ्चेति । श्द्ैवत्सर, वत्सरप्याद्धेभित्यद्धैवत्सर, VA a सति। एकवचनं सामान्याभिप्रायेण | पञ्च पुरोडाशाः कार्याः। तानाइ। प्रथमः पयिृत्‌ ज्ञेयः, दितोयः पावकः, eile: प्रुषिरेव चेत्यपरः, चतुयौ त्रतपतिः, पञ्चमत्तन्तुमान्‌ | एते पथिक्लदादयोऽ्दैवतायाः कमात्‌ गुण शिग्रेषणनि भवन्ति । तथाचाम्निः पथिरूदेको ,ऽभिः पावको, sf प्रचि, रस्ित्रैतपति, रमिस्तन्तुमान्‌ क्रमेण देवता भवन्ति। द्खदिवताग्रहण्णद्यागो AMA । स ॒चैकतन्तरेए एक्‌ तन्त्रेण वा भवति । vet होमे. लुप सति तु सप्तस्याकान्‌ पुरोडागरान्‌ कुर्यात्‌ । सप्तविष्केकैवेष्टिः | पवमानेष्टवादिसप्त वा प्रायथित्तषटौः कुर्यात्‌ । wa यथाक्रमं क्रममनतिक्रम्य सतप्तभिर्विभे- षितो विशिष्टोऽभ्चिरेव देवता स्यात्‌ । तच्च पवमान एकोगुणः, पावको दितौय इत्यादयः सप्त गुणाः, तदिग्िष्टः। श्रनि: पवमान एकः aft: पावको दितोयोऽभ्निः hagas: पयिरुचतु-

यऽभ्िश्ानरः पञ्चमोऽभनितरैतपतिः षष्ठोऽभनिलन्तुमान्‌ सप्तम दरति 23

ger तिकाण्डमण्डनम्‌ |

देवता भवन्ति। wa पचादूध्व॑मपि होमलोपे नाधानमिति कौषोतकमताद्गेदः ॥२८।२८॥४०॥

( ~ ॥ रकार म्भपरा खा न्तविच्छेदे घविशेषतः ॥ ४१ ॥ मनखतौं ब्रतयुतां नाधानमनले सति ।

एकेति । श्र्यद्धोमानामेकारम्मपराद्धान्त विच्छेदे षु एकहोम- MINIT पराद्धेश्चान्तहोमलोपेषु । श्र पराद्धंपद मनेकवाच- कले भक्तम्‌ । यावव्नौवनिमित्तस्य तत्कालमध्यपातिलाच्छक्यार्था- qu: । gegaq खदखसवत्सरं सतरसुपासोर न्नित्यच । श्रनले खति, खरे विद्यमाने acetal समारोपिते, आधानं पुनराधानं नेति । as aa यच्राधानपदं तत्‌ सुख्यार्यान्यानुपपत्तेः gate धानं लयति । किन्तु अविगरेषतः तरतयुतां ब्रातपतेष्टिसहितां मनखतौ तत्‌सक्लिकामाह्तिं जुह्यादिति गेषः । तेन एकदोम- लोपे यावन्नौवहोमलोपे च नाधानं ब्रातपत्ये्टिमनखतौदोम- wi प्रायचित्तं घोरापदविनिटत्तौ कायमिल्युक्तं भवति ue cu saa घोरासु मिलिताद्धपयो श्यते ॥ ४२॥ इादशाहतिविच्छेदे * gored मनखतौम्‌ |

* इादश्राहाड्तिच्छेदे,- इति ग° एस्तके पाठः |

(६) यावच्जौवं खल्वभिद्ोचादिकं कततैव्यतया चोद्यते । जौवनकालखख पाथम इ्यक्तलच्तणः। Tay पराङधसंस्यकद्ोम खव जोवन- काले न सम्भवति कुतस्तल्लोप सम्भवः | खवश्चानायत्या परायपद-

; मनेकवोधकमिति भावः।

«^ ~

दतौयकाण्डम्‌ | १७९.

* मनोज्योतिजंषतामाज्चं मे विच्छिन्नं यज्ञं समिमं दधातु | या इष्टा उषसो या अनिष्टास्ताः सन्तनोमि मनसा एतेन Arar | इति।

रयमिति । दयं maga मनखतौ घोरा qderg आपलु मिलिता एककालं प्राप्नासु उपयोक्तव्या, नान्यथा । पयोपञ्चवे- seat होमद्र्याद्यभावे शरौरापाटे च प्रसक्तौ । मतान्तरमाह | aa श्राचार्यां दाद्‌ राति विच्छेदे aaa कुर्वन्ति | age माधानमेव भवति । इदं खल्पापद्विषयमिति मिश्राः। मनखतौ मन्तपाठमाइ । मनोज्योतिरिति ॥४२॥

निमित्तान्तरमाद । : नाश्दाहावर णयो्ेदम्निं यनेन पालयेत्‌ ॥ ४३ ॥ अन्यारण्योर्थावदेव नारोष्य मथितः पुनः। उद्दाने पुनराधानं छन्दोगपरिशिष्टतः॥ ४४ ॥

नागेति । श्ररण्ोखेन्नागदादौ स्तः । arm उपघातः | दारः सिद्धः । तदा तावत्कालप्न्तं afi यनेन पालयेत्‌ । यावदेव अ्न्यारण्वोरारोग्य gaa मथितः । ततपूवसुदधाते † wana सति पुनराधानं छन्दोगपरि शिष्टतः भवतोति शेषः ॥४२॥

अधिकरणप्रसङ्गाद्‌ाद।

* अत्र मनखतोपाठाभ्यादृश्रः | तद्यथा | इत्यधिकं ग wae! se एस्तके मनोज्योतिः, - इवयेतावन्मा चं वत्त॑ते । एस्तकान्त रेषु नास्ये मन्त्रः | † इत्यमेव पाठः सर्वच |

Ee ° तिकाण्डमण्डनम्‌ |

आआत्मारोपे शरौरस्य नाओे नश्यति पावकः। wae? विनष्टेऽपि दक्षिणः पाणिरस्ति चेत्‌ ॥ ४५॥ लोकान स्थापयित्वास्य पाणिं पु्ोजपेद्यजुः | उपावरोह जातेति quia नयेत्ततः ॥ ४६ ॥ दादशोपात्तेनाज्येन Gala जुह्यात्‌ सुचा | दस्तस्यातः प्रपद्येत प्रेतेऽमात्या इतिक्रियाः॥ ४७॥ सकले कुणपे लब्धेऽप्येष एव विधिर्भवेत्‌ । अभ्मावरण्योरारूढे प्रमौयेत पतिर्यदि ॥ ४८॥ Ra we मथित्वाऽ्निं sar चोपावरोदणम्‌ | एतच्च दादशोपात्त त्रुष्णौ हत्वा वक्रियाम्‌ ॥ ४९ ॥ उपावरोह जातवेद्‌ दमं प्रेतं खर्गाय लोकाय नय प्रजानन्‌ | आयुः प्रजाः रयिमस्मासु धेहि प्रेताहु- MAS JIS STE | इत्युपावरो इणमन््रपाठः | श्रात्मेति । ्रात्मारोपे wee नाओे सति पावकः नश्ति । AAT | Wa शरौरनाग्रब्देन प्रवालाभ उच्यते। सच व्याघ्रादिभकच्णेन जलप्रवादादिना वा भवति । aq व्याघ्रादिना, way शवरूपं देहं” तसन्‌ विनष्टेऽपि चेत्‌ दचिणः पाणिर स्ति, तदा न नाशः। ay किंस्यादत.श्राद | लोकेति | wa शवस्य पाणि etait स्थापयिला ga: युत्रादिरुपावरो हजातेति यजु- जपेत्‌ । anata नयेत्‌ ॥ चस्यां ग्राखायां शानं प्रति नयने

* इत्यमेव पाठः सन्वच्च |

oh

दतौयकाण्डम्‌ | १८९

भन्त्ाश्नानं तन्मा भ्रदित्यभिम्रायपरं gut पदम्‌ । ततः पिदण्धमौ : afaaart दादशोपात्तेन दाद्‌ वार ग्टदौतेनाच्येन सुचा ata जयात्‌ | परारृतमन्तनिषेधा्थै aula पदम्‌ । श्रत: परं श्रमात्या eee: पुत्रादयः प्रेते रतिक्रियाः पाचविन्यासादयः, ताः सर्वाः wae Ga! यदि सकले क्रुएपे प्रवे wa तत्रापि एषएव विधिभेवेत्‌ नाद्चिनाग्रः। eee रवस्य चालाभे ठु wet प्रेता- घानपू्वैकोदादः । तेषामप्यलामे aruda: पणग्ररदादः । श्रात्म- समारोपणविषयनेतत्‌ | प्रसङ्गादरणएिसमारोपविषयमाद । च्रम्रा- विति। श्ररण्षोरप्मावारूढे यदि ufafaaa, परेतं सृष्टा उपावरोदणं यजुजेघाऽभ्िं मथिला तन्नौ ददशो पान्तं et at हला wa- क्रियाः क्य रिति fe । उदहपरजञ्यथे मन्तपाठमाद । उपावरो- डेति ॥४४।४१५॥४ ६॥४७॥४२८॥४९॥ ` विच्छिननाग्बा दि विषयमा |

विच्छिननवड्धिसुत्सृष्टपाववां विधुरानलम्‌ | आदितामिं act दग्धु चेता।गन्युत्पत्तिसिद्ये ॥ yo ॥ भरदाजादयः प्राहः प्रेताधानविधिं vars |

विच्छिनिवन्िं विच्छिन्नानि उलृष्टपावकं sqerfi विधुरा- नलं विधुराभिम्‌ | एतादृशं ग्टतमादिता्निं दग्धुं Sarge

* इत्यमेव पाठः wast) यदि सकलः कुणपः wat war, इति तु भवितुमुचितम्‌ | † प्रेता, - इति ° Gee पाठः | रुवं परत्र |

Ee. चिकाग्डमण्डनम्‌ |

` Pafaga प्रेताधानविधिं एयर्‌ खतन्तर परताधानमेव भारदाजादयः WTS: Mell तमेवा | ; प्राचौनावौतिवानुङ्त्यावोश्यायतनान्यथ ॥ ५९१ ॥ प्रेतं सखवाम्थालये faa पश्िमाग्न्यालयेऽरणौ | सन्निधायानलं मन्येद्यस्येति यजुषा ततः ॥ ५२॥ ASA जुहतोमाश्सकामाः ARMA यज- मानमाध्सम्‌ | जानन्तु ते हविषे सादिताय स्वगे लोकमिमं प्रेतं नयन्तु | इति मन्त्रः | suiq पचादिः प्रताधानविधिं afta इति कङ्लप्य प्राचो- नावौतिवान्‌ ला ae श्रायतनानि उद्षत्यावोच्छ यजमानश्याने Fa स्थाप्य, पञ्चिमाग्न्यालये गाहेपत्यागारे श्ररणौ सन्निधाय यस्येति . यजुषाऽनलं मन्येत्‌ मन्यनमन्त्रसैकविधलात्‌* पाठमाह । यखेति |

WY Quart i प्रणौय पावकं TAM दादशोपात्तसपिषा |

रणौ हत्वा ततः ga: प्रेतेऽमात्या इतिक्रियाम्‌ ॥५६॥

ततः पावकं प्रणौय श्राहवनोयस्थाने निधाय ष्णं sem at टोतेनाच्येन दवष्णौमेवा इवनोये डला ततोऽमात्याः gar दयः परते दतिक्रियां ga: ॥५२॥

* इयमेव पाठः Tas | मम तु, मन्थनमन्तस्यानेकषिधल्वात्‌, - एति प्राठः प्रतिभाति | {

४ हतौयकाण्डम्‌ Ase

श्रयारप्ोरप्यभावे विधिमाह । नषटषभ्रिघथारण्योर्नारे खामी म्रियेत चेत्‌ | अआहरेद्रणिदन्दमाधानोक्तविधानतः ॥ ५४ ॥ Le तन्मन्लाभ्यां विनिष्टपेत्‌ * | निमथ्ये पावके यद्दौ पासनार्थे ! तदस्ति चेत्‌ ॥ ५५॥ ततोऽभ्भि श्रन्यप्रेतोक्तमन्धनादि प्रपद्यते | यत्त॒ यस्याम्रयोजुहत्यादिमन्त्रकमीौरितम्‌ ॥ ५६ ॥

नषटेयिति | wiry नष्टेषु श्ररष्ोनाभे च सति यदि खामो- fata, तदा पुचादिराधानोक्रविधानेन यथोक्रलचणमरणिडन्द- मादरेत्‌ । तददेव वच्छमाणनूतनार रिख कार्‌ विधिवदेव । तन्म- नलाभ्यां वच्छमाणएन्‌तनारणिखौकार विधयक्ाभ्यां fread लौ कि- कारणिमन्धनोत्यन्ने पावके लौ किकेऽग्रौ वपिनिष्टपेत्‌ म्रतपेत्‌ । तद्रणौदयं श्रोपासनाथ ज्नौपासने cars । प्रतपेत्‌ । Safes । सर्वाधानिनस्त॒ निर्मग्ध्याप्नौ । ततस्तयोररण्योरमिशन्यपेतोक्रमन्धना- fe, श्रग्निश्न्यानि यानि श्रादिताग्निमेतानि विच्छिनोृष्टविधु- राहिता्नप्रेतानौत्यथेः । तेषु उक्तं मन्यनादि ईरितं पक्त यत्तव परपद्यते mat) मन्यनं विगिनषटि । यति । यस्या- प्रयो जुहत्यादिमन््ो यिन्‌ cana, arian) प्रसङ्गा दिदं विधिद्रयं भरद्ाजपोक्रमेव मूलतो क्रम्‌ ॥५४॥ ५५।५६॥

* fafafatg, - इति me एते पाठः | + प्रासनार्, - इति क० we घ० ख WRT पाठः |

१८९४ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

अ्रथानेकपुनराधाननिमित्तातुगतघर्मचक्रान्तश्वैतोपेचारूपनिमित्त

वक्तुमारभते | भार्यायां मरो पितया्चेदुदत्यके,स्तमेति वा । = = स्यात्पुनराधेयमन्ये प्राहरि हान्यथा ॥ ५७ ॥

भार्यायामित्यादिना | सा चोपेचा च प्रवासादिं इति पूरवो- क्तलच्चणा । श्रादिपदात्‌ पन्नोसोमाद्यतिक्रमणादि । भार्यायां पल्यां प्रोषितायां, प्रकर्ष॑णोषिता रोषिता तस्या, मदत्सौ मामतोत्यान- तौत्यवाऽन्यत्ाभनिग्रालातोगतायामकंञचेदु देति वाऽस्तसेति चेत्‌, तच तस्मिन्निमित्ते पुनराधेयं भवति । अन्ये ्राचायां इद एतादृ क्स्यले अन्यथा HIS: | * अत्र सौमाग्ब्देन ERAT युक्ता । तदुक्तं छन्दो- गपरिशिष्टे । “विद्दारकाले यदि का्यलोभात्‌- vat & सौमानमतोत्य गच्छत्‌ । निःसंशयोऽभ्निः खल्‌ नाग्रमेति wee सो माऽत्र विवचितोऽचः? ॥ * एकभायेकविषयमिदमिति वदन्ति। तदुक्तं यज्ञपार््ादौ | “gem: प्रवासविषये घुनराधिसदादता | वाक्यैमेनो षिभिः Rta सेव्यते" इति । aa प्रवासोनाम | > यदि सोमामतिक्रम्य रात्रौ aaa व्यति |

+ ब्रतलिहन्तगतः पाठः Be पुस्तकातिरिक्तएस्तकेषु नास्ति ।

तौयकाण्डम्‌ | Ase

swe प्रयाणं यत्‌ प्रवास उच्यते gee” । अत्र सोमाग्रब्देन ग्टदग्रामसोमोच्यते । तेनाभिग्टदं विद्दाय स्ग्रामेऽन्य्रामे वा रात्रौ वासः प्रवासः । राचिपदमुदयास्तमय- कालोपलचकम्‌ | मूलेकवाक्यतानुरो धात्‌ | “यन्तु नारायणेनो क्तम्‌ य्रामात्वाभ्रिसमन्वितात्‌ | सौमामतोत्य चेद्राचौ वासः प्रवसनं रतम्‌ ॥ एकाकिनौ यदा vat कदाचिद्‌ याममात्रजेत्‌ | होमकालेऽभिसन्पराप्ता न सा दोषेण युज्यते ॥ श्रथ तचैव निवसेत्‌ ग्रामं दत्त्वा प्रमादतः। लौक्तिकाभिः स fade: इत्येषा नेगमौ शरुतिः” । इति वचनाद्‌ यामान्तरे रात्रौ वासः प्रवासः। तेन खग्रामे पत्याः wat वासे न दोषः। श्रचापि राजरिषदमुदयास्तमयोपलच्षकम्‌ । अन्यथा सायंहोमानन्तरं गमने उदयात्‌ प्राक्‌ atest पुनरा- घानप्रसङ्गः स्यात्‌ । राजिवाससद्धावात्‌ । श्रपिच राश्यदरवासखयोर- विगरेषात्‌ | यदेवभिभ्रा दिगरन्ये । “्ामान्तरे नगयां वा wat वाऽन्यच वा कचित्‌ । Surat चेद्रात्ौ वासः प्रवसनं wafafa” ॥ तत्‌ पूरवौक्तपरवाखलचणवाक्येकवाक्यतया व्याख्येयम्‌ | तादृग्रसे- THRE ल्णान्तरमिति । ननु “प्रवसेद्धनसम्पत्ये न तीर्थाय कदाचन | दूति क्रूमेपुराणोक्तं तथा बौधायनेन च” दति ॥

बौधायनोयाद्धनाजेनस्य प्रवोसप्रयोजकलात्पल्यास्त तदभावात्‌ 24

(८ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

कथं ततूप्रसक्तिः । चय एवाधनाः war इति wagia चेन्न । gfe चास्या अपि धनवत्ता। सम्भावयते च तदतान्धनसण्टद्धिलके | श्लोधनानि षडिति wa: । किञ्च भवति fe पिदमाटभराटपुच्र- दभैनेन घनोपलसि. | “दन्तं खर्द्‌ दिटभ्यामनन्तफलद्‌म्भवेत्‌"' |

दरति दानखण्डे cata: । दौयते च दूरादागताभ्यः खद्प्र्- तिभ्यो वाखःग्र्ठति । यत्वधना cam, तदसखातन्त्यपरतया व्यास्ये- यम्‌ । चतएव न छुयुरग्युपस्यानमिति वच्छते । एव्चोपस्िते यजमानवत्यल्या ्रपि प्रवासे यदि करोति तदाऽनेन भार्यायां प्रोषि- तायामिति वाक्येन स निषिध्यते । श्रतो बह्णभायैदेकभा्येस्य वा ven: wala पुनराधेयमेवेति मूलकाराः । दद मेकभा्यैकविषयं न तु बहभायकविषयमित्यन्ये । तञ सात्‌ पुनराघधानमिति कुच्र- चित्पाठः। युक्त एवायम्‌ ॥५६॥

अनेकप कलयेकपनौकस्य वा नियतपननौ प्रवासे खोक्तस्य पुन- राधेयस्य मतान्तरेण पन्नो नियममाद |

येष्ठा बेदभ्रिसंयुक्ता गच्छन्त्यन्या यथारुचि | यजमानेन सहिता यदा ता रव केवलाः ॥ ५८॥ व्येति । der पत्नौ श्रमिसंयुक्ता चेत्‌, संयुक्तगरब्दः सामोष्यव- चनः । सुख्यार्थासन्मवात्‌ । wart: कनिष्ठाः यथार्वि, क्रिया- विगरेघयमिदम्‌ | यथेच्छं, उदयास्तमयकालपयन्तमपि गच्छन्ति । सखोषाभावज्ञापनाथे लट्‌ । गच्छन्लन्या दति लोडन्तोऽपि कचित्याटः।

टतौयकाण्डम्‌ | १८७

बभा्स्य ज्येष्टा चेत्‌ प्रवसेत्‌ पुनरादितिरिति |

वाक्यान्तरात्‌ । क दृश्योऽन्याः । यजमानेन भन्तं सहिताः । यद्वा, केवला यजमानरददितास्ा एव यतीौयस्य एव यथाकामं गच्छन्तु । तेन च्येष्ठासन्निधाने aq सन्निधाने सत्यप्यसति वा इतरासां प्रवासोनिमित्तं न भवतौति भावः। wa च्येष्ठाप्रवास एव युनराधाननिमित्तमिति पर्वस्माद्धेदः ॥५८॥

कदाचित्‌ कनिष्ठासदछृतप्रवासयघ्ुः कति चिन्निवमान्‌ प्रसङ्गा दाद ।

Wifes: स्यादधः wat कतुपायौ त्वन्ैथुनम्‌ | वदन्‌ बौधायनल्वेवमेका चेदध्रिसन्निधौ ॥ ye ॥ इतरासां यथाकामं प्रवासमनुमन्यते |

इत्युक्तं भवभाष्येऽपि तातश्चोकेषपौ रितम्‌ ॥ &° ॥

भरोषित दति । प्रोषितः पक्नौसदितङतप्रवासः we: way सयात्‌ । श्रधःग्देनािस्यानान्न चलसुच्यते | VATA, न लास्त- रणनिषेधाैम्‌ । खतुपायौ स्यात्‌ । wat पोयतेऽसौ खतुपायो तुजायोपयायो स्वात्‌ । तु यसादनेचुनम्‌ । भेयुननिषेधः मोक्त दति षः । यद्वा, खतुगमनं ata प्रोक्तमिति । उक्तं चतुगम- नस्याने युनलन्दानधर्मेषु॒भोश्रयुधिष्ठिरसंवादे । श्रधुना Berar श्रपि प्रवासे बौधायनम॒तेन दोषाभावमाह । वदन्निति । बौधा- यनस्द, एका कनिष्ठा Ser वा श्रमनिसन्निधौ Beas, एवं वदन्‌

\

Ee चिकाण्डमण्डनम्‌ |

इतरासां अन्यासां यथाकामं aarety प्रवासं श्रतुमन्यते । HATA च्यषठाप्रवासेऽपि न युनराधानमिति देवयन्ये सङ्ग दवचनम्‌ | Set tase द्तिचारेण गच्छति | युनराधानमवेके इच्छन्ति न तु GTS” ॥ दूति सङ्गच्छते । व्येषठाप्रवासेऽपि दोषाभावस्य sma aft पदादिज्नायते। न तु गौतमः दति मि्रयन्यधटतवकल्िकपाटस- माञ्रयणे च्येष्ठाम्रवासे पुनराधानं स्ान्नवेति विकल्पः | तयाच as- भायस्यान्यतरपननौ सन्निधाने पुनराधानन्नेति wage: । एतदेव asatcenen द्रढयति । cantata | भवभाव्यसञ्जञके यन्येऽपि इति श्रनेनेव प्रकारेण उक्तम्‌ । तथा तातक्चोकेव्वपि कारिकासपि रितं उक्तमिति ॥५९॥६ on अधुनेकभा्यस्यानेकभायेस्य वा स्तामिनोऽनिषन्निधाने सर्वधैव GATE नेत्यपरमतेनाद |

शकस्यामप्यतिष्ठन्त्यामग्रिहोचसमौपतः | ufatereia चेदभ्रिनाशेनेत्यपरे विदुः ॥ ६१ ॥

एकस्याभिति। एकस्यामपि ज्येष्टकनिष्ठान्यतरपल्यामपि श्रभनि- होचसमौोपतः समौपे इत्यथैः । श्रतिष्टन्यामविद्यमानायां स्या, पतिः art चेत्तिष्ठति विद्यते, श्रमो चसमौपत teary चेत्‌, नाग्ोऽभ्रिनिष्ठसंस्कारना शोनेत्यपरे श्राचार्याविदुरिति। “ तत्र

* wafers: पाठो ङ पते भटः |

५

दतौयकाग्डम्‌ | १८६

रुद्रदत्तरामाण्डारभाव्यपय्यीलोचनयाऽनेकभाय्ैेकभाय्यस्य वा प्रवा- सो भवति । aaa wi पू्वैप्ोशत्य पत्यास्तुत्यसखरामिलं बा- िलाऽङ्गलमापाद्च तत्‌समयेनाय पुंस्लविश्रिष्टचोद नाऽभिधानप्रू- शिका कल्यान्तरोक्तिः प्रद्‌भरिता। तद थैमेव दाशर यिभौश्रादिमद- ्तमानामाचारं द्ग्रयिला जेमिनिदखनाच्ोपसंदतम्‌ । तसात्‌ सि- द्धमभावेऽपि ver न कण़ैणोनिटत्तिरिति । एवमेव मोमांसक - भिरोमणिनोलण्डादिभिरपि कम्ैजन्यफलेच्छावत्पत्याम्हल्याधिका- रोऽन्यथापाचाज्यन दियवपश्वा दि वद्गतवसुक्रम्‌ * | . सर्वासामसननि- धानेऽपि न पुनराधानमिति बौधायनमतात्‌ gaara च भेदः॥ ert

एवं खामिपल्योरन्यतर सन्निधाने मतभेदैदःषाभावसुक्ताऽपुनो-

भयासन्िधाने मतभेदेनाह † ।

सन्ध्यावदन्यद्‌ाऽ्यप्नौन्‌ हित्वा चेदम्यतौ गतौ । मामान्तं वाऽथ सौमान्तं तचेकेऽप्रि शमं विदुः ॥ ६२ ॥ अन्ये ग्रामान्तवसनात्‌† न त्वतिक्रममाचतः | Tifa त्वतिकमादेव केवला न्ना एमनरुवन्‌ ॥ ६३ ॥ यदोभावयप्यतिकरम्य सौमां प्रत्यागतौ पुनः । उद्‌यास्तमयात्वे' न नाशोऽचेति केचन ॥ ९४ ॥

* ऋच, श्राद्पयूखे, — cata पाठः we wo एस्तकयोः | † मतमेदानाह, - इति go पुस्तके पाठः | ‡ anand गत्वा, - इति ग ° पुस्तके पाठः |

[~ ~ % विकाण्डमण्डनम्‌ |

सन्ध्यावदित्यादिभिः। दन्पतो पनोखामिनावुभौ अन्यदा यस्मिन्‌ कस्िन्‌ कालेऽप्नोन्‌ fear Saat गमनं कुरुतः यामस्य सखावसथयय्राम्यान्तं यावत्पर्यन्तं जनानां वसतिः तत्य्॑न्त- मित्यर्थः | बेत्यय वा। ग्राममोमान्तं खावसयगामसौमाप्येन्त, तत्र afafafad सन्ध्यावत्‌ sfamd नागरं विदुः । यथाऽस्तो- | उभयोरसनिधानेन नागरः प्रजिद्धोऽस्ति, तददुभौ यदा कदाचित्‌ जनवसतेरूष्यै Mates वा गतौ चेत्‌, पुनराधानमिति सन्ध्याव दित्युक्तम्‌ । श्र सौमाग्न्देनाभनिसंभितम्रामसोेति नारा- यणडन्तौ । श्रगन्यगारसोमेत्याश्राकंः । ग्रामसोमागन्यगारसौमेति mana" । wa कैमुतिकन्यायेन तत्‌ सिद्धौ पुनयदणं तस्यापि निमित्ततां प्रतिपाद यितम्‌ । भन्ये areal ग्रामान्ते वसनात्‌ पुनराधानं न पुनर तिक्रममात्रेण aia तु केवलाद्ासर- दिताद तिक्रमादेव नाशमनुवन्‌। aa ग्रामान्तवाससौमातिक्रमणे निमित्ते इति पूरव॑स्माद्भेदः। सोमा तिक्रमणेऽपि दोषाभावमाचष्टे। यदेति। afaa काले उभावपि खाभिनौ सौमामतिक्म्यापि पुनः जदयास्तमयात्‌ we खयां प्रत्यागतौ च्रतरासिनिभित्ते नाशोनेति केचनाङ्रिति शेषः । श्रयमेव प्रवमतादिगेषः ॥६२॥

eae vl उदयास्तमयोत्तरमपि BUTI खमतेन दोषाभावमाइ |

* श्रन्तन्द्याभाष्ये, - इति क पुस्तके Is: | शतभाष्ये -दइति we पुस्तके पाठः । “शत, श्रन्दात्‌ पर रच्ितं किचित्‌ स्थानं ao TRF |

gh

टतौयकार्डम्‌ | १९१

इन्दोगपरि शिष्टोक्तहोमकालात्यये ऽनलः * | सौमातिकमणान्नश्येन्नोदयास्तमयादपि t ॥ ६५ ॥ कन्दोगेति । उभयो रित्यध्यादारः, सौमातिक्रमणोत्तर, छन्दो- गपरिशिष्टं करमपरदौपस्तदुक्तोयोनवघ ट कात्मको दो मकालस्तदत्यये खति श्रनलो श्रभिनेभ्येत्‌, उदयास्तमयदेत्ना नेति | तदुक्तं देवया- faa: सङ्गहवचनेः । “विददायाभिं wag सौमासुज्ञन गच्छति | होमकालात्यये तस पुनराधानमिग्यते इति॥ यजमानञच पत च उभौ प्रसितौ यद्‌ | श्रा Carafe पुनराधानमरेति” ॥ यदोभावययतिक्रम्येति मूलवत्‌ vals afar “होमकालमतिक्रम्य तदा wate ae: - दति च ॥ “cat सौमामतिक्रान्ता यजमानो यदि | रा दोमाद्यदि नागच्छेत्‌ पुनराधानमरंति ॥ एकाकिनो यदा पत्नौ कद्‌ दिद्ग्राममात्रजेत्‌ । होमकालेऽभिसस्माप्ना न सा दोषेण युज्यते ॥ श्रय aaa निवसेद्यामङ्गवा प्रमादतः | लौ किकोऽभ्निः स विजेय caer नेगम भूतिः” - इति॥ तस्मात्‌ नवनाडिकोत्तरं सौमातिक्रमणेनोभया सन्निधाने पुनराधानमिति निगलितोयैः ne yi

* एनः, - इति He We Fo Ge पुस्तकेषु पाठः| † सोमातिक्रान्तयोन॑सेन्नोदया्तमयादिति, - इति me पुस्तके पाठः |

eR चिकाण्डमण्डनम्‌ |

सौमातिक्रमसङ्गत्या नद्यतिक्रमणऽप्याह |

विनाऽभ्रिभि्यदा wat नदौमम्बुधिगामिनौम्‌ | अतिक्रामेत्तदाऽप्नौनां विनाशः स्यादिति श्रुतिः ॥६&॥

| । पलो ्रधानसदरता afafafaatsg famnfaat समूद्रगामिनों खेनेव नानच्ना न तु गङ्गा दिसदहायेन, सवषां जल- प्रवाहानां तादृशलात्‌ । नदौ, नदौलक्वणं त्वरे वच्यते, श्रतिक्रा- मेद तोयं गच्छेत्‌, तदाऽगोनां विना इति भृतिः Renae tere

६६॥ ददानो मससुद्रगा मिनो विषयमा |

पत्यन्तरेऽथवा पत्यौ हताशनसमौ पगे |

न्या vat यथाकाममतिक्रामेन्नदौमपि ॥ go ॥ न बुर्यरणन्धुपस्थानं प्रवसन्त्योऽपि यो पितः | प्रोषिता न जपं Fara सधमंकम्‌ ॥ ६८ ॥ शछचागतोपस्थितिष्चापि स्त्रौणां नेच्छन्ति रयः |

यत्यन्तरेति | want च्येष्टाकनिष्टयोन्यतर सिन्‌, waar पत्यौ ताग्रनोऽब्रि्तस्य समोपे सति vat यथाकामं यथेच्छं alata afamaa दोष दति यावत्‌ । एतेन पतिपत्यन्तरसन्निधाने ससुदरगा$तिकरमेण घुनराधानमितरस्यास्बतिक्रमेणोभयोयोरसनि- धाने पुनराधानं सन्निधाने नेति भावः। श्र पलौयणात्‌ सोमा- af

ह nmawali, Faso. 2 0

an, ( Fuse. 6) exch 14

१ 1 wgalam, Base, 1-7 @ /6 ‘ 10

~ £ Vi Rasa, ( rod 5 @ 6! ench 14 ~ Ditto (inet ८ ‘ase, 1 12

त च Prakria Laksanam x! ¢ y 8 Pe Smrti, (Text) Vol 8; 6; Vol. 111,

BIBLIOTHECA INDICA: »1-6-@ (6! each ४ A Pari ‘a, Institutes of | “ 12

2/1

911 oF 0 RIENTAL WwW ORKS (4 Wale, Bat Sankhya Sitra Vytti, (Text) Fase, 1-4 @ 6 ५

Ditto (Kuglish) Fase, 1-3 @ Kriyngaumndi, Fase, 1-3

a | Mn) Fase. 1 ८ 11 र 11116४५ Samhita, 11 ८. 1-4-45 (2 6, ८ 1-19 @ /6/ each

PUBLISHED BY HK

1 2814110 80011 1 OF BUNGAL. | 3 | | i |

Nuw Serius, No, 1059.

0 14 ५ 5 0 6 xt) Pase. 1-3 @ /6/ 1 2 | Wul'si Sat'en ‘ase, 1-5 @ (6) ench 1 14 आ Katha (Vext) Pase, 1 2 4 | ध्र avid +} Vs ee a 8 | raha Pavdna, ort 1-14 (त ५01 each « i = # 4 > a Krya Kanmudi, 1 1 ५ 9 + ॥ ६. 6/ पटो, 4 क 1 2 | . 0 1 ॥ + आ ve २ 10 चिकाश्डमश्डनम्‌ | | 117 # 4 » = | Vrhat Svaymmbhit Puri 2 4 TRIKANDA-MANDANAM i 11/८१ S ५ 1 1 (@ 1! ench : ai st Be ` by 1 ; Fase Vol. वा, Base. 1-5 BHASKARA-MICRA, SOMA-YAJI न 4. ' 4 nena os 1-64 Vo tt yn 1 AN EXPOSITION OF 1111} SOMA-YAGA APHORISMS cand Versian Series 6/ each... 4 14

OF APASTAMBA.

4 4 wit AN Ain-i-Akbari, (‘Text oe ५ ANONYMOUS COMMENTARY ENTITLED VIVARANA २५९ ~ Hig 1-5, Vol. 11, 2 ६८. 1-5, @ 12 EDITED BY Akbarnimah, with Index, (ग 0 MAHAMAHOPADHYAYA CANDRAKANTA TARKALANKAGA Ditto English Fase, ५ - 0 hie Bibliography, by Dr A ¢ पएएा,05 IIT, halaman, with Index Fase. 1-19 @ /6/ each 2 ~~ logue of Arabic Books and Manuseripts 0 CALCUTTA Catalowue of the Persian Book Tanuscripts in the Libr क Asiatic Soci @ 1, each 0 PRINTED AT THE BAPTIST MISSION PRESS, Dictionary of Arabic Technical Terma, and Appendix, Fase. 1) ०४८) ४ ओ 0 AND ताकत By THK - xt) Fase, 1-14 @ 1/ each 0

list of Shy'ah Books, (Text) Fase. 1-4 @ /12

ASIATIC ५०९४४, 57, FARK stir,

a ¢ । 1903.

Shim of पपत, (Text Ditto of Azadi, ( Haft Asman-Alistory of the 1),

use. 1-9 @ /6/ each

Index to Vol.

1-9; Vol. UL, 1-1 Index to Vol. II], Fase, 11-1 Index to Vol. 11, Fas 6/ enc ae ok

Maghazi of Wie १५९९. 1-3 @ /6/ each ^ * The other Fasciculi of these works are out of stock, and complete copies cannot be supplied.

qa conies of those works marked with an asterisk * cannot be supp Jumplate Copies ote ee """--------------------

LIST OF BOOKS FOR SALE

AT THE LIBRARY OF THE fAsiatic SociEry

No. 57, PARK STREET, CALCUTTA AND OBPAINABLE FROM VE SOCIKTY’S AGENTS, MESSRS. LUZAC & CO., 46, Gre Sr Hannassow!, Boox

+ Leiezic, Ger

ANY. e

of the Fasciculi being out of stock: BIBLIOTIECA INDICA.

Sauskrit Series.

Adyaitachinta Kanstubhe, (Wext) Fase. rmana, Vol. I, Fs Vol. 1V, Base. 1

Aphorisms of Si Astasihasrika Praji Agvavaidyaka, (Text Fase. ‘Avadina Kalpalata, (Sans. and Tibetan) Vol. T 1-5 @ 1/ each

*Bhamati, (Text) Pase. 4 Bhitta Dipika Vol. |

Brhuddevata ('Loxt) Ma Byhaddharma Purdya, (' Hodhicaryavatara of Cantide Cntndusani, Base . Cutogue of Sanskrit Books and MSS Oatapatha Brakmana, Vol. 1, Fase, 1-7; V Gutasahasrika Prajuaparamita, (ext) Fase. 1-5 @ /6/ each *Caturvarga Chintimani 'Lext) Vols. 1, 1 111. Part I, Fase. 1-18.

@ (6 each

Part 11, Fuse. 1-10 @ /6/ each Qlokavartika, (Hnglish) 1156. 1-4 “Granta Sutra of १९९, 4-17 (@ /6/ each Ditto 1 ana, (‘Text) Vol. 1, F

ase, 1-7; Vol, II, Fase. 1-4; Vol. HIT, Fase. 14 @ /6 each 5 £ Gri Bhashyam, (Text) Fase. 1-3 @ /6/ each Dan Kriya Knumudi, Fase. 1- ara Paddhati Ki Kila Madhava, (‘Lext) Fase. 1-4 @ /6, each Kala Viveku, Fase. 1-5" Karantra, \"'ext) Fase. 1-6 @ /12/ each Kathi Sarit Sigava, (English) Fasc. 1-14 @ /12/ each

Karma Purana, Text) Fase. 1-9 @ /6/ ench Lnlita-Vigtara, (English) Fase. 1-3 @ /12/ eack. Madani ta, (ext) Fase. 1-11 (८ /6, each

Maha-bhisya-pradipodydta, (Text) Fase. 1-9 & Vol. IT, Fuse. 1-9 @ /6 each 0 iki Sayuraha, (Text) Fase. 1-3 @ /6! ०५८ ndeya Purana, (English) Fase. 1-7 @ /12 each Dargaua, (‘Text) Fase. 7-19 @ /6, each avirtika, (^ ९६४। Fase, 1-5 @ /6 ®Nirnkta, (Text) Vo! 11], Fasc. 1-6; Nityncnrapaddhati Fase. 1-7 (Text) @ /6/ Nityacarapradiph Fase. Nyayabindutika, (ext) ... Nyaya Kusumaijali Prakarana (Text) Vol. 1, Fasc. 1-5; Vol. 11, Fasc.

1-8 @ /6/ eack ^ 55; न

or PeENGaL,

, Loxnox, W.C., ann Mr. Ovro

= © ७५०, ५~ ००

[

Muntakhaba-t-Tawarikh, (१०९५) Fase. 1-15 (त 16 each Muntakhabn-t-Tawarikh, (English) Vol, 1, Fasc, 1-7

1-5 and 3 Indexes; Vol. 111, Fase. 1 ८ /12! ० Muntakhabu-I-Lubab, (Text) Fase. 1-19 @ /6/ each Ma’ asi 1-6 @ /6; Nukhbatw

‘ase.

„ 1

@ ।॥/ ९

xt) Fase, 1-7 (& Fase. 1-6 (ककत “i ५

८ 0 ASIATIC 800111५8 PUBLICATIONS. 1, Astatic Reskarcurs. Vols. XIX and XX @ 10/e „ 50

2, Procexpixes of the Asiatic Society from 1505 to 1869 (inc No.; and from 1870 to date @ /8/ per No

8, JouRNAtL of the Asiatic Society for 1843 ( (5), 1847 (12), 1848 ( 1871 (7), 1872 (8), 1 18), 1879 (7), 16४0 (8), 1881 (7), 1 (6), 1883 5), 1644 16 , 18s: 1886 (8), 1887 (7), 1888 (7), 1859 (10), 840 (11), 1 ४ 1898 (11), 1894 (8), 1895 (7), 1896 +3), 1897 (8), i , 1899 1900 (7) & 1901 (7), 1902 (9), @ 1/5 per No. to Members and @ >| per No. to Non-Members. .B—he jigures € in brackets give the number of Nos. in each Volum

.) & /8} per

1845 (12 1869 (8), 1 7), 1876.7), 1877

1846

४ ge as spoken in Hustern ‘Tarkistan, by R. B. Shaw (Extra No. B., 1878) = 4 logue of Reptiles iu the Museum of the Asi

¢ Society

) Catalogue of Mammals and Birds of Burmah, by BE. Blyth प्रिर No.

TAS.B. ae ५ Inu so,of Novth Biba Grierson, thy and Vocabulary

ट i +

ty, Bengal, by W 11 ५१५ LV, @ 16,

4 „ 40 iptions of New Indian L .

, Ato. @ 6/ each zs vee 1S

13. € ase . १५१, 4

14. by Csoma de Kérés lw

15. 8

16. Parts I and IL @ 1/8, see ne 17. of the paintings, statues, &c., in the rooms of

ty of Bengal by 0. 1. Wilson स i on mups illustrating the Ancient Geography of Kasmir by M. A. Stein, Ph.D., 91. ०.४ of 1899

\

Notices of Sanskrit Manuscripts, Fasc. 1-29 @ 1/ each Nepalese Buddhist Sanskrit Literature, by Dr. R. 1 Y.B.—AN Cheques, Money Orders, &c., must be made Asiatic Society,” only

117 abla te the *

ह 1-08.

Books are supplied by V.-P P,

iE । ९९द्‌

1 # तिमक्रणे नद्यतिक्रमणे प्रवासे वा यजमानेन wa न दोष दति। तया। ‘MAT समुत्पन्ने eas श्टतकेऽपि वा । प्रवसन्नभिमाच्विप्रः पुनराधानमरेति ॥ बङ्कोनामपि चेकस्यामुदक्यायान्तु न व्रजेत्‌ | एकाद गे चतरथैऽन्ि गन्तुमिच्छेनिमित्ततः ॥ चयं मुक्ता तु योलोभात्‌ प्रवसेत्‌ पवेसन्धिषु । करोति पुनराधानं प्राय्ित्तम्टणदृते ॥ नाभ्निकार्चस्य वेलायां प्रवसेन्न च पवैणि ।

न विना च निमित्तेन क्रौडाद्यधेन्तु न ब्रजेत्‌ ॥

| भ्रवसेद्धनसम्पत्ये न तीर्थाय कदाचन ।

^ > इति करमपुराणोक्तं तथा बौधायनेन च ॥ aufual खपनौको गच्छेत्तोर्यानि मानवः | युराणएवचनात्साप्नेः प्रवासोऽस्तोति केचन” ॥

इत्यादि वचनैरेतद् तिरिक्रखले वोध्यम्‌ । पूरौ क्मतमेदै््य॑टायाः

कनिष्ठाया वा प्रवासोपस्थितौ तुल्य एवाधिकारः स्यादिति खयमेव

साधिते तुख्ाधिकारे यजमानवत्‌ प्रवासोपखानादिकं स्यादत-

| are । नेति । प्रवसन्योऽपि योपितोऽग्ुपसानं न छचुः। प्रोषि- ताः सन्यः जपन्त्यागो पस्थानरूपं न कुः । तरिं कर्मजन्यफलभो- क्लं न स्यादत We! सधर्मक समानधर्मकं फलं ATT शङ्कया हिकान्यायेन प्रवासो पष्यानमेव न स्यादत श्राद । भ्राग- तेति । श्रागतस्य प्रवासादागतस्य या यजमानस्योपखितिरूपस्थानं

साऽपि aut द्वरयोनेच्छन्ति । न भवतोति भावः VE ७।९८॥ 25

(इ | चिकाण्डमण्डनम्‌ |

सोमातिक्रमप्रसङ्गादाद |

पलौ सौमामतिक्रामेदिना भच्चाऽभनिभिः सह ॥ ६< ॥ तच नाशोऽपरे त्वाहर्भयाद्याने न दुष्यनि।

किन्तु सामभ्निर्विना wat गत्वा संस्कृतसपिषा ॥ ool हावयेचचतुरात्तेन प्राप्ते देशे AAA |

सायं प्रातस्तनौ हामावेवं स्याह्मनेऽन्वहम्‌ ॥७१॥

vaifa | vat भर्ता विनाऽभ्िभिः सदानं ग्टहोवेत्यधः । सौमामतिक्रामेत्‌, तच नाश्रः। wat ठु भयाद्याने विद्खरादादिना गमने न दुब्यतौत्या्ः । तथाच ष्टरि प्रवसितेऽपरवसिति वा श्र- कस्मात्‌ परचक्रादिभाप्तौ sal दौला सोमातिक्रमण्णदिके = विहिते न दोष दति भावः । तदुक्त देवयाज्ञिकेः सङ्ग उाक्यम्‌ | “एकाकिनो यदा vat वद्धिमादाय गच्छति । तत्र नाशरोऽपरे लाङभेयाट्याने न दुब्यतोति ॥ न रुद्येकाकिनो पतौ प्रयायाद््निभिः सद । राष्भवंशादिगमने उचितं यानम दृ शमिति च । saa fe प्रवसन््ां वह्भयोलौ किकाः eq” । gen: सागरिप्रवास्े araquard प्रात्यदिकं प्रतिदोमं प्रायि cae) किन्विति । किन्तु परन्तु एवं यजमाने प्रोषिते चेदेकाकिनौ पौ यामाददिर्रौन्‌ नयेत्‌, खयं वा उदिगेला होमकाल नागच्छेत्‌, तदा पुनराधानम्‌। एवं vert परो षिताचां

ut

टलोयकाणडम्‌ | १९५

यदि यज्ञमानादुक्तापराधदयं भवति। एवं बहपतौकस्यापि कस्याञ्चित्‌ प्रोषितायां पत्यन्तरं विद्यमानमपि saga पुन- राघानमिति श्र्थाद्वगम्यते । गरन्धान्तरेऽपयक्तमस्ि । war विना af: vat मला afafa: सद गमनं छत्वा देगे तदिनप्राप्तदेभे संछतसपिषा dears । किं waa? चतुरानत्तेन चतुगेदोतेन, मनखतों तत्‌सन्नकामाहतिं दावयेदष्वयुदारा जुह्यात्‌ । fos न्तोऽयम्‌ । तदुक्तम्‌ । ^रा्रभररादिगमने wa देगे मनसखतोम्‌ | जुयाचत्रा त्तेन ats सव्वं जनितम्‌” ॥ दति याज्ञिकगन्धे। श्राज्यसंखारस्य नानालानोक्त दति। ततः सायंप्रातस्तनौ सायंप्रात्भवौ होमौ लिजा कायै न खयम्‌ । “a 3 कन्या न युवतौ नाविद्यो न वालिग्रः। Sat स्यादम्निहोचस्य नातौनासंख्छतस्तयेति” ॥ सरणात्‌ | ्रनदङ्गमने प्रत्यहमेवं स्यात्‌, मनखतो दोमं कुया - दिति भावः | सायप्रातस्तना वित्यत्र तटः प्रागनादे शरः VE <॥७०॥ ७१॥ साभ्चिप्रवासवद वास्तोष्यतीयदहोमा श्रपि भवन्तोत्याद |

वास्तोष्यतीयहोमाय्या भवन्त्यचाप्यशेषतः | आपद्यपि च कष्टायां विना पटन्या * नरान्तरैः ॥ ७२॥

# परौ, - इति we घ THAT माठः। Wal, इति ग ० पुस्तके पाठः।

१९६ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

सौमाऽतिकमणेऽग्नौनां न waste: |

श्रापि ष्टारण्ते get: साभ्निप्रवासेऽपि श्रगेषतोऽविगेषेण वास्तोष्यतोयदहोमादयाः पदार्थाभवन्ति | भयाद्यप्ेऽपि किञचिदि- गरेवमाद । श्रापदौति। कष्टायामपि महत्याभिति यावत्‌ । श्रापदि, पत्या नरान्तरः खलिग्‌भिविना stat सौमातिक्रमणे कथित्‌ केनापि प्रकारेणानुयहोदोषाभाव इति यावत्‌, न भवति। श्रतएव ag: प्रवासोपख्ितौ,

“निक्षिपयाभ्नं खदारेषु परिकल्प्यलिजं तथा ।

भवसेत्कार्यवान्‌ विप्रो न ata fet वसेदिति" ॥ वाक्योक्षा खलिक्कल्यमा तायां भवति ॥७२॥

|= ॥

Tae नयन्नमिमुच्छसे चेदिन श्यति ॥ ७३ ॥ यदि वाऽनुच्छसन्‌ गत्वा निधायोच्छस्य तं पुनः | इरेदनच्छसन्नेव नश्छेतिहंरणेऽनलः ॥ ७४ ॥ प्रत्येति । wii vada समारोपादृते भिक्यादिना नयन्‌

यजमानस्तत्पुरुषोवा चेद्यदि उच्छसेच्छासन््जेत्‌, तहिं विनश्वति संस्कार इति शेषः | खयामविषयमेतत्‌ |

“यामात्सौमान्तरं गच्छेत्‌ प्रत्यचो इव्यवाइनः |

शिक्येनो दादयेद्नौन्‌ पुनराधानमदेतो ति” ॥

स्मरणात्‌ | । ,“ “ait wares SI गम्यापरासनात्‌ |

3

दतौयकाण्डम्‌ | १९७

इतोऽग्रिललौकिकोजञेयः श्रुतौ सवच दनात्‌” इति च ॥ “करुरुकेचादितौर्थानां गमने देश विश्वे । warty विनेवद्नोनोददेयुरविपचितः ॥ श्रारोप्याद्नौनरण्ोस्तानुदवखेत्सदाग्नि भिः दइति च । यदि वा श्रयवाऽनुच्छसन्‌ श्वासोच्छरासमलुर्वन्‌ गला खलान्त- रमिति fa: । निधाय rae खापयिलोच्छरस्य पुनस्तमग्निमनु- Baas elas | ages पुनः खलान्तरनयने लो किकलमा₹ | नश्येदिति । एवं area नयनेऽपि fea चिवारदरणे अ्ननलोऽभ्निनेष्ेदि ति wo areal सोमान्तराद तिदूर साभ्िप्रवासे विशेषमाह ।

शकटेनातिदूरं वा दरेदेशं यथारुचि | स्वाङ्गेनैवाथवा शम्यापरासात्‌ प्राङ्गयेच्छसन्‌ ॥ OY | कर्माधेहर णेऽग्नौनां नानुच्छासादि चोद्यते |

शरकटेति। यथारुचि यथेच्छन्देशं श्रतिदूरं वा देशं ्रकटेनानसा श्रादरेन्नयेन्न aga शिक्यादिना । तथाच दूरप्वासे षमारोा- मोज्येत्‌, मत्यचनयनपकते श्रकटेन नाङ्गेनेति । भिक्यादिना खाङ्गेन नयनेऽभिहितस्यानुच्छरासस्यापवादमाह । श्रय वा श्रम्यापरासान्म- चेपात्‌ भाक्‌ देशं श्वसन्‌ APA नयेत्‌ । शराम्यापरासलचणे तू ।

“aifangyar शम्या जवात्‌ feat परापतेत्‌ |

यावदेश्रमसौ देशः गभ्याप्रा उद्यते" इति ॥ Tage श्वासगति निष्यते । चोदनागतदरणे नेष

c= < चिकाण्डमण्डनम्‌ |

दोष इत्याद । कर्माथमिति । aad दति aati) शाभिच- भिष्ण्यादिषु sitet exe शरम्यापरासादूध्वेमपि नयने श्रनुच्छरा- सादिक, न उच्छरासोऽनुच्छरासस्तदादिकं कटादि न चोद्यते नोच्यते । खाङ्गेनोच्छसताऽपि दरणं भवतोति भावः । तदुक्त ङन्दोगपरिशिष्टे | “कात्यायनमतात्‌ केचिच्छरसन्तोऽप्यतिदूरतः | अर्यकेण areata weer विनाऽपि तु-इति ॥ “queer यत्तत्पत्यभ्निसमन्वितम्‌ | freguqpeat मनसा सह गच्छति ॥ अरनस्यारोपयेदभन सत्याचाण्पि तत्र वै” | एतेनाहिताभ्रेरनस्यारोदणं प्रत्युक्तं भवति । गोयानलात्तख | रथस्य तु न निषध इति । “qa वा नयेदभ्चिं कात्यायनमतादपि। नयेदा ब्राद्मणस्लन्योजवेन सदह गच्छति” 1 अर जवपदोपादानादनुच्छसननेवादरेत्‌ | नादच्छरासादि चोद्यते दूति तु कर्मा्ाहरएविषयमिति दिक्‌ ॥७५॥ प्रत्यचस्यारूढस्य वाऽग्ेनेयनेऽन्वारम्भोभवतौत्या इ |

नदौसन्तरणेऽग्नौनां सौमातिकमणे तथा ॥ ७६ ॥ सर्वैवा्न्तसौगोरवा SET: स्वर ब्रयः।

aan । श्रननौनामनोगतानामरणिगतानां वा नदौसन्तरणे खुद्रगाऽससुद्रगासाधारएनदौपदवाच्यजलयहोत्तरणे, तस्मिन्‌ काले

ahs

दतौयकाग्डम्‌ | ९९९.

दति यावत्‌ । sae: खामिखुष्टाः सुः, खामिलस्योभयनिष्टलाद्‌-

भाग्यामपि श्रनोऽनारम्भः कायैः । समारोपणपच्चे वरण्योः। श्रन्यत-

रेणेति दौपिका+ पल्यास्लङ्गलेन खामिन एवेत्यन्ये। ata सोमा-

तिक्रमणे सखाम्बन्वारम्मिताः @ । श्रय वा श्रायन्तसोकनोरध्युषित-

यामाचिष्टात्यामसोखरोः खामिस्पभिताः स्युः ॥७६॥ श्रच्नाग्निपदेन प्रत्यचनयनएव प्राप्नोत्यत ATE!

प्रत्यश्मरणि * दारमन्यथा.प्रिविनाशनम्‌ ॥ ७७॥

भ्रत्यचमिति। प्रत्यकं aaa प्रसिद्धं, श्ररणिदवारं श्ररणिषूपं दारम्‌ । शाकपार्थिवादिना समासः। यतोऽस्ति, ततः ते श्रपि खामिुष्टे स्याताम्‌ | भ्रन्यथा यदि खाभिस्ष्टे न स्तस्तद्‌ऽप्निवि- नागश्ननम्‌ | पुनराधानमिति यावत्‌ ॥७७॥

श्रात्ममारोपणपच्चे किं स्यादत श्रा |

आत्मारोपणपक्ते तु नान्वारम्भणमिष्यते | न arena केचिल्लौगाश्यायनिबन्धनात्‌ 1 ॥७८॥

mara तु, श्रात्मनि पाणिदारा समारोपणएपके saat नेग्यते। श्रधैलोपादिति भावः 1 केचिदाचार्या लौगा-

* yard वाऽरणि, - इति ग° पुस्तके पाठः | † कि्विल्लौगाच्यायनिवन्धनात्‌, -इति ae Ge घ०° एकेषु पाठः | प्रन्त्वसमौचौनः टौकाविरडख |

EE ०० चिकाण्डमण्डनम्‌ |

चिपरष्टतौ नां निवन्धनं वचने, तसमात्‌ कापि कुत्रापि शरनवारम्भरणं aera इति Te: * ॥७८॥

प्रसङ्गा्ञरौलचणमार | 4 क्रलदयान्तरालन्तु नदौशब्देन नोच्यते | किन्तु तदेशवर्न्येव जलसद्वो नदौ भवेत्‌ ॥ OF ॥ अष्टौ धनुःसहसाणि न प्रसवति! यज्जलम्‌ | नदौशब्दाभिषेयत्वं तस्येच्छन्ति न रयः ॥ ८० ॥ रकेन नामधेयेन शतयोजनगामि यत्‌ | + उदकन्तन्नरदौश्ब्दवाच्यमित्यपरे जगुः ॥ ८१ ॥

gata । नदौगन्देन करूलदयस्यान्तरालं मध्योनोच्यते किन्तु atuadia कूलदयान्तरालवतों जलस्तो नदौपदवाच्योभवेत्‌ | जलघष्ं विभिनष्ि। werfafa | wet अ्र्टसह्याकानि धनुषां सखा णि, तत्परिमितदे शपयन्तमिति यावत्‌ । aed न प्रसवति न वति, तस्य जलस्य नदौपदवाच्यलं नेच्छन्ति। wat ख्रयो-

* इत्थमेव पाठः सर्वव | अन्वारम्भ नेच्छन्तोति शेषः, - इति तु भवि तुमुचितम्‌ | † संखवति, - इति ग° पुस्तके पाठः |

(९) लौगाच्िपम्टतौनां वचनात्‌ नान्वारम्भणं, तेषां तञ्निषेकवाच्यादिति ara | तथाच लौगाच्छांद्यनिबन्धनादिति मूले लौगाच्छायानां निव

„“ ज्नादित्यादयमदं न त्वादिपदम्‌ । तथात्वे द्यनिबन्धनादवचनादिति व्यास्यातुसुचितं स्यात्‌ | वदेव तु समौचौनमिति प्रतिभाति | |

टतौयकारडम्‌ | २०९

ऽभियुक्ता aq जलमेकेन नामधेयेन यसुनादिनाश्रा प्रतयोजनगामि चतुःग्रतक्रोशगामि, तदुदकं नदौशब्दवाच्यमिति जगुः। क्रोशल- BUY मल्यपुराणे | “करो नुमे चे गब्यूतिदधगुणण ततः | दिशं योजनन्तस्ात्‌ प्रोक्त सद्धा विग्रारदैः” | धनुचणं Ta) चतुदस्तोधनुदेण्ड दति ॥७९॥८०॥८१॥ प्रजार्थिनः कामार्थिनो वा TATE Eta विषयमा द(९) | कर्तव्यं पुनराधानं पुनः परिणये सति । अगन्याधेयसुशन्तौह केचिद्‌ दाकर्मणि॥ ८२ ॥ सलौगाश्याचनिवडत्वादुभयननेति केचन | तचौपासनिनौ vat परा पूरवाऽभ्रिरोविणौ ॥ ८३॥ कन्तेयमिति | पुनः परिणये विवाहे at सति तदुत्तरं ga राधानं aed । केचिदाचार्या ददो दादकर्मणि जौवत्पन्नौकस्य युनविवाहोत्तरमन्याघेयमपूर्वाधानसु शन्ति वदन्ति। यदा, श्रन्याघेयं पुनराधेयम्‌ । केचनाचार्या लौगाच्छादिभिरनिवद्धनादनुक्नलादुभयं पूर्वोक्त नेति ब्ुवन्ति। यदोभयमपि लौ गाच्छादिमतेन नानुकोयते, तदा परा wat दितीया श्रौ पासनिनौ विवाहाग्निसंयोगात्‌ | gat प्रथमा अचि चिणौ | तयेव" सदान नामाधानात्‌ ॥८ २॥८२॥ श्रय सपलोकस्य पुनः परिणये मतान्तरेण विग्रेषमादह |

* तथेव, - इति wo ° पुस्तकयोः पाठः |

(१) faituare, - इति भवितुसुचितम्‌ | 26

ReR चिकाण्डमण्डनम्‌ |

पुनः परिण्येऽ्नौनामुत्यत्तावौदशोविधिः ।

qa: इति । पुनः परिणये खस्य पुनरविंवाडे छते दितौयाया- श्रपि श्राधानसंस्कारसंस्कायंताऽदेलात्‌, श्रना चैताभनौनासुत्‌पत्ता- वौदृगोवच्छमाणो विधिः प्रयोगविधिः ave दति शेषः ॥ तचादौ पुनः परिणये हेतुमाद |

च्राहिताग्निः प्रजाहौनां याषाऽपत्यां खतप्रजाम्‌ ॥८४॥ दशमे SEN पच्चदओे संवत्सरे स्तयम्‌ । त्यक्ताऽन्यासुददेत्‌ कन्यां स्यस्वप्रियभाषिणौम्‌ icy

श्राहितेति । श्राडहिता्िरग्रय श्रादितायेनासावादिताग्निः | वाऽऽदिताम्यादिषु परमिति ear प्रवेनिपातः । प्रजानां केव- छबन्ध्यां योषाऽपत्यां aad गतप्रजां स्टतापत्यां स्तियमनुक्र- मेण ema दादे पञ्चदगे संवत्सरेऽप्रियभाणो तु aaa कन्यासुदडेत्‌ पुनविंवाहं कुर्यादित्यथैः | कन्यापद मचतयो निपाणि- यदणार्थम्‌ | wad विंशतिप्रद्ूतायाः पुनविर्वादः | “ger विंश्रतिधाऽपत्यं प्रखूयेताङ्गनाजनः | पुनर्विवाहं तस्यास्त कुर्यात्‌ agama” इति । दश्रमवर्षादिग्रदणं , परोच्ाथैम्‌ । न दि विन्ञायतेऽकस्माद- न्येति * ॥८४।८१॥ विधिमाद |

— | ~

प्राठः | न fe बन्ध्या विन्चायते कस्मादन्थेति, - इति Te पुस्तके |

of

a fe बन्ध्या विन्ञायतेऽकस्मनादन्येति,- इति we ae पुस्तकयोः

नी -

दतौयकाणडम्‌ | २०द्‌

आरोष्याप्नौनरणयोः स्वानुद वस्येत्सदहाभ्रिभिः* | उदासनेष्टङ्त्वाऽथ समारोप्य हविर्भुजम्‌ ॥ TE ॥ Bal ब्रह्मौदनूाभिच्च तथौपासनपावकम्‌ | बरह्मौदनादिकं fas छत्वाऽग्न्याधिं विधानतः॥ ८७ ॥ पविवेष्टं तन्तुमतीं चेधातव्यां कमाट्‌यजेत्‌ | रेनद्राग्ेनैव पशुना यष्टव्यं केवलेन वा ॥ ce ॥

श्ररण्योः खान्‌ warden सदहाहितानग्नीनारोप्य समोरोणा- प्रिभिरम्बधिकरणोग्तारणौग्यां सद्योदवस्येत्‌ । श्रो त्‌पूरवकोवसति- टणन्तरलच्कः | aa faecufen रता उद्दासनेष्टिं कुर्यात्‌ । ततोदविभूजमधिं समारोप । तथा, पूथैवदौ पासनपावकमौपास- ना्िमेकदेगेन साकल्येन वा बह्मौदनाभ्िङ्ला afer agite- नादिकं faggat, विधानतः waiaa विधानेन । सावैविभक्तिक- wa) श्रन्याधिं श्राधानं र्यात्‌ ! तदुत्तरं करमादनुक्रमेण पवि- चेष्टं तन्तुमतौं तैधातयेष्टं यजेत्‌ कुरयादित्यथः । वेत्ययवा । दृष्टिचरयस्थाने Tawa wa केवलेनेव एकेनैव यष्टयम्‌ IIs ६॥ Soar

मतमभेदेनाद |

अथवा पुनराधानमेवाचेष्टं न चेतरत्‌ | fret गुरुगां weal | त्यक्रौतदाचरेत्‌ ॥ ८९ ॥

* सदानिभिः, - इति so पुस्तकं पाठः | + गर्भदं, - इति me पुस्तके पाठः |

i |. ०8 चिकाण्डमग्डनम्‌ |

धर्मप्रजासषडेषु दारेषु यदि कामतः। श्नन्धान्‌ समुदहेददारांस्तदा पूर्वीदितं विधिम्‌ ॥९०॥ अनुष्ठाय Ate यजञेतात्मविशुडये |

ह ga: परिणये पुनराधानमेवेषटन्नेतरत्‌ | पविचेश्चा- दिकं न भवतौति भावः । एवसेवाप्रियभाषिणोवच्छिव्यगामिनों शरुगामिनों wieal wea एतत्‌ पूरवोक्रमाचरेत्‌ । यदि दारेषु धमेपरजासचद्धषु पातित्रत्यधभमेण प्रजाभिः सण्दधेषु सत्सु कामतः कामाथेमेव BANA दारान्‌ VARs युनर्विवादं कुर्यात्‌, तदा wifed विधिं अनुष्टाात्मविशद्धये सखपाविच्याथे स्टगा- रेष्चा चजेत सत्‌ । एकविंश्रतिवारमाडत्येति बौ धायनख्त्े ॥८९॥ ९०॥

पचान्तरमाद । `

ATMS BATE पुवेपतन्या सहाचरेत्‌ * ॥ ९१ ॥ नादध्यादिति। at नादध्यात्‌ पूर्वोक्रविधिनाऽधानं न ज्यात्‌ ।

श्रातम विश्द्धये Ie सदह ग्टगारेष्टिमाचमाचरेत्‌ ॥< १॥ यदा कनिष्ठया सदहाधानं न wd, aaa विगेषमाद |

नित्याभ्िहोचं प्रेतायै न fears दातुमहति | नाप्यादधौत पुर्वभ्रिघम्महोचं समाचरेत्‌ ॥ ९२ ॥

A * समाचरेत्‌, - इति ग* पुस्तके पाठः |

दतीयकागडम्‌ | २०५

नित्याचिहो$, नित्यमग्निदोचं क्रियते यस्िन्‌ तन्नित्याग्निदोच- afafafa यावत्‌ । gaia कनिष्टस्तिये दातुं नारेति ¦ द्मे प्रेताग्मय दति (इदिलेखेन नापि media पुनराधानमपिन कुर्यात्‌ | किन्तु पूर्वानिषु श्रग्निदोचं समाचरेत्‌ कुर्यात्‌ । श्रमि- Sarg प्रति विषृत्युपलचकम्‌ । श्रविगरेषात्‌ ne x

यथा प्रेताऽग्मोन्नांति तथा जौोवन्यपि कनिष्ठाऽऽधानासदङता सतौ कमेजन्यफलमाक्‌ नेत्याह |

ज्येष्ठायां विद्यमानाया कनिष्ठायै खयोषिते ॥ काम्यं नित्याभ्रिहोतरं वा न कथञ्चित्‌ प्रयच्छति esi

व्येति । saerat seat विद्यमानाया सत्यां कनिष्ठायै सखयोषिते, काम्यं कमं नित्यािरोचसुभयजन्यमदृष्टमिति यावत्‌ । कथञ्चित्‌ किमपि न प्रयच्छति । नादृष्टभाग्‌भवतोति भावः ॥ eel

मतभेदेनाद |

स्त्लौमाचमविशेषेण दग्ध्वाऽन्ये वैदिकाम्मिभिः। विवाह्याद्‌्धते यदाऽऽधानमेवास्ति चेदधूः ॥ €४॥

aa श्राचार्याः स्तोमां श्रविगेषेण च्येष्टवादिविगेषमन्तरा वैदिकाभ्रिभिरग्ध्वा विवाह्य पुनविंवा इ्लाऽऽदधते । यदा aya ध्वन्तरमस्ति तदाऽऽघानमेव । श्रग्नोनां प्रेतायै दत्तात्‌ ne ४॥ यदि न स्यादिवादस्तदा किमित्याद !

९

Reg चिकाण्डमण्डनम्‌ |

रकाकौ assenatate विवादश्वेन सिध्यति | नित्येष्वाग्रयणान्यममि हों कर्मास्य नेतरत्‌ ॥ ey ॥

एकाकौति | चेद्यदि विवाहो न सिष्यति न भवेत्‌, तरह एकाकौ वाऽ्नौनादषोत। एतेन कुग्पल्या दिकल्यनां विनेव fay- राहों सिद्धम्‌ । त्र किङ्किमित्याह । we विधुरा चिणः तेव्वभनिषु नित्येष्याग्रयणानि । fade) "द गपूेमासौ | यद्यणेत- योर्जौवननिमित्तेन नेमित्तिकलव प्रतिभाति, तथापि साधितं नित्यलं सिद्धान्ते | यदा, नैमित्तिकमपि नित्यमेव । यतोऽस्या करणे प्रत्य- वायजनकल्सुत्पद्यमानदु रितप्रतिबन्धकलच्चास्तोति दिक्‌ | इष्टिय- इणात्यश्चादिकं न भवति । नित्योपादानात्काम्येव्वनधिकारः | श्राग्रयणं श्रय्स्यान्नस्यायनं प्राप्धिरिति वह्कृचन्राह्मणभाव्यम्‌ । च्रतस्त- quam कन्तव्यमन्यथा_ जोवनविरोधात्‌ | aa च तदिनाऽननागरने aeatetar: | “ofagr ठ aa: wa: देवानथ ताने । भराणानेवान्तुमिच्छन्ति Goat काममोहिता: दति 1 तदच सख्य णा सवषां यागसाधनाधेलप्रापनौ, Tela यवान्‌ == walfe, तौ हिभिर्यजेत चैवा यजेतेति सताभ्यासुभयोरेव यागसाधनल्रावगमादुभाभ्यामनुछाने तन्तत्दभावजनितसस्यानाम- चुयहे येग्रवाधिकसस्यानुगरहाधं श्वामाकवेणवानामपि age) न लाय्रयणात्यै नूतनगल्य्लतादौनां तत्तत्कालोनानामभच्छाणमि- त्यभियुकताः | सस्यानामेवेत्य्ये। त्रौ हियवानाभित्यपरे । at डयते

५

॥ 1 २०७

यत्‌, तदग्निदोचं पयः * तद्यत्र साधनलेन विद्यते, तद ्िदोचं कमेनामधेयम्‌ | aes कमं भवतोति दतरत्‌ चातुर्माखादिकं . न ॥<९१॥

मतान्तरमारै ' रुकाक्याधानपश्षस्तु † कर्मदौपे निराकतः। जुहन्त्य्धे BANAT: कुश्पलौसमन्विताः ॥ ९६॥ जुहोति न खतस्त्रौक रुकाकौ पूवेवह्िषु | भरदाजमतच्चेतत्‌ TAN निरूपितम्‌ ॥ ९७॥

(= । एकाक्याधानपच्च एकाकिनो विधुरस्याधानपक्तः Waa: aaa छन्दोगपरि शिष्टे निरतः कात्यायनेनेति भाव; | कमेण्वुभयसाका्गलात्पदार्थानाम्‌ । क्ुशपन्नो विधानमादह । अन्ये श्राचार्याः तस्तोकाः क्ुगरपन्नौ समन्विताः सन्तः जुहृन्ति। ब्रह्म जाद्मणमावयोरिव श्रौ तादिकर्मश्राद्धयोः। wa भरदाजमतमाह | खतस्तोक एकाकौ wafey न जुहोति । एतद्भरदानमतं कमेदौपे निरूपितम्‌ । तेनेतन्मते पूरव पदयदणात्‌ पूव एवाग्रयो- नाधानम्‌ ॥< ६॥९ ७॥

ग्टतपनौ कस्य विवाहो त्तरं पुनराधानजञेव खमतेनाह |

आदहिताभिरतस्तौक अआदधानोऽन्यया सह | कछतारम्भादिधमीऽपि कतसोममखोऽपि वा ॥ < ८ ॥

* afaets पयः, - इव्येतावन्माचपाठः |e घ० go एस्तकेष | † रुकस्याधानपच्तस्तु, - इति Te पुस्तके पाठः |

Roc चिकाण्डमण्डनम्‌ |

अरूतारम्भसोभेज्यां भार्यामेवानुमन्यते* । नास्ति मादेन्द्रसान्नाय्यं सन्ति सारस्तादयः ॥ ee ॥

श्राडिताञ्निरिति । खतस्त्ौको श्टतपूर्वपनोक श्रादिताभ्निरन्य- ह परिण्णेतया सह श्रादधान श्रपूर्वाधानं कुवः छता श्रनु- feat श्रारमधर्माः सारसखतदहोमाद्यायेन तथागतः, रतः सम्पादितः सोममखोयेनेवम्भूतो पि सन्‌ । wad आरम्भसोसेज्ये यया एवन्भू- ताम्‌ । पूर्वस्या श्रविद्यमानवात्‌ । भायां पत्नौमेवातुवन्तेते श्रतु- लकतोकरोति । श्रूर्वाधानमेव भवतोति भावः । sa: मा्ेन्रसा- न्नायं नास्ति न भवति। छतसोमवतो यजमानस्यैव तचाधिकारात्‌। यजमानलच्च व्ासच्यटत्ति | उक्तचेतत्‌ da वसानावभिमाद- सोयातामित्य |

“कटैरूपस्य-चेक्येऽपि तद पिष्टानभेदतः | यृक्तन्दिवचनं agement fe दैवते" दति ॥

श्रतएवोक्तं ae एवाधिकार दति । सारखतादयः शराखावि- शेषणा भिदितास्तत्यज्जरका होमास्तेऽपि भवन्ति श्रपूरवैलादेतस्याः ॥ ९८॥९९॥ ।

मतान्तरमाह | केचित्त्युः प्रधानत्वान्नाद्वियन्ते तु योषितम्‌ | AAG स्यान्मेन्द्ेज्या न स्युः सारस्तादयः ॥ १०० ॥ आहितामनेटतस्ौकस्याधानं सन्यसिष्यतः | wane वारयन्त्यन्ये यावच्जौवाभिहोचिणः ॥ १०१ ॥

` भाय्धौमिवानुवर्ेते, - इति टौकासम्मतः पाठः |

दतौयकाणम्‌ | Roe

केचिदिति । केविदाचार्याः पत्युः पुरुषस्य प्रधानलात्‌ साक्ता- aware योषितं wal पुरुषाङ्गलादप्रधानवाननाद्धियन्ते wet न कुवन्ति । पुनराधानमेव कु्वन्तोति भावः *। तदुक्तं रामाण्ड- रभाखये। यज्नपात्राणोव wal न यन्नाङ्गमिति । किन्तु यदङ्गम्‌ । रतः पल्यनधिकारेऽपि। न निवर्तेते भाय्यैम्‌ † । Wat पति- भयुक्ताधिकारो पजोवनात्‌। तथाच shearer: waa नाधि- कारद्‌भेनमप्रधानलाच। यदा WEA विधुरतां नोयादिति यज- मानस्याङ्ग प्नोति दभेनात्‌ । श्रतएवेयमभियुक्तोक्तिः सङ्गच्छते । यदा fe पत्युः पल्याश्च श्राहवनौोयादिकामनयाऽऽधानेऽधिकारः लिद्धसलदा लु्तविचयैव कर्मनिर्वाहे तस्या अकु्विदयापरि कल्पन परिजिरषेया सहाधिकार उपपद्यते । तस्या आदवनोयाद्यकाम- नायान्तु न सदाधिकारः भक्त॑धिकारे केवलाज्यावेचणादौ ada- मातं तस्याः । श्र्वखवादिरिव सोमादौ । एवमादवनोयादिसाष्येषु दभप्ूणेमासादिष्वपि var: फलकामनायां सदाधिकारः। तद्भावे ठु पत्युरेवाधिकारः। wary केवलमाज्यावेचणादौ कलमा नाधिकार दरति । श्रतएवावो चत्‌ |

“nae समुत्पन्ने नित्यं नेमित्तिकं कार्यम्‌" दति । कोाम्यमपौग्यते faq) तेन aad) ved मडेदधेव्या

+ दरः न कुल्वन्तौति भावः, - इति Ho पुस्तके पाठः |

† प्रत्यधिकारेऽपि,- इति we wo पुस्तकयोः पाठः |

{ सां, -इति कण Gea पाठः | साब्नाखं, - दति तु प्रतिभाति | 27

२९५ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

स्यात्‌ aera भवति । सारखतादयो होमाः प्रारभकालोया न सयुः कतप्रारम्भणोमेज्याव्वाट्‌ यजमानस्य | TG यजमानपदान- भिधेयलात्‌ । + saat गच्छेदिति क्रमप्राप्तस्याऽनुवादमाद । ग्टत- पन्नौकस्यादिताग्नेः सच्यसिय्यतः aad कतमिच्छतः पुरुषस्याधानं नेत्यतुषङ्गः । भरद्वाजेनेकाकिन श्राधानस्य निरारतवात्‌ | मता- न्तरमाह । अन्ये यावल्नौवाप्निहोत्निणः ead वारयन्ति निषेध- यन्ति। यतोदि यावन्नोवमभ्निदो सम्बन्धस्य विवचितलात्‌ | श्रागूः wet न क्रियते स पाप्मा भवतौत्यथे्रवणच्च * ॥१०१॥ च ~~ नेमित्तिकमाह ।

इतेषु WASNT पश्षचयमनन्तरम्‌ |

कर्तव्यं पुनराधेयं मथ्यमानो हताशनः ॥ १०२ ॥ दष्टमा्ोऽनुगच्छेचेत्तच तस्य विनाशनम्‌ | शतशोऽनुगमे War पुननिमष्य जप्यते! ॥ १०३ ॥ नष्टे मथितमाे वा समारोपयजुजैपेत्‌ | पुननि्मेथ्य जप्तव्यं यजुस्तुपा वरो हणम्‌ ॥ १०४ ॥

पकच्चाणान्तरयं Was, सन्ततं GaElay तेषु wey श्रनन्तर चतुथैपेऽपि पक्वहोमे ad सत्यनन्तर शन्दाथेः |) पुनराधेयं कन्तं-

* अथेवाद वाच, — इति भवितुमुचितम्‌ | † श्तनोऽलुगमेर्वा वेः एन निर्मथ्य जायते, - इति me पुस्तके पाठः | | teamed दति मवितुमु चितम्‌ |

हतौयकाण्डम्‌ 4 २९९

व्यम्‌ । षडापन्निरूपितनिमित्ततावच्छेदकावच्छिनिकारणताकका्यैस्य पक्चहोमस्य afagiata पचो मप्रयो जिकेत्यन्ये । तेन, श्राप- देवावधिस्तच्र न पच्चगणएनावधिरिति सङ्गच्छते । एकप्रयोजकलत्- प्रसङ्गाद्‌ाद। मथ्यमानोमथ्यतेऽसौ मथ्यमानः । मन्धनसमाना- पिकरणकालोह्धताग्रनोऽग्रिः दृष्टमाचः सन्‌ ative एव यन्त्- विमोके aise वा ॒वचेदनुगच्छेत्‌, aa तस्मिननिमित्ते तस्याम विनाग्रनम्‌ श्रभ्निनि्संख्तारनाश्रः, पुनराधेयमिति यावत्‌ । मतान्तरमाह । श्रन्येराचा्यैः शतश्रोऽनुगम्ञेऽपि श्रर णिस्थस्याग्नेरेव- yeaa gaia जप्यते । यस्यां श्राखायामग्रिजननो त्रसु- पावरोदण्जपोऽभिदितोऽस्ति aaa: कायं Tat) पततान्तर माह | वेत्ययवा, मयितमात्रे, खरस्थापनात्‌ पूर्वमेवेति माचणब्दा्ः | नष्टे सति, समारोपयजुजपेत्‌ | समारो पणमन्वनपं warfare शान्तस्ततस्थानमभिग्टश् जपेदित्यर्थः । पुननिरमथ्य उपावरोदणं wana यनुमेन्तं जप्तव्यं जपेदित्यथेः । विष्यधं तव्यत्‌ । तथाच पुनराधेयं नेत्यर्थः Wee nee Vee sil

उपघाते नेमिन्तिकमाद । जलेन हेतुना वह्िरुपशन्तो यदा भवेत्‌ | कर्तव्यं पुनराधेयं * aad निरूपितम्‌ ॥ १०५ ॥ तदैव † पुनराधेयमभ्नावनुगते सति | असमाधाय चेत्‌ खामौ AAR गच्छति ॥ १०६॥

* एनराधानं, - इति गण पुस्तके पाठः | † तदेव, - इति we we पुस्तकयोः पाठः |

। RRR चिकाण्डमण्डनम्‌ |

जञलेनेति । जलेन हेतुना जलरूपकारणेन वङ्कि्यदोपगशरान्तः सामन्येरेकदेगेन वा, AST AANA पुनराधानं HAA । एत- त्छवंसन्मतम्‌ | पुनराघेयनिमित्तमाह | श्रग्राविति ॥ saat want सति चेद्यदि श्रसमाधाय मन्यनेन श्र्युत्पादनपूरवेकमुपषमा- धानमङृला खामो यष्टा vat वा, उभयोरपि खामित्लात्साग्येन, सौमासुलद् wi किञ्चिदपि गच्छति । तदेव पुनराधेयं, भव- तौति गेषः॥९०५।१०६॥ उपघाते नेमिन्तिकमाद |

खकररासभकाकग्गालैः

FATHATAAT AZ * |

अन्त्यजपातकिभिः कुणपैव

खतिकयाऽपि रजस्लया वा ॥ १०७ ॥ रेतोमूचपुरोषेवां पूया्ुश्ेष्मशे शितेः | दूषाख्िमांसमन्नाभिर नयेवाऽपि जुगुष्सितेः ॥ १०८॥ चछरोपितारणौस्परशे Hash: + Asha वा | आत्मारुढेषु मज्नेदा वदेदा पतितादिभिः ॥ १०९ ॥ अथ वा योषितं गच्छेदन्टतौ काममोदितः। वद्न्त्येषु निमित्तेषु केचिदभिविनाशनम्‌ ॥ ११० ॥

* कक्तोटमकंटमूः, ~ इति दितो यचर्गपाठः we wo पुस्तकयोः | टौकासम्मतोऽप्ययं पाठः | + छतेऽपरौ, - इति क० we yA पाठः ।

हतौयकाग्डम्‌ | RR’

खकरेति | खकरोदि विधोऽपि acre: । रासभकाकौ प्रसिद्धौ । प्रटगालः क्रोष्टा | क्षु टस्ता्च्डः | मकंटोऽनेकजातौयो वानर; | उपलचणया sae agua | waatafa पाठः । ux: avai SAR ततद गाञ्च समानन्यायात्‌ । भ्रन्यजः सप्तविधः ।

“रजकश्चम॑कश्चैव सटोबुरुड एव च* | कैवन्तेमेद भिलाश्च सतते श्रन्यजाः रताः? ॥

पातकिन उपपातकिव्यतिरिक्ताः | स्वेषामपि श्रतद्धिनाभावि- त्वात्‌ | BU शवम्‌ । सूतिकया दगरा्रादर्वाक्‌ । तदुत्तरं खूतिकाऽव्यवहारात्‌ | रजःखलया पुष्य वत्याऽऽचतुर्थाहः | तद्त्त- HAVANT | रेतसा पुंसः स्ियो वा, रेतःसामान्यात्‌ । मूच- पुरौषमणुभयोः, सामान्यात्‌ । प्रयः मलविगरेषः चतादिजन्यः । wy ्रा्येनात्तिभेदाद्‌ दिविधमपि । समा नासिकामलः कफस | ददं लालाया उपलच्णम्‌ । च्रतएव, सुखविप्रषपातभयाद्धमने नलिकादिकं धायम्‌ । शोणितं प्रसिद्धम्‌ । एतव्नौ वमात्स्य | श्रखि जोवजातस्य, दोमातिरिक्तम्‌ । मांसमपि तयेव । मन्ना धातुविगरेषः wi घनं जलम्‌ । जौवमाचरयेतत्‌ । एतैः ख्करादि- farmer अन्यैः उके्योवयतिरिकजुर कविते निनयेवसाघर्मकणमलादि- भिरारो पितारणणैस्सशै समारूढार रिसं | वेत्यथवा, शरगरेरसमारो- पितखरस्थाप्नेः awit छते । तया, श्रात्मारोपितेषु मन्नद्गङ्गा- दिषु मल्ननं कुर्यात्‌ । तच्च afar | afta कार्यमेव, स्ञानस्याधिकारिविगेषणलात्‌ । पतितादिभिः, श्रादिपदादनय-

^ नटोवश्ड ख च, - इति ग्रग्ान्तरष्टतः पाठः |

२९५ 3 ॥

लादिभिख, घान्निध्यात्‌ | तयाः काममोहितः सन्‌ खतुव्यतिरि- mata योषितं खत्तौमपि गच्छेत्‌ * एषु Wainy निमित्तेषु सतु केचिदाचार्या श्र्निविनागश्नमिषच्छन्ति । श्रये TATTLE वच्छमाए- लात्‌ केचिदित्युक्म्‌ | तच्रात्मारोपणएपक्ते मघ्ननादिकं निमित्तम्‌ | अरघमाशूढारणिसमारूढपचे तु जुरष्यितान्तानि निमित्तानि | तजातंवमयन, चतुचातान्तु यो भार्यामित्यादिधर्मसंडिताभिश्ो- Fears दोषः ॥९०७।९०८॥१०८॥१९०॥ तच विषमा |

तचारणौगते ast नषे † स्यात्‌ पुनराहहितिः। इतरेषु निमित्तेषु त्वगन्धाधेयं प्रचक्षते ॥ १११ ॥

aafa । तच वेषु निमित्तेषु श्ररणिगति at शरयात्‌ समा- रोपितारण्योजातिषु सत्सु sat as पुनरादितिः पुनराधानम्‌ | wat, ad इति वद्किविगेषणम्‌ | इतरेषु पर्यचात्मारो पितेगवभनिषु, निमित्तेषु जातेषु RTs पुनराधेयं प्रचचते Wee CU पचान्तरमाद |

यदा सर्वे पघातिषु पुनस्वेति समिन्धनम्‌ | दरव्यस्थाग््युपधाते चः द्रव्य शुदधिसमिन्धने ॥ ११२॥

* वसनोमभिगच्डेत्‌, - इति ue एस्तके पाठः | दे, - दति गर THA पाठः | pd इ्स््रागनयुपघातेष, — दति ग० पुस्तके पाठः |

टतोयकाखम्‌ | २१४

यदेति । सवौ पातेषु Waite, grata मन्तरेण समिन्धनं समिदाधानम्‌ | waged: पुनः षमित्रचेपेण प्रदौप्ततरकरण- भित्यापस्तम्बौयात्‌।

असङ्गादाद

RVG) RMA, TIAA दिय्योऽमि्तदुप- घाते, यथोक्ता zante: wantg: समिन्धनं yarn भवति । यया ATARI श्वादिरष्ट सति wafea orate: तद्‌- ठत््यगन्यवयवस्पराः समिन्यनञ्च ॥१९२९॥

श्ररणणीसमारोपप्रसङ्गादाह उपघात प्रसङ्गादाइ।

आरोपितारणौ चोभे रका वा यदि नश्यति | तच्रागन्याधेयमिच्छन्ति पुनराधानमेव वा ॥ ११३ |

श्रारोपितेति। आरोपितारणौ छतसमारोपारणौ उमे देवा श्रय वा एका यदि data । तिन्‌ निभित्ते पुनराधेयं पुन- राधानमेव वा भवति | इच्छा विकल्पोऽयम्‌ ॥११२॥

बौ धायनमतेनाद |

रकारण्यां विनष्टायामस्ति चेदितराऽरणिः। तां चित्वा मन्धनं प्रोक्तं भाष्ये बौधायनौयके ॥ ११४॥ एकेति । एकारण्णां एकस्यामधरोत्तरयोरन्यतरस्यामरण्ां वि-

नष्टायां सत्याभितराऽन्यतराऽरणिर स्ति चेत्‌। तामदुष्टामेकार णमेव feat भागद्वयं कल्पयिला मन्नं काथ यथोक्तम्‌। इति बौधाय-

५

=> = ¢ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

aa, बौधायनेन परोक्तं बौधायनोयं तदेव बौधायनौोकं, ere कप्‌ । एवते wa भाखन्ते वेदार्थायेन aga खञं, afar

ग्रोक्तम्‌ ॥११४॥ एतस्य बडवा दिसम्मत्या प्राश्स्यमाह |

रशतदङ्गीकरोतौह भवनागोऽपि Tea | नष्टायाः प्रतिपत्तिः स्यादुभयारणिनाशवत्‌ ॥ १११५॥

age: भवनागोऽपि cere एतत्‌ पूतं बौधायनोक्तं शर्गोकरोति | नष्टाया sacar: प्रतिपत्तिः उभयारणिनागे- वच्यमाणा. या प्रतिपत्तिः तदत्‌ कार्थंतिगरेषः । भवतन्न इति = नष्टामेकामप्ु निमव्नयेदित्यथेः ॥१९१५॥ प्रसङ्गादप्ररतमप्याद ।

अरणी मन्धनाशक्त जन्तुभिर्मन्धनेन वा । स्याताश्वेदरणौ TA द्ये TAT ATA ॥ ११६ ॥

अरणो इति । अरणो उमे श्रपि मन्वनाशक्त जन्तुभिः AS मन्थनेन वा तुना चयत्रशानूमन्यनाचमे स्याताचेत्‌, तदा तु पुनः शाच्लोक्तलच्रे दले नूतने ae | श्रत डेलथंकटतो योपान्तकतौ टपदौ- पादानान्‌ मन्धनेऽग्क्तौ देतुतक ठिनलग्नन्यिमत्वङषिरवलादौनाम- पुपलच्षणया AAAI सङ्गः | यथा काकेभ्योद धिरच्छता- भित्यादिषु ॥९९६॥

तदुविधिमाह \

टतौ यकाणडम्‌ | २१७

श्रो मूतेऽनुष्ठिते दर्शे तस्मिन्‌ जीशारणिदयम्‌ | शकलौ छत्य VATA वहवो निःकिष्य दौपयेत्‌॥ ११७ ॥ ते उभे अरणौ तच Shisa धारयन्‌ जपेत्‌। उट्‌ बुध्यखवाग्रदत्येतदयन्ते योनिरित्यपि ॥ ११८ ॥ ततो दक्षिणस्तेन नुतनामुत्तरारणिम्‌। गहीत्वा सव्यदस्तेन DALAT चाधरारणिम्‌+* ॥ ११८ ॥

aaa दति । maT Se यमानद रेया गात्पूदिनेऽमायां प्रा- arias ला श्रश्वत्याद्भव्यवादेत्या दि मन्ताभ्यामादरणं पूवेवद्‌य- योक्रायामविस्तारयोनिजारण्घोरिति wha व्यज्यते । श्रच दभेग्रदणत्पौणेमास्यां न भवति । दपूणमासयोरेककमैलाद्‌ा ह । तस्मिन्‌ प्रारभे दँ safer सति यागे जौर्णरणिदयं aa aan पूर्वारणिद्रयं waaay Gem रला, waa षिः, पा्चात्ये ast aed निःचिष्य दौ पयेत्‌ ॥

ततस्तदनन्तरं द किणदस्तेन नूतनामुत्तरारफिं welar, परि- ग्रोषाद्वामेनाधरारणिमित्यध्यादारः। ते नूतने उभे au} afafata तत्र दौपेऽपरौ धारयन्‌ सन्‌ जपेत्‌ ॥

किं जपेदित्याद । उद्वुष्येति । उद्ध्यखाग्न दूति प्रकारेण एतद्यजुः, श्रयन्ते यो निरित्यपि यजुः, जपे दित्य्यः ॥११७॥

११८॥११९॥ स्वेषामेकरूपत्वात्मन्तरखरूपमा र्‌ |

* waeg ग» पुस्लक्षातिरिकतएक्तकेषु नास्ति । नापि ठौकासम्मतम्‌ | परन्त॒ ARAMA Te एस्तकानु सारेण निवेशितम्‌ | 28

aa चिकाणडमग्डनम्‌ |

उद्बुध्यस्वाग्ने प्रविशस्व योनिमन्यां देवयज्या वोढवे जातवेदः। अरण्योररणौमनुसङ्गमस्व जौरणान्तनुम- sitar निर्णुदस्वेति प्रथमोमन्तः |

squat इत्यादि निद खेत्यन्तोमन्तः |

aa: fa gatfeare ।

aga wigan विहत्य च। विलाप्योत्‌पूय दर्भभ्यां खुच्याऽऽदाय चतुरट॑तम्‌॥१२०॥ जुहोत्याहवनौयाग्नो मनसखत्या तान्तया |

इष्टिं तन्तुमती कुया च्छरावं दधिणं ददेत्‌ ॥ १२१ ॥

मन्थनस्येति | मन्तजपानन्तरं मन्धनस्याटता इतः प्रयममि- त्यादि मन्नं Bat ततः सम्यक्‌ मन्धनादताऽग्निं मयिला प्रक- टौकृत्य, fag विदरणं aa, विलाप्याज्यस्याल्या माज्यनिर्वापं छता, दभाग्वासुत्पूय, सुचि ast चतुर्वारं तं चुतं श्रादाय, तान्तया टत इति शब्दान्तया मनखत्या ऋचा श्रादवनौये wat Bete । श्राखान्तरे अन्यथा श्रवणात्‌ तान्तयेत्यक्तम्‌ । ततस्तन्तु- मतौ त्संज्ञका मिष्टं ger । गरावं cheat दद्यात्‌ । ar wan ससु चित्य दद्यात्‌ । शाखान्तरे तु केवलं ग्ररावं दद्यात्‌ | awane, ,॥ न्तं प्रादेशमाचन्तु श्रावं निगमोदितम्‌,- दति ।

तन्तु Uae दद्या दिल्येके ॥१९०।९५२१॥

हतौ यकारडम्‌ |

इत्यनारोपितारण्योः क्षये ard नवे पुनः । ASAT यदोदायेत्‌ तदा स्यात्‌ पुनराहितिः ॥ १२२॥

दूति Fay प्रकारेण श्रनारोपितारण्धोः चये नागे श्रपहार-

ग्णहदा हा दिजन्ये जन्ादिमयनाचमे वा, पुनः नवे नूतने ma waa यदि नूतने न लभ्येते, तदा किमित्यत श्रा । तदिति । तदलाभे नूतनारण्ोरलामे यदा उदायेदनुगच्छेत्‌, तदा पुनराधानं स्यान्नतु पूर््वोक्रोविधिः । श्ररण्णोरपदारादौ यावदच्नि- रक्षणं तावन्न पुनराधानम्‌, HIYA नूतनारणिसकारे नाघानम्‌, wae च तस्िन्नम्युपगरमे ्राघानभिति ॥१९२॥ म्रसङ्गाद्रणीनागनिमित्तान्याह | श्रद्रोदक्यान्त्यकाकश्चपतितामेष्यरासभः। चअनारूढारणिस्यरशे ते विहायान्ययो हः ॥ १२३॥ शद्रति) शद्राश्चरमवर्णाः म्रतिलोमजाख्च । उदक्या रजखला । अन्त्या FAA. VAT: | TATA प्रसिद्धौ) पतिताः पातिल्य- प्रसङ्गकम्मेकारिणः | WHR मूतादि | रासभश्क्रौवान्‌ । एतैरना- रूढारणिरे ते विदायान्ययोररप्षोयोक्योर्यदः सकारः gam: काय्यै दति ॥ ५२३॥ नष्टार णिप्रतिपत्तिमाइ | भवतन्नः समेत्यप्य॒ मज्नयेद्‌ दूषितारणौ | रुकाऽरण्टेव दुष्टा चेत्तामेवाप्सु निमज्जयेत्‌ ॥ १२४ ॥

९. भवतं न दूति। भवतं नः मनसेति मन्त्रेण aq दूषिता-'

म

चिकाण्डमण्डनम्‌ |

रणौ युगपन्मन्नयेत्‌ | -सिंदावलो कनन्यायेन पू्वीक्तमेवालुवदति | एकारण्छेव दुष्टा दो षयुक्ता चेत्‌, तानेव दुष्टामेव wy निमन्नयत्‌

नतु सादार्य्यादुभे ॥९२४॥ ॐ अचान्यारणिलाभात्‌ प्रागुदयाति* पुनराहितिः काष्टशुद्धा विशेष्ये वा त्यजेदोपेऽतिसन्तते ॥ १२१५ ॥ saat शुद्धिरेव त्यजेदोषेऽपि नारणौ। ।

तच्चान्यारणिलाभात्‌ प्रागुदवाने, - इति Ae पुस्तक पाठः | + रतस्म्ात्‌ परः Te Tah योऽधिकः पाठोऽन्ति, स इह Tz, दाने एनराधानं छन्दोगपरि शितः । अआत्मासोपे श्रसौरस्य नाग्रे ष्यति पावकः । श्वदेहे विनष्टेऽपि <form पाणिर्स्ति चेत्‌ । Start स्थापयिलवाऽस्य wha एतो जपेद्यजुः । उपावरोह जातेति तृष्णौमस्मिं नमेत्ततः | द्वादण्णोपात्तेनाज्येन Gala Fea खुचा | दस्त स्यातः प्रपद्येत पेते माल्या्ति क्रियाम्‌ | सकले कुणपे sey Ty ख्व विधिरमवेत्‌ | भरावरुणणोरारूढे प्रमोयेत पतियंदि । पेतं सषा afa- त्वाऽभि sq चोपावसोहणम्‌ | तं च इादश्ोपात्तं gall Sat wa- क्रियाम्‌ । Sue जातवेद इमं gata लोकाय नय प्रजानन्‌ | aera: पनां tae af परेताड्तौख्ास्य जुषख et! इत्यपासोह मन्लपाठभेदः | वि च्छन्नवद्दिसुत्‌दष्टपावकर विधुरानलम्‌ | enfearfi wd दग्धु ताऽग्युत्पत्तिसिद्धये | भरदाजादयः oT Rarnatafd van! प्राच्तौनावोतवानुद्ुयावोच्छायतनान्यच । पेतं ergy fear मघ्रोयात्‌ खालयेऽरुणो । सक्चिधायानरं म्थेद्‌ यस्येति यजुषाऽनलः। यस्याप्नयो gen मांसकामः eget ,्यजसानमांसम्‌ । नायन्त ते हविषस्तद्धिताय खगं लोकमिमं oa

ढतोयकाण्डम्‌ | २२१

sated निमित्ते सति fai नूतनारणिसोकार उचितः । यदि विलम्बयेत्‌, तदा चन्यारणो्लाभात्‌ सौ कारात्‌ प्राक्‌ पूर्ने उद्धात wat पुनरादितिः । तदुक्तम्‌, नष्टायर णौ यावद्निस्ति्ठति वेश्मनि | तावद्धोमादिकं छता AAW पुनरादरेत्‌ ॥ दूति देवयाज्िकयन्ये। खद चानुरोधेनैव पक्तान्तरमाद | काष्ट्द्येति । पूल्व॑पच्निरासार्यो ar weg) वेत्यथवा, काष्ठ- me fata, न पुनराधानम्‌ । काष्टणद्धिः रूत्यन्तरादौ प्रसिद्धा तचणादिः। vay दद्भिः सषृदटोषविषया । श्रतिषन्तते दोषे gata wl वाक्यं सावधारणमिति न्यायात्‌ । श्रल्य- दोषे ठु शएद्धिरेव । weet श्ररणौ न त्यजेत्‌, मूले सन्तत- यणात्‌ ॥१२९१५॥ कियालोपखरूपान्तरमाद । `

प्रागादित्योदयाडोमं सङ्कल्य न जुहोति चेत्‌ ॥ १२६॥ ऋअग्न्याधिः पुनराधिर्वा नोभयं खामिसन्िधौ |

नयन्तु | इति aaa: । प्रगौय पावकं तूष्णीं दादश्ोपात्तसर्पिंषा। तूं set ततः वुर््यात्‌ पेते माव्याति क्रियाम्‌ । Wafer स्ण्ोर्ना गे खामौ fata चेत्‌ । च्ाहरेदरणौदन्दमाधानोक्तविधा- aa | तद्यथा | तददेवाभिमन््या वन्मन्तञाभ्यां विनिक्तिपेत्‌ | faa न्थे पावके यद्ौपासनार्थे तदस्ति चेत्‌ । ततोऽभिग्रून्यपेतोक्तमग्यनादि पपद्यते | यत्त॒ यस्याम्नयो जुङ्केयादिमन्ल कमोरितिम्‌ |

BAA: पुत्तकान्तरेष्‌ YAS गतः |

RRR च्रिकाणड़मण्डनम्‌ |

श्रादिल्योदयात्‌ प्राक्‌ होमं सडल््य चेत्‌, न, जुदोति। तदा- ऽऽधानमाघेयं वा भवति । खामिनो यजमानस्यासन्निधौ तु नो- भयम्‌ । श्रनुदितदहोमपरिगरहं wet यदि निमित्तं विना उदिते जुदोति तदा पुनराधानं न तु सति निभित्ते। दान मानुषादा- ऽपराधादनुदितदहो मिनोऽपि गौ णएकाले Varvara) खाम्यसन्निधौ तु वचनान्न भवति । यद्वा । निभित्तसद्भावपरतया न व्याख्येयम्‌ | safes होमपरिग्रहिण उदयात्‌ aad होमे पुनराधानमेव । गौणकालकथनं q यजमानासुन्निधाने । स्वाभिसन्निधाविति पाठे तु, यजमानासन्निधाने न गौणकालविधानम्‌ । किन्तु खामि- सन्निधाने गौणकाल cae: समायाति ॥९९६९॥

=< सखर्टपान्तर माड |

1 ह ५, Ly अमृतं इतमाकणयं छतं यस्योध्वेदे दिकम्‌ ॥ १२७ ॥ प्रायधित्तमसौ स्मार्त छत्वाऽ्नौनादधौत च ।

यष्टरि vafaaft sad यष्टारं खतमाकण्यै पुच्ादिना aa यष्टु यदे दिकं पेश्रतनिधिना छृतम्‌ | पश्चात्‌ क्रियता कालेना- गतेन यद्रा किं कायैमत श्रा ।

प्रायित्तेति । श्रसौ सन्ते wafer कवा wala पुनरा- दघौत च ॥९२७॥

नौधायनोक्तं निभित्तान्तरमाद |

नाश्णपदहारावश्नौनां यद्वाऽरूढारणेयेदा ॥ १२८॥

4

दतौयकाण्डम्‌ | RRR

तदात्मारोपमार्गेण लोकोम्राववरोह णम्‌ |

कुर्यान्न पुनराधानमिति बौधायनोऽत्रवीत्‌ ॥ १२९ ॥ अत्यन्तसङ्कटे, कापि पक्षोऽयमुपयो श्यते |

तचरेतेषु निमिनेषु नष्टानां पुनराहितिः i १३० ॥ स्थितानुत्रटज्य चान्येषु पुनराधानमिष्यते | तचोत्सगेनिसित्ेषु यदाऽप्ौनां विनाशनम्‌ ॥ १३१॥ नष्टेषृत्सगेेतु्ठाधायोत्रूज्यादितिस्तदा |

silat यदा आरूढारणेः ward विताररेरितय्ैकलमविव- चितम्‌ । नाशरापद्धास बदा स्यातां, तद्‌ श्रात्मारोपणप्रकारेण लो- alg श्रवरोदणं gaiq न पुनराधानभिति वौ धायनोऽ्रकत्‌ । श्रयं पत्तः श्रत्यन्तसङटे महापदि कद्‌7दित्‌ उपयोगाय भवति न सवेदा | उपसंहरति | ततेति । तच सवेनिमिततेषु म्ये एतेषु पूक्तेषु निभित्तेषु सत्सु नष्टानां पुनरादितिः। अन्येषु उत्सगंपरवक- षुनराघाननिभित्तेषु जातेषु, fear खरे विद्यमानान्‌ sala eq पुनराधानमिष्यते। तचो त्तराद्धंस्ितसुत्गनिमित्तेष्विति पदमन्येखित्यनेन विगेषणौ यम्‌ । तन्ति । तत्रापि उत्स हेतु उन्सगं पूवक पुनर धेयनिमित्तेषु ay fray, नष्टेषु wey ्रग्नि- धिति गरेषः। तदा अ, धायोत्‌ ज्य पुनराघेधम्‌ । यथा, पुनराधेय- माधानाप्रतिज्ञातस्य TRAN मसेतयुपकरम्य चिरात्रावरमप्रौोनत्‌- ख्च्येति set श्रान्नातः। aaa: सिताखेत्तदा खितानामेवाप्नो-

* तदात्मारोपगमार्गेण, - इति सटौकएस्तकेष पाठः |

२२४ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

नामुत्सगेप्रवैकमाधेयम्‌ । यदा तु केन चिन्निमित्तेनाग्रिनाभओे जाते अनुतसगेविशिषटाधेये शआराधाने वा प्रसक्त श्राघानाप्रतिज्ञात इत्या दिना उत्सगंविशिष्टाधेये च प्रसक्ते तदा नष्टानप्नौनाधेसेनाघानेन वा सम्पाद्योत्‌ ज्य पुनराधेयमिति भावः॥१२्‌ ८।१२९॥१२०॥ १३९॥ तथा येषु निमित्तेषु सवर्नाशोऽभिधौयते ॥ १२२ ॥ नष्ट खव भवेत्तच येषु नाशो विगौयते | तच विन्तु* भवेत्तावदिकल्पो न हि सम्भवेत्‌ ॥ १३२ ॥ gaiag येषु निमित्तेषु स्वनाः श्रभिधोयते, तच तिन्‌ निमित्ते न्ट एव भवेत्‌ । पकान्तरश्रवणाभावात्‌ । येषु निमित्तेषु ` ¬ fanaa परैनिंन्दितो भवति तच किन्तु भवेदिति प्रश्नः । तच पचचान्तरे सत्यपि तदाश्रयणं न कायमित्याह तावदादौ | fant न fe सम्भवेत्‌ | यथा जयेष्ठा चेत्‌ asada हतिचारेण गच्छति । पुनराधानमत्रक इच्छन्ति न तु ata: | दत्यादावभिदितस्याग्रिनाग्रस्य, न तु रय दूत्यनेनापवाद्‌ः eq: । aa किमनुेयमिति fara विकल्येन इच्छावशाद्‌ भवि- तव्यमिति । तचेच्छा विकल्पन भवति । तस्याष्टदोषदूषितत्ेना- लुपादेयतया व्यवस्था विकन्तं युक्तं वक्तुम्‌ † ne eRe ea ead wat | fang, - इति तु प्रतिभाति | † इत्यमेव wast पाठः । व्यवस्धितविकल्पो युक्तो वत्तम्‌, - इति तु भवितुमुचितम्‌ |

गर

हतौयकाण्डम्‌ | ९२५

स यया विनाशस्याविधेयत्वाद्‌त रवं * विवेचनम्‌ | आद्राद्रश्यमूपणस्य HALT नाशनम्‌ ॥ १३४ ॥ न विगौतररूपेक्षायां विगौतैरपि नाशनम्‌ |

विनागस्येति । विनाग्रस्या विधेयता दिधेयभिन्नत्वादत एवं वि- बेचने विवेकः कायैः । श्रादरात्परमभक्वा रच्छमाणस्य पुंसः स्वः सवैसम्मतेरेव पुनराधाननिमित्तेरनागनमप्नौनामिति गओेषः। विगोतैः सापवादकेनिभित्तेने | उपायान्तु विगोतैरपि रापवादकेरपि निभित्तर्श्यति । यथाकालक्रियं सावधानस्य परमश्रद्धावतः पुंसः सर्वसमरतिरेव पुनराधाननिमिनतेः पुनराधानं, उपेचावतो ऽश्रद्धाव- तश्च येन केनापि निभित्तेन पुनराधानमिति भावः ॥९२४॥

श्रय agetad श्रद्धोपगमेदि्युदिना अद्धाव्स्वाधिकारिवि- गेषणत्वादसमन्नसामसुं व्यवस्थां मान We |

यदा ऽधिरक्षणे मार्गो याद शेऽज्गीरतः पुरा ॥ १३५ ॥ तदत्यये विनाश; स्यान्नान्यैः पा्िकदहेतुभिः |

यदेति । यद्वागरब्दः पू्व॑पच्निरासाथः । श्रथिरक्णे at: प्रकारः MAEM पुराऽङ्गीरतः, तदत्यये पूर्वाङ्गोरुतपकच्नागरे विनाग्रः स्यात्‌ | aa: पाचचिकडेतुभिवकल्िकपसेन स्यात्‌ । यथा नदौसोमाति-

*

wa, - दति क° Ge Go एस्तकषु पाठः |

+ यदा, - दति पाठः me ° पुस्तकयोः | 29

Ee चिकाण्डमण्डनम्‌ |

क्रमते sfudecorivaca Gat कदाचित्‌ लौगा- च्ादिमतेनाछते पुनराधानमेव | यदा तु श्रादित एव लौगाच्छु- करप्रकारेणानुष्ठाने*ऽन्वारम्भणाभावेऽपि न चतिरिति ॥१२५॥

श्रयेतस्यापि रपमित्या दिष्वद्‌भेनादपरितुव्यमाणएद्व व्वस्या- न्तरमाद |

यद्ाऽग्न्यजन शक्तस्य पािकैरपि नश्यति ॥ १२६ ॥ fafada दरिद्रस्य पाक्िकैरम्रिनाशनम्‌ |

यडेति। यदेति पूरवपच्ापवाद्‌ा थं वचनम्‌ । WIE दरव्याजे- ania पाकिकोरपि निमित्ते्श्यति । सर्वेण निमित्तमातेणापि नश्यतति भावः। दरिद्रस्य पाक्िकेरम्मिनाश्नं नेति भावः ॥ ९द६॥

अथैतदपि प्रसुसंमितग्न्दो पसंग्टदोतानां कमणां दरिद्रादरिद्र- साधारण्यात्‌ यत्किञ्चिदोषदू षितलेनाभ्न नां तेच्नु्ितकामेणा मफल - देन फरगुतया भग्ना चिदुवेले पुंसि काणचयवहाराच्ापेग्रलं मन्वान- ag <

यदाऽगनीन्‌ जनयेदेव निमित्तैः सर्वसम्मतः ॥ १९७ ॥ पाशिकैजनने Bat नैनस्तेघेव [aT |

यद्वेति । यदेति पूववत्‌ । सर्वेषामाचार्याणां संमतेनिमित्तेनिर-

* इत्यमेव पाठः सर्वच । यदा तु खादित ण्व लौगाच्युक्तप्रकारेा- ger, तदा, - इति तु भवितुमुचितम्‌ | 4

हतौयकाण्डम्‌ | २२७

पवादकेरिति यावत्‌ wily जनयेदेव पुनराधानं कुर्यादेव । पाकिके निमित्तेजेनने सति श्रेयः अ्रधिकतमफलदातारोऽग्रयोभवेयुः। श्रय Fa जुह्ृतो agtat दोषो न । पाचिकनिमिन्तेन aifa- ्तिकेऽनुटिते फली धिक्चमिति भावः 1 2 on

नतु पाकिकानुष्टानकथनं Bafa ATE ।

अनेका चार्यसिद्वान्ताः सोवार्याय निरूपिताः ॥ १३८ ॥ देशकालवयोऽवस्थाशक्तिभेदाद्यवस्िताः।

श्रनेकावदवोये आचार्याः कल्यङृलसतेषां सिद्धान्ताः, न तु पूर्वै yar | तेषामनतुष्टानानहेलात्‌ सिद्धान्तयरदणएम्‌ | सौकर्याय सुखेन खकर्माचरणाय निरूपिता उक्ताः । ननु afe खेच्छाविकल्याः स्युः, qaqa we देगेति। देशकालवयोऽवस्थागशक्तिमेदात्‌ य्िताः व्यवस्थां rat! | तथा च नैतेषां खलौ कपोतन्यायेन veh: । किं तु श्रधिकारिणएमालोच्यैवेति । यथा एकाकिनो पौ afar सदह न यायादिव्येकाचार्यसिद्धान्तः। Sitesi तु तादृशं यान- मदुष्टमित्यपर चाय्यैसिद्धान्तः । श्र दे शरुता यवस्था । कालपरलेन व्यवस्था, कालात्यले निर्॑र्थत्या दि च्विव बोध्या ye cy

पुनरूपसंहरति |

पुनराधिप्रसङ्गेन किच्चिदच निरूपितम्‌ ॥ १४० ॥ प्रायश्चितान्तरः वश्ये MAA बहुविस्तरम्‌ ॥ १४१ ॥

पुमरिति । पुनराधिः पुनराधानं, तत्प्रसङ्गेन प्रमङ्गसङ्गन््या

\

axe चरिकाण्डमण्डनम्‌ |

श्रखिन्‌ पुनराधानमिमित्तनिणेयाधिकार किच्चिमायञित्तं समि- न्धनादिरूपं निरूपितम्‌ । एतेनान्यप्राय्चित्ताकथनाश्यूनलं are नौयम्‌ । खाने प्रायचित्तनिणेयाधिकारो बविस्तरो विस्तारो यस्य wa 45 प्रणौतासकन्दनादि वच्छे atearfa ॥

इति ओवादिभटसुद्गरकुठार ओकुमारस्वामिखरिमुत- चिकाण्डमण्डनभास्करमि खसोम याजिकरूतापस्तम्ब- खबध्वनिताथकारि कासु पुनराधेयनिमित्त- निशेयोनाम ठतौयकाण्डम्‌ ॥

दूतौत्यादि पूल्वैवद्मास्येयम्‌ ॥ दूति चिकाण्डमण्डनविवरणे पुनराघेयनिणयं नाम दतौयं काण्डम्‌ ॥

प्रकौौरौककागडम्‌ | RRE

प्रकौरोककाण्डम्‌ |

etl @ ० नौम्यहङ्गिरिजाजानिं गिरिजामातरं परम्‌ | यतमा द्रजोजालचस वित्र पलायते ॥ अरयोक्तानामेव सर्वधर्माणां प्रायग्र च्रावसथ्येऽ्नौ सम्भवात्कि- ्चिदवशिष्टं केवलावसथ्यविषयकमेव वकुसुपक्रमते | सकृत्‌ करणमिच्छन्ति पाकयज्ञेषु केचन | siefa केचिदिच्छन्ति तचारृन्तिसतु सम्मता ॥ १ ॥ wafefa । पाकयज्ञेषु पाकसंस्थासु केचन सत्‌ करणएमि- च्छन्ति | केचिदाटत्तिमिच्छन्ति | सखमतमाह । तचरोभयपच्चमय्ये च्राटत्तिः सम्मता ॥१॥ तच Baars | यस्मात्‌ fafufaau फलमप्यतिरिच्यते। अष्टकानान्तु नारत्तिः संस्कारः स हि निश्चितम्‌॥२॥ यस्मादिति । war कारणादधिधिविग्ेषेए, विध्यते अनेनेति विधिः लिडादिस्तदिगेषेण विगेषानुष्ठानेन फलमप्यतिरि च्यते

श्रधिकरं भवति । यथा, श्राधानं ame शराखान्तरेऽभिहितं, षट्‌ दक्षिण प्रतिविभज्य ददाति द्यादग्र चतुविं्श्रतिर्वा यसौ यथाश्रद्धमित्यादिषु दचिणदिविकण्पे विधिविगेषस्य चतुरविशरति- गोदानपक्तस्य दानेऽतिरिक्रं फलं, तयेहापौति भावः । एककर्मणि गुणविशेषे फलविगरेष द्रति कात्यायनाचायीक्ैः । प्ररतेऽपि सरत्‌-

२३२ चिकाण्डमण्डनम्‌ |

पक्तात्‌ विधिविगरेषरूपेऽमरृदनुष्टाने शते फलातिगशय इति न <. At . विं इृष्टान्तद्‌ाष्टोन्तयोवे व्यधिकरण्छम्‌ | wader” चतुविधाडतादि- भेदात्‌ । तदुक्तं पारस्करा चार्थैः । चतारः पाकयज्ञाङतोऽ इतः

aga: मागरित इति। एतक्लचणानि च विस्तरभो्चा नोच्यन्त इति 1

सङ्कपः | अष्टकानामघ्याटतौ प्राप्तायामाद | | श्रष्टकानामिति। श्रष्टकानान्तु एततूसंन्नकानां कमणां

—

नाट्त्तिः | J |

तुमा | fe यस्मात्‌ कारणात्‌ श अरष्टकारूपकमनविगेषोनिखितं सवे- 1

सम्मतं संस्कारः । श्रात्मसंस्कार दत्ययंः । एकदा Hea: पुरुषः सवी पथोगाय भवतौ ्युक्तलात्‌ | चयो पनयनादेः * श्रात्मसंस्काराणाम्‌। पावंणदौनां तु नित्यलश्रवणदाटत्तिः ॥२॥

स॒रृत्‌करणेऽपि श्रधिकारिणमाद | ॥ => 225 भवेत्कम यदि माता न जौवति। जौवत्‌पिठ्कविप्रस्म पिण्डयन्नोभवेन्न वा ॥ ३ ॥

यदौति। यदि माता न जवति तदैव भवतीत्यर्थः |

प्रसङ्गादाद।

जौवत्‌ पिटकस्य तु पिण्डयन्नो भवेन्न वा भवेत्‌ । उभयस्या- प्यान्नातलात्‌ | तथाहि चम्‌ । हो मान्तमनारम्भोवेति ॥२॥

“इत्यमेव पाठः wars | उपनयनादौनां, - इति तु भवितुसुचितम्‌ |

प्रकौगेककाग्टम्‌ । RRL

एवमभ्यृद्‌ चिकेऽपि विकल्पः wea श्राह ।

पिोस्तु जौवतोः कुर्यात्‌ पुनः पाणिग्रहं तदा | पितुर्नान्दौमुखरं arg न तु सदस्य मनौपिभिः॥ ४॥

पित्रोरिति। पि्रोजौँवतोः पाणिप्रदं wer gaiq तदा खस्य पितरनान्दौसुखं नान्दोसुखदेवताकं पुनः श्राद्धं gaia तु खस्य । दरति मनौषिभिः प्रोक्तमिति tis: । नान्दौग्राद्धं पिता हुर्यादाये पाणि qu: । aa ऊध ngifa खयमेव तु नान्दिकमिति वचनात्‌ | पाणिग्रहपद मात्मसंस्कारो पलचणम्‌ | जोवत्‌ पितुः सुतसंस्कारेषु तत्तदगंपरित्यागेनो चितला भिधानात्‌ । जोवदरगं यस्य तु लोपसये- वाभिहितत्वाचच | 93 a3 amauta, विस्तरभियो परम्यते ॥४॥

शाखान्तरपिषयमादह |

नोद्गरेदावसथ्या्भिमेकाित्वादनाहितः। वेश्वरेवादिकं क्म तस्मात्तत्‌स्ये हविर्भुजि ॥ ५ ॥ उतो भूरिपाकार्थे यदि किञ्चित्‌ तनूनपात्‌ | पूर्वेण योजयित्वा तु वेशवदेवो विधौयते ॥ ६ ॥

श्रनादितः ara: एकाग्निलादावसथ्यायिं पाकार्थं नोद्धरेत्‌ । यत एक एवास्यास्ि । श्रादिता्िन्ठ॒ पाकादयध उद्धरणं कुर्या देव। यदि नोद्धरेत्तदा लौ किकाभिसिद्धपाकनैव aga हविरुजि खरस्याग्ौ, वैश्वदेवादिकं कम॑ कार्यम्‌ । आदिपदादग्नौ करणा दिक-

aS चरिकाग्डमण्डनम्‌ |

मपि। यदि चोद्धरेत्तदा श्वरिपाकार्ये यदि किञ्चिदेकदेगेन तनून- पादुद््टतस्तदोर्‌ ्टतेकदे शङ्करस्याग्निना योज यला Fata: कारय दरति waned

e स्मार्तानुगसमे स्थापनप्रकारमाइ |

प्रमादादभिनाश्खेन्‌ मन्धनादरणेस्ततः | पच्चभूसंस्कतिं छत्वा स्थापयेद्भ्निमेधितम्‌ ॥ ७ ॥ प्रमादेति | प्रमादादग्रिनाग्र्चेत्‌, ततोऽरणेर्मन्धना रेचितं सम्- द्मभ्निं पञ्चश्वसं्छतिं परिसमूदनादिकां कला खरे स्थापयेत्‌ । ara प्राय्ित्तमिति ॥७॥ भ्रमादाननित्याकरणे विगेषमाद |

कालातिक्रमणे छत्वा प्रायश्चित्तं विधानतः। ततो होमोदिकं कमं कुर्यान्नित्यं विचश्णः ॥ ८ ॥

alata! कालातिक्रमणे सुख्यकालातिक्रमणे विधानतः यया- विध्युक्तं arate कला होमादिकं नित्यं कमं गौणकालेऽपि र्यात्‌ । तदुत्तरं प्राय्ित्तमाच्ं न कर्म । वैश्वदेवस्य तु राजः म्रथमयामपर्यन्तं गौण एव | दिवोदितानि कर्माणि प्रमादाद्कतानि चेत्‌ । रातेः प्रहर पर्यन्तं कतेव्यान्येव सवथा | जर्मयज्ञश्च सौरश्च वजयिलाविगेषत ca: ॥८॥ एवञ्च सति सायं होमात्‌ प्रागेव भवति, न तदनन्तरभित्याद।

=:

पकौ रौककागरम्‌ | २३द्‌

अते वैश्वदेवे चेदस्तमेति गभस्तिमान्‌ | Sata ततः छत्वा सायं होमं समाचरेत्‌ ॥ < ॥ श्रकृतेति । स्पष्टार्थम्‌ ॥८॥ एवमेव सवत्र साधारणन्यायमाद | कालातीतेषु कार्येषु प्राप्तवतस्व परेषु च | कालातौतानि ada विदध्यादुत्तराणि तु ॥१०॥ areata fata | कालातोतं कमे रलोत्तरं कायम्‌ । न तु सुख्यकाललोभेन कालातौतात्‌ प्रागनुष्टानम्‌ । तच्च प्रायश्चित्त ABT Bar वा कायमित्यन्यत्न विस्तरः ॥१ ot safari aaa कार्यमित्येव पचचोज्यायान्‌, श्रत श्राह । पक्षादिः पिण्डयन्नश्च प्रमादादकूतं यदि | प्रायश्चित्तं ततो हत्वा arial तदिनान्तरे ॥ ११॥

पच्ादिरिति। पकादिः खालो पाकः, पिण्डयज्ञख, यदि प्रमा- दादक्षतः, तद्‌ प्रायश्चित्तं ततोज्ला तत्पक्ादिकमे दिनान्तरे ae व्यम्‌ । श्रागामिपक्तादिकमेणः प्राक्‌ । प्रायश्चित्तस्य तु नानाला- ननोक्तम्‌ । तच गौएकाले पथि परववं भवतोति केचित्‌, परे तु गौणातिक्रसे दागरपौणंमासिकोभयपकादिकमलोपे तत्‌स्ाने पथि- छृदित्यन्यतच्र विस्तरः । पिण्डयन्नस्य गौणकालोनास्तौति area: तल्लोपे वेश्वानरञचसरोव भवति। रामाण्डारभाय्े तु खकाला दुत्तरो- गौण दति वचनादागाभिदर्शऽनुष्टानं प्राय्िन्तपूरयकं पिण्डयन्ञये-

त्युक्तम्‌ ॥११॥ 30

RRB चिकाण्डमण्डनम्‌ | adaa नित्यकर्मलोपो न कायं दृत्याग्येनाइ |

ले कर्मणि सर्वच प्रायशिततं विनिर्दिशेत्‌ | प्रायश्चित्ते हते पश्चान्‌ नित्यं कमं विधौयते ॥ १२ ॥ लेति । eres ॥१२॥ शओरौतारणिवत्‌ aratzat: श्वादौनां स्यं त्यागः qagadt- त्यनुव्दति | आश्र द्रपतितोदक्याकाकवानररासभैः | Byer मूचपुरौषेण नाश्मेत्यरणिः स्फुटम्‌ ॥ १३ ॥ शशद्रेति । व्याख्यातपूर्वेम्‌ ॥१२॥ श्ररणौना शोत्तरं नूतनारणि्तौ कारोऽविगेषेण विधेयः। श्रन्यया अम्युपगमे पुनराधानं प्रसज्येत । अरत आह । नष्टायामरणौ यावद्निस्ति्ठति वेश्मनि | तावद्लोमादि तच स्यात्तन्नाओरे पुनराहरेत्‌ ॥१४॥ नष्टायाभिति। जौर्णार णिप्रतिपन्तिस्त vara ie vt लौवत्‌पन्नौकस्य द्ितोयविवादहादौ वैवाहिको माधिकरणण- fare | भार्यायां विद्यमानायां fattarqeee यदि । तदा वैवाहिकं कम कु्यादावसथेऽम्रिमान्‌ ॥ १५ ॥

yp भार्यायामिति ॥११५॥

व:

ठ

। |

| |

Sy । २२५

श्रपूर्वाधानप्रथममन्धनेऽर णिखरूपमा इ |

उत्ताना प्राक्‌शिरा वेदिर्यथा वेदिस्तथाऽरणिः। अध्वः MGS प्रत्यक्‌ सुचरणा हि सा ॥१६॥ उन्तानेति । यया वेदिस्तथारणिरिति ame प्रथमं वेदि- सखरूपमार्‌ | sara ्राक्भिरा वेदिः । तदद्रणिखशपं ध्येयम्‌ । maa: भराङ्सुखोमन्धेत्‌ | fe यस्मात्‌ सा ऽरणिः प्रत्यक्‌ चरणा aie ॥ ९६॥ mega aad कामिति निरन्तरा | प्राङ्युखोविततो यन्नः प्राङ्मुखेनैव gaa । पराक्‌ प्रणौतादिपाचाणि पञ्चादभ्भिस्तु मथ्यते ॥ १७॥ इव्यवाडवरुणं हृष्टा भौतः प्रत्यगुददरवत्‌ | तमिच्छेत्‌ पुनराधातुं तस्मात्‌ WAS मथौत वै॥ १८॥ अनुलोमा भवेदयोनेः पाश्वमेदेन faa | अनुलोमेन मथितः सर्वान्‌ कामान्‌ प्रयच्छति ॥ १९ ॥

mega दति। यज्ञः mega: विततः। तथाव्रिधेनैव इयते | भ्रणौतादिपात्राणि प्राक्‌ प्राक्संस्यानि। तस्नादभ्मिः पश्चान्‌ मथ्यते । तथा च सति मन्यनमपि प्राङासुखेनेव भवतीत्यभिप्रायः । इव्यवार्‌ waa वरुणं ger भौतः सन्‌ उदुद्रुवत्‌ पलायते, तं वकोषितान- afi gaurd निञ्चलोकं इच्छेत्‌ । तसमात्‌ प्रत्यङ्‌ पश्चात्‌

२३६ चिकाण्डमण्डनम्‌ --- |

feat aaa) वरै दति निश्चयेन । श्रग्निवरण्यो मध्ये जवनिका- रूपोऽष्वयभैपतोति भावः | i, किञ्च। यः प्राड्मुखोमन्धेत्व योनेरतुलोमा aah । पाश्ेमेदेन a= Ty: । श्रनुलो ममन्यने फलमाह | श्रतुलोमेनेति । स्पष्टम्‌ ॥१७॥१९८॥१५९८॥ योनिखरू पमा | मूलादष्टाङ्गलान्‌ त्यक्ता अग्राच दाद्‌शाङ्गलम्‌ | मूलेति | अ्रभिविच्छेदे प्राय्ित्तमाद | अरम्मिहोव्युपविध्याग्नौन्‌ ब्राह्मणः कामकारितः॥२०॥ चान्द्रायणं चरेन्मासं वौरदत्यासमं हि तत्‌ * ।

afmeaaifa । ~ आदिताभिर््ाह्मणः कामकारितो न तु निमित्तेन । श्रद्रौलुपविध्य विच्छिनान्‌ sar, मासे sata चान्रा- यणद्चरेत्‌ । हेतुः । दि यख्मान्तरौरहत्यासमं tH । एतेनेच्छया- ऽभ्नित्यागे manta च्रतौतास्तावन्ति चाद्धायणानि कया दित्युक्त भवति | ततश्च सायं प्रातश्च दिवमगणएनया यावतौराङ्तौः परि- aq तावत्प्या्तं धान्यं धनमन्यद्रा टतादि दिजातिम्यो दद्यात्‌ । ga द्िजातिपदेन wget एवोच्यन्ते । ‡विकग्रहणे वाक्य - भेदापत्तेः । ओष॑ यावन्यब्दान्यतो तानौ यक्तं रच्छं प्रायञित्तमपि श्राचरत्‌ ॥२०॥

५ gs क्रियानपि ग्रन्धस््रटित इति टौकापर्य्यालो चनया सम्भाव्यते |

प्रकोयंककाणडम्‌ | २२७

लिगात्मा धनं जाया we यश्य चतुष्टयभित्यायुक्तस्याये- WIE भागस््माह | सर्वेघामपि शौचानामर्थशौचं परं स्मतम्‌ । RUN

सवषाभिति । स्पष्टायेम्‌ ॥२१॥

ae प्रवभिते ग्रहे खलिगादिना दोतव्यमित्याह | अ्रप्रिहोचं हतं स्वामौ प्रोषितो मन्यते यदा ॥ अपोऽश्नौयादिति कठेद्ीमः स्पष्टमनृदितः ॥ २२॥

afugtatata | मरोषितोष्टा श्रयो चकाले सायंमातः eff Va छतं यदा मन्यते, तदा isa, न तु तदानौक्ेव | gal waa नाव्यद्‌कवजनमान्नातमस्ति | ataafa: ताव fafeat) एषा a नौ सखर्गखेति। az कटश्राखिभिहाम स्यष्टमनूदितः परोक्तः ॥२२॥

पचचहोमे ad गदे सता प्रवसता वा द्रत्यागः कायं एवेत्याद। aay पश्षहोमेषु द्रव्यत्यागोऽस्ति सरवैद्‌ा ॥ कर्मान्यदस्तु वा माभू जपोवा स्यान्न सोऽस्ति aT | २३॥

सर्वेखिति । सर्वेषु पक्ोभेषु सव॑दा द्रयत्यागं कुर्यात्‌ अन्यत्‌ कम सञ्चरग्रहणादि wy वा मा ws: उपस्यानादिः स्यात्‌ । सोऽपि वा arfia ue an

हेतुमाह । त्यागाभावाद्ुतं न स्यात्‌ समक्षमपि केवलम्‌ | अतोहोमानुवादेन त्यागोऽस्येवेति करुप्यते ॥ २४॥

\

= चिकाण्डमण्डनम्‌ |

त्यागेति । केवलं armed प्रकक्षिमपि इतं न स्यात्‌| अतो होमानुवादेन RTA सवदा त्यागोऽस्ेवेति aes । अ्रसन्निधौ पत्यप्यधिकारिणौ । श्रसन्निधौ तु vat सवादुदेश्तयागकरिका* '

Ta । प्रसवादिषु श्रष्व्रपि ॥२४॥ श्राद्छेलस्य श्रधिकारितावच्छेदकत्मित्य द | पुण्यान्यन्यानि कुवत * ्रदधानो जितेन्द्रियः | > ^> 6 न त्वल्पदक्िणेयन्नयजेतेड कथञ्चन ॥ २५॥

युष्ानौति | agua: यज्ञादिषु श्रद्धावानपि जितेद्धियः werent श्रन्यानि पुण्ठानि तोर्धसेवनादिषूपाणि कुरुते कुर्यात्‌ | fast wai gafafa वा पाठः । परन्तु दह श्रन्यद चिरोयंजनैः कदाचिदपि न यजञेत.॥२५॥ हेतुमाद । इन्द्रियाणि यशः कौ्तिमायुः खगं प्रजां पश्र! इन्त्यर्पद किणो यन्नो तस्मान्नाल्यधनोयजेत्‌ ॥ २६ ॥ न । इन्दियाणि am: खगे श्रायुः AEH प्रनां पशयन्‌ श्रन्यद्किणो ऽयथोर््द चिणो यज्ञोदन्ति। तस्रादाच्छएवाधि- कारौति। दाना यशः | त्यागादिजन्या कौ्निः। श्रथहोनोद द्रा एर मन्लहौनस्तय तिजम्‌ | war दकचिणदोनोनास्ति यन्नसमोरिपुरिति॥

* कुरुते, इति टौ कासम्मतः पाठः |

प्रकौगेककारडम्‌ |

ara दोषस्मरणाच। इदञ्च काम्ययन्ञ विषयम्‌ | यस्य नित्यानि लप्तानि तयेवागन्तुकानि च । विपद्यपि न स खगे गच्छतत पतितो हिस द्ति॥ तस्मात्‌ कन्दः फलेमसेमघनाऽऽज्यरसेन वा| नित्यं नित्यानि gafa न तु नित्यानि लोपयेदिति च। बौ धायनवचोभ्यां विज्ञायते | yaaa) यदि नो दोन्न विन्देरन्‌ केन जुह्धयादित्यादि । ब्राह्मणस्य प्रतियदादिना राजन्यस्य जया- दिनेत्यादयुपायेनाजिंतधनेनाद्छलमपि काम्यपरमेव | श्रश्ोग्राद्योगजोयराद्यो याद्या चोभयतोसुखौ | कुरुकत प्रग्टद्यापि aFarawaga: ॥ इत्यादिखारणात्‌ | नित्येषु यथागरक्निनयायस्य काम्येषु सर्वाङ्गो पसंहारन्यायस्य च षष्ठाध्याये जागरूकलाच्चेति दिक्‌ ॥२६॥ धनाद्यजेनमन्तरा प्रवासो न काय इत्याद | सर्वाणि तीर्थानि वसन्ति वेद्यां सर्वे च देवायजते,प्रिहोचे | weg तानेकनिषेवणार्थः व्यर्थ प्रयाणं दुरितच्च यातुः ॥ ROU सवेति । यतः सर्वाणि तीर्थाणि वेधां वसन्ति, सव च देवा- विष्णाद्‌ योऽ्िदोचे यजते इज्यन्ते । कान्दसं साधुत्म्‌ । तथाच श्रा्नावेष्णवपुरोडाग्रस्ताविका शरुतिः। श्रभिर्दैवानामवमो विष्णुः परम रत्यादिः । श्रतस्तान्‌ तौर्थानि देवांश्च sagy एकनिषेवणा्धः

\

13 ४० चिकाण्डमण्डनम्‌ |

एकस्य ate देवस्य वा निषेवणाथं प्रयाणं प्रवासोधर्थम्‌ | तत्तौफलभाक्‌ न भवतौत्यथैः। न केवलं arate ठु यातु- दुंरितश्चेति ॥९७॥ :

एतादृश्रमतिविश्रष्टमश्भिसेवनमिति ष्वनयितुमेतदुक्नम्‌ | बरह्मव्याकरणं HAT हत्वा वै पावके दविः | शलयामशिलां WET श्रद्रोगच्छत्यधोगतिम्‌ ॥ २८॥

aia) जद्धवेदः, व्याकरणसुचचारणङ्कला | तथा, पावको sfagat । श्रालग्रामभशिलां wel) शृद्रोऽधोगतिं गच्छति । तस्मादेतत्‌ जये दिजातिरेवाधिकारौति भावः ॥२८॥

द्मे पञ्च रादौ प्रथमारम्मे ये पचाविष्टतास्ते सर्वदा aad स्लस्काले BAA: | तानेवाद |

रूपं कालोऽनुनिर्वापो देवता श्रपणं तथा | आदौ ये विष्टताः पश्चास्त इमे सदा स्मृताः ॥ २९॥ रूपमिति । एतेषासुद्‌ाहरणानि देवयाज्जिकादिभिर्भाव्यादिषु लिखितानि। तान्येवोच्यन्ते। रूपम्‌, दाचायणद भप्रण॑मासखरू- पादि। काल उदितानुदितादिः) श्रनुनिर्वापः, वे्टधादित्ये- च्चादिः | देवता, इन्द्रमदेन्द्रादिः । अपणं, mead) श्रादवनोये at) wa सवैत्रादिपदेनातिसदृ ग्रमेवोपादेयम्‌ | wT कालगरब्देन घद्यसकालपञ्चा हिकैका दिका दि नचचादौनामपि नियमः प्रपद्येत । एवं, रपभिव्यनेन सुसदृशं तत्कायेकारि य्यम्‌ । तच पवौ क्म्‌ । केदो दाहरणं च्यावाटयिवौ यल्येककपालमान्य मित्या ह्ः । तचि-

प्रकगंककाररम्‌ | २५९

न्यम्‌ । कालादिसग्यत्तौ छतप्रायञ्चित्तटे्दभावे पूर्णाङनत्यसम्भवा- पातात्‌ । न चेष्टापत्तिः । व्यवस्था शास्तमसमन्ञसं स्वात्‌ । किञ्च, तत्रापि गव्यलादिकमपि परिग्टहौतं ages स्यात्‌ । समिद्‌ द्रव्यादिष्वपि पणमयवादौनां पूर्वपरिग्रह पत्तेश्च | तथाच सव॑म MITT स्यात्‌ । देवतायाः पुनरविंधानाच । न्यायस्य aaa कगतिकलवात्‌ सर्वेभ्य दत्यत्रव दभ्रा तष्ुतैरकतौर्षत्यादि पारस्करग्- द्मोक्तदोमद्रयेषु गोभिलोकरेषु च परिगहोतलामेऽपि काद चित्कलं व्यादन्येत । न च सिद्धमिष्टम्‌ | मायंहोमेषु यद्द्रवं प्ात्ौमेषु तद्भवेदिति 1 यज्नपार्ोयमण्डना दि ्टतवचनानर्थक्ापा तादे ति दिक्‌ । न्येतु सूपमित्यनेन जिचारूपम्‌, च्रगनिष्ट इत्य ङ्खिर भिम्टग्रति सछत्‌ चिवेत्यादि | aac, उदितानुदितदयोभिनोरपि च्रपूवै- WEI | मन््रूपम्‌, प्रत्यष्टभित्यादि | दे शरूपम्‌, प्राकसंस्थ- सुदकसंस्थादि । द्र्यरूपम्‌, श्राज्यपुरोडाग्रादि । वर्होरूपं, कुश काश्रादि | समिद्रूपम्‌, पलागशोदुम्नरादि । एवमन्यत्सर्वमा चमने मराङ्सुखो द्मुखल्वादिकं वदन्ति । ते परास्ताः, कालादौनां pag) श्रवयानुष्ानमरसङ्गाच | yaa योनिः पूर्वात्‌ एुनराघानकर्मरि । दृत्यादि वचनतेय्रथ्याचेति age: ॥

दूति चिकाण्डमण्डनविवरणे प्रकौणकनिरूपणम्‌ ॥

|

at ge aa at श्रुतं न कथितं कञ्चित्‌ कदाचित्‌ कचि- at ad न भविष्यतोत्युपरतेनान्यत्‌ परम्भावुकम्‌ | eat मदनानलस्य विधुरा श्रौ कण्टवेकुष्ठकाः खर्याचनद्रमसो दधोविविटपाम्भोजाञ्च ते साचिणः ॥